Αλλάζοντας την γνώμη του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αλλάζοντας την γνώμη του Πούτιν

Πώς ο Trump μπορεί να αναδιαμορφώσει την ρωσική εξωτερική πολιτική

Αυτή είναι η εθνική ευαισθησία που ο Πούτιν επανέφερε: Τον εχθρό, την απέχθεια, το ρίσκο και την υπερηφάνεια. Αυτή η νοοτροπία είναι η πανοπλία του Πούτιν εναντίον των οικονομικών κυρώσεων και της διπλωματικής πίεσης. Και αν η ιστορία είναι ένας κάποιος οδηγός, καμιά τιμωρία δεν είναι πιθανό να αλλάξει την στρατηγική ενός καθεστώτος που βασίζεται στον πατριωτικό πυρετό και την πολεμική υστερία ως το κύριο μέσο για την νομιμοποίηση της εξουσίας του -σίγουρα όχι βραχυπρόθεσμα, ή ίσως ακόμη και μεσοπρόθεσμα.

Ούτε θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για την «σκανδάλη» της ανάπτυξης των μονάδων του ΝΑΤΟ στην ανατολική πλευρά της συμμαχίας. Η σκανδάλη είναι τόσο καλή όσο και η αντίληψη του παραβάτη για τις συνέπειες της ενεργοποίησής της. Είναι δυνατόν, φυσικά, ο Πούτιν να πιστεύει πως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ θα πάνε σε πόλεμο με την Ρωσία, για παράδειγμα, σχετικά με μια κατοχή «τύπου Κριμαίας», της εσθονικής συνοριακής πόλης Νάρβα, όπου οι εθνοτικοί Ρώσοι αποτελούν την πλειοψηφία. Δυνατόν, αλλά όχι πιθανόν. Στην πραγματικότητα, η σκανδάλη μπορεί να δελεάσει τον Πούτιν να ρίξει τα ζάρια για να αποσπάσει αυτό που θα ήταν το μεγαλύτερο εγχώριο πολιτικό χτύπημα ως τώρα: Να εκθέσει το ΝΑΤΟ ως έναν χάρτινο τίγρη.

ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΧΩΡΙΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ

Υπάρχει ένας τρόπος για να αλλάξει πορεία ο Πούτιν. Είναι να αντιστραφεί σταδιακά η συνεχής πολιτική δυναμική του καθεστώτος μεταστρέφοντας την εξωτερική πολιτική του, η οποία σήμερα είναι μακράν η πιο ισχυρή πηγή των επιτυχιών, της νομιμοποίησης, και της λαϊκής υποστήριξης του Κρεμλίνου, σε μια ανεξάντλητη πηγή αμφιβολίας, αμηχανίας και, τέλος, ταπείνωσης και τύψεων.

Η ρωσική ιστορία είναι αρκετά σαφής: Όσο υψηλότερος είναι ο πατριωτικός τόνος, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος της απογοήτευσης και της ανατροπής. Μερικές από τις πιο απότομες αλλαγές καθεστώτος, ακολούθησαν αποτυχίες της εξωτερικής και στρατιωτικής πολιτικής. Η φιλελεύθερη επανάσταση από τα πάνω, ξεκίνησε από τον Αλέξανδρο τον Β’ μετά την ήττα στον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856). Η επανάσταση το 1905 εξερράγη στον απόηχο του καταστροφικού ρωσο-ιαπωνικού πολέμου. Η καταστροφή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου συνέβαλε σημαντικά στην επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917. Ο Νικίτα Χρουστσόφ εκδιώχθηκε το 1964, μετά την υποχώρηση στην κουβανική κρίση των πυραύλων το 1962. Και η περεστρόικα του Γκορμπατσόφ παρακινήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το τέλμα του πολέμου στο Αφγανιστάν (1979-1988).

Ο Πούτιν ξέρει την ιστορία του. Αυτός (ακόμη) δεν είναι ένας τρελός δικτάτορας που πιστεύει στο δικό του αήττητο. Σε περίπτωση που ο ίδιος αντιληφθεί την πιθανότητα ήττας ή πύρρειας νίκης με απώλειες πάνω από εκείνες που οι Ρώσοι είναι πρόθυμοι να ανεχθούν, θα μπορούσε να αρχίσει να προσαρμόζει τις πολιτικές του. Ακόμη και το υπόδειγμα του Πούτιν για την αποφασιστική και πατριωτική ηγεσία, ο Ιωσήφ Στάλιν, μεθυσμένος όπως ήταν από τον θρίαμβό του στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εγκατέλειψε τα σχέδιά του για κράτη σοβιετικού τύπου στην Ελλάδα και στο βόρειο Ιράν αφότου τέθηκε σε εφαρμογή το Δόγμα Τρούμαν.

Μόλις οριστεί η στρατηγική της ραγδαίας αύξησης του εγχώριου πολιτικού κόστους της εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, οι τακτικές δεν θα είναι δύσκολο να βρεθούν.

Κατ’ αρχήν, ανεξάρτητα από το τι λέει ο Πούτιν στα διεθνή ακροατήρια για την νίκη επί του Ισλαμικού Κράτους (ISIS), ο βασικός στόχος της συμμετοχής του στην Συρία έχει παρουσιαστεί εγχώρια ως η αποκατάσταση της νόμιμης κυβέρνησης του Άσαντ. Ως αποτέλεσμα, η αποτροπή μιας τέτοιας «αποκατάστασης» είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση του εξαναγκασμού του Πούτιν να κάνει μια σκληρή επιλογή: Να αυξήσει την ρωσική υποστήριξη στον Άