Μεταξύ Trump και δανειστών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μεταξύ Trump και δανειστών

Η Ελλάδα μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ

O Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο Αμερικανός πρόεδρος Barrack Obama συναντήθηκαν στην Ελλάδα αυτή την εβδομάδα. Κατά την τελευταία επίσκεψη αμερικανού προέδρου, αυτή του Bill Clinton το 1999, ο Τσίπρας διαδήλωνε στους δρόμους της Αθήνας [2]. Οι καιροί έχουν αλλάξει. Αυτή την φορά, ο Τσίπρας υποδέχτηκε θερμά τον πρόεδρο των ΗΠΑ και συμφώνησαν σε ένα κοινό μήνυμα: Λιγότερη λιτότητα [3] και περισσότερες αναπτυξιακές πολιτικές.

Το ταξίδι του Obama πραγματοποιήθηκε καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να ξεπεράσουν μια από τις πιο διχαστικές εκλογικές αναμετρήσεις στην πρόσφατη ιστορία τους. Σε μεγάλο βαθμό, το έργο του απερχόμενου προέδρου είναι να καθησυχάσει την Ελλάδα [4], η οποία θα μπορούσε να πληγεί από τα αποτελέσματα [5] των εκλογών, δεδομένου ότι κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ο εκλεγμένος πρόεδρος Donald Trump ανέφερε ότι θεωρεί την ελληνική κρίση πρόβλημα της Γερμανίας [6] και πως η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να είχε εισέλθει στην ευρωζώνη [7]. Κατά την διάρκεια της προεδρίας του, ο Obama ακολούθησε εν πολλοίς μια αντίθετη προσέγγιση, παρεμβαίνοντας επίμονα κατά της λιτότητας [8] και επιχειρηματολογώντας υπέρ μιας σημαντικής ελάφρυνσης του χρέους της Ελλάδας.

Ο Τσίπρας είναι ένας από τους τελευταίους Ευρωπαίους ηγέτες που ο Obama συνάντησε ως πρόεδρος. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ είναι η επόμενη. Η επίσκεψή του στην Ελλάδα ήταν ένας ιδιαίτερα χρήσιμος αντιπερισπασμός, αφού πραγματοποιήθηκε τη στιγμή που η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τους ΑΝΕΛ, αντιμετωπίζει μια κρίση παρόμοια με εκείνη που αντιμετώπισαν και προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις, αφότου εφάρμοσαν σκληρά μέτρα λιτότητας που προβλέπονταν σε προηγούμενες συμφωνίες διάσωσης [9].

Η επίσκεψη Obama έλαβε χώρα την στιγμή που συντελείται η δεύτερη αξιολόγηση προόδου της Ελλάδας ως προς τους στόχους του τρέχοντος προγράμματος διάσωσής της. Η εκταμίευση της επόμενης δόσης —και ως εκ τούτου η χρηματοπιστωτική σταθερότητα της χώρας και οι προοπτικές της κυβέρνησης— εξαρτώνται από την επιτυχή ολοκλήρωση της εν λόγω αξιολόγησης. Τους τελευταίους μήνες, ο Τσίπρας έχει επιχειρήσει να αποσπάσει την προσοχή των πολιτών από την αργή εφαρμογή των μνημονιακών υποχρεώσεων, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, η προσπάθεια της Κυβέρνησης να αλλάξει την διαδικασία με την οποία εκδίδονται οι άδειες για τα τηλεοπτικά κανάλια -μια πρωτοβουλία στην οποία είχαν επενδύσει πολύ ο ίδιος ο πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του- κατέληξε με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που βρήκε τον νόμο αντισυνταγματικό [10].

Το πολιτικό αδιέξοδο (και τα χαμηλά ποσοστά δημοφιλίας του Τσίπρα) θα μπορούσαν να βελτιωθούν αν η επίσκεψή του Obama έφερνε μαζί της μια σημαντική πρόοδο στην παρατεταμένη συζήτηση για την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Η ελληνική κυβέρνηση ελπίζει ότι, στις τελευταίες ημέρες της θητείας του, ο Obama θα ασκήσει πίεση στο ΔΝΤ και στην Μέρκελ για κάποια ελάφρυνση του Ελληνικού χρέους, αλλά η νίκη του Trump έχει εγείρει ερωτηματικά.

18112016-4.jpg

Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα και ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σε επίσημο δείπνο στην Αθήνα, τον Νοέμβριο του 2016. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
----------------------------------------------

Ο ΣΥΡΙΖΑ ΣΚΟΝΤΑΦΤΕΙ;

Από τις βουλευτικές εκλογές του 2012 και μετά, οι οποίες ανέδειξαν μια σημαντική εκλογική τάση κατά του κατεστημένου, πολύ πριν το Brexit [11] ή την εκλογή του Trump, το πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα έχει κλονιστεί [12]. Η αβεβαιότητα που περιβάλλει την πολιτική που θα ακολουθήσει ο Trump απέναντι στην Ελλάδα θα μπορούσε να επιδεινώσει την αστάθεια του ελληνικού πολιτικού συστήματος.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται πίσω από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τη Νέα Δημοκρατία, σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Η εφαρμογή των σκληρών μέτρων λιτότητας είναι εν μέρει υπεύθυνη για αυτή την δημοσκοπική εικόνα, αλλά οι πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις που έλαβαν χώρα εντός του 2015 -δύο εθνικές εκλογές [13] και ένα δημοψήφισμα- είναι επίσης μέρος της εξήγησης. Ο Τσίπρας κατανάλωσε πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο συμμετέχοντας σε αυτές τις εκλογικές αναμετρήσεις και επιχειρώντας να μετατρέψει το ΣΥΡΙΖΑ από ένα ριζοσπαστικό αριστερό κίνημα σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Αντίστοιχα, ο Τσίπρας ελπίζει ότι ο Trump [14] θα μεταβάλει τις απόψεις του στο θέμα του ελληνικού χρέους όταν μετακομίσει στον Λευκό Οίκο.

Η κεντροδεξιά ΝΔ, της οποίας ο ηγέτης (ο Κυριάκος Μητσοτάκης) προέβη σε μια συγκρατημένη δήλωση μετά την εκλογή του Trump, είναι τώρα μπροστά στις δημοσκοπήσεις. Ο Μητσοτάκης ήταν ένα αουτσάιντερ που πρόσφατα αναδείχθηκε πρόεδρος του κόμματος μετά από μια έντονη εσωκομματική πάλη. Τώρα ασχολείται κυρίως με την ευθυγράμμιση της ΝΔ με μια σταθερά φιλελεύθερη παράδοση και την αποφυγή της λαϊκιστικής δημαγωγίας. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι είναι πιο δημοφιλής από τον Τσίπρα. Μένει να δούμε αν αυτή η δυναμική θα μεταφραστεί σε μια νίκη για τη ΝΔ, όταν διεξαχθούν οι επόμενες εθνικές εκλογές.

Η κεντροαριστερά είναι πιο κατακερματισμένη. Το πρώην κραταιό Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) εξέδωσε δήλωση μετά την νίκη του Trump προειδοποιώντας για την «άνοδο των βαθιά συντηρητικών, αναχρονιστικών, και λαϊκιστικών κομμάτων». Αλλά το ΠΑΣΟΚ είναι συρρικνωμένο και υπήρξε αναποτελεσματικό στις προσπάθειές του να ηγηθεί ενός συνασπισμού της κεντροαριστεράς. Το Ποτάμι, ένα νέο κόμμα που ισχυρίζεται ότι βρίσκεται έξω από τον ιδεολογικό άξονα αριστεράς-δεξιάς, επίσης έχει θορυβηθεί από τη νίκη του Trump, αλλά φαίνεται ανίκανο να εξασφαλίσει κάτι περισσότερο από μονοψήφια εκλογικά ποσοστά ή να συνεργαστεί αποτελεσματικά με το ΠΑΣΟΚ. Ομοίως, το κόμμα που εισήλθε πιο πρόσφατα στην Ελληνική Βουλή, η Ένωση Κεντρώων, η οποία εξέφρασε με τη δήλωσή της την ελπίδα ότι ο Trump θα αποδείξει ότι έχουν λάθος όλοι εκείνοι που τον παρουσίασαν ως αναξιόπιστο, συμπιέζεται πολιτικά από τον ανταγωνισμό μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ.

Πιο δεξιά, ο κυβερνητικός εταίρος του ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα των ΑΝΕΛ -του οποίου ο ηγέτης ήταν ο πρώτος που καλωσόρισε θερμά την εκλογή του Trump στο Twitter- έχει δεχθεί πλήγματα στις δημοσκοπήσεις, ως αποτέλεσμα της κακής απόδοσης της κυβέρνησης. Ωστόσο, η εκλογική αντοχή του στις πρόσφατες εκλογές και η ισχυρότερη παρουσία του στο κυβερνητικό σχήμα μετά τον τελευταίο ανασχηματισμό του Τσίπρα [15] επιτρέπουν αισιοδοξία. Εν τω μεταξύ, η ακροδεξιά Χρυσή Αυγή, η οποία καλωσόρισε την εκλογή του Trump ως μια νίκη «των δυνάμεων που αντιμάχονται την παγκοσμιοποίηση, αντιμάχονται την λαθρομετανάστευση, και είναι υπέρ των καθαρών εθνικών κρατών, υπέρ της αυτάρκειας στην εθνική οικονομία», πάει καλά στις δημοσκοπήσεις. Η εκλογή του Trump ενδέχεται να της δώσει μια ώθηση.

Στα αριστερά, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ), το οποίο ήταν πάντα επικριτικό έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών και έχει περιγράψει την επιλογή στις πρόσφατες εκλογές [στις ΗΠΑ] ως ψήφο μεταξύ «Σκύλλας και Χάρυβδης», θα κερδίσει σίγουρα την υποστήριξη ορισμένων απογοητευμένων ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά το ΚΚΕ δεν θα είναι το μόνο που θα επωφεληθεί. Υπάρχοντα κόμματα της αριστεράς, όπως η Λαϊκή Ενότητα (ΛΑΕ) και η Αντικαπιταλιστική Αριστερή Συνεργασία για την Ανατροπή (ΑΝΤΑΡΣΥΑ), και ακόμα περισσότερο το νέο κόμμα Πλεύση Ελευθερίας, έχουν να κερδίσουν από την πτώση του ΣΥΡΙΖΑ.

18112016-5.jpg

Ανεβάζοντας μια σημαία στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 2012. YANNIS BEHRAKIS / REUTERS
---------------------------------------------

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ TRUMP

Δεδομένης όλης αυτής της αναταραχής στο ελληνικό κομματικό σύστημα, αξίζει να αναρωτηθούμε αν η χώρα θα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές. Κανονικά, οι επόμενες βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για το 2019. Ο πρόσφατος ανασχηματισμός του υπουργικού συμβουλίου από τον Τσίπρα [15] αποσκοπούσε στην επιβράδυνση της κυβερνητικής φθοράς και την αποτροπή διενέργειας πρόωρων εκλογών. Καινούρια και νεαρότερα πρόσωπα εισήλθαν στην κυβέρνηση και ο ξένος Τύπος χαιρέτισε τον ανασχηματισμό ως ένα σημάδι «ευθυγράμμισης με το πρόγραμμα». Έτσι, οι εκλογές δεν φαίνεται να είναι επικείμενες.

Παρά ταύτα, θα μπορούσαν να συμβούν, και κατά πάσα πιθανότητα η ΝΔ θα τερμάτιζε πρώτη. Το ερώτημα είναι αν θα μπορούσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Και αυτό δεν θα ήταν εύκολο. Επιπλέον, αν κερδίσει την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος απορροφώντας μια κρίσιμη μάζα ψηφοφόρων από κόμματα όπως το Ποτάμι και τα ωθήσει κάτω από το όριο του 3% -που είναι απαραίτητο για να μπουν στο κοινοβούλιο- αυτό θα αφήσει τη ΝΔ με λιγότερες επιλογές στην προσπάθειά της να σχηματίσει έναν κυβερνητικό συνασπισμό. Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί να μην είναι σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση και η χώρα να οδηγηθεί σε νέες εκλογές. Μόνο που αυτή την φορά, αυτές θα διεξαχθούν βάση ενός νέου εκλογικού νόμου [16] που καθιστά τον σχηματισμό μονοκομματικών κυβερνήσεων σχεδόν αδύνατο.

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η εκλογική επιτυχία του Trump δημιουργεί νέα δεδομένα. Στην Ελλάδα, η εκλογή του Trump έχει προκαλέσει ένα επιπλέον ρήγμα στη σχέση του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ: Ο ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε να είναι απογοητευμένος με τα αποτελέσματα, ενώ οι ΑΝΕΛ ήταν περιχαρείς. Ήταν μια ακόμη υπενθύμιση των θεμελιωδών ιδεολογικών διαφορών μεταξύ των κυβερνητικών εταίρων. Ταυτόχρονα, η εκλογή Trump έχει γενικότερες επιπτώσεις στη διαδικασία σχηματισμού κυβερνητικών συνασπισμών. Για παράδειγμα, αν ο Trump δεν αλλάξει τη στάση του στο θέμα του ελληνικού χρέους, η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να βρεθούν στην ίδια πλευρά. Ωστόσο, πολλοί στην Ελλάδα -συμπεριλαμβανομένου του Τσίπρα [17]- είναι αισιόδοξοι ότι ο Trump θα είναι διαφορετικός πρόεδρος απ’ ότι υποψήφιος. Αυτό μένει να το δούμε.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-11-16/between-trump-and-troika

Σύνδεσμοι:
[1] https://twitter.com/hmylonas
[2] https://www.theguardian.com/world/1999/nov/20/helenasmith
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/2013-04-03/austerity-delusion
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-01-29/austerity-vs-d...
[5] http://www.nytimes.com/2016/11/09/us/politics/hillary-clinton-donald-tru...
[6] http://www.nytimes.com/2016/11/15/world/europe/greece-trump-debt-relief....
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2015-08-31/party-tsipras
[8] http://www.cnn.com/videos/tv/2015/01/31/exp-gps-obama-sot-greece-austeri...
[9] http://onlinelibrary.wiley.com/journal/10.1111/(ISSN)2047-8852/homepage/greece.htm
[10] http://www.ekathimerini.com/213197/article/ekathimerini/news/tv-license-...
[11] http://themonkeycage.org/2012/05/2012-greek-parliamentary-elections-post...
[12] http://www.bbc.com/news/politics/uk_leaves_the_eu
[13] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2015/08/20/greece-jus...
[14] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-10-06/trump-a...
[15] http://www.reuters.com/article/us-eurozone-greece-reshuffle-idUSKBN12Z2NE
[16] http://www.wsj.com/articles/greece-passes-electoral-reform-law-1469145294
[17] https://youtu.be/DkCQLEKnxTg?t=1h2m12s

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition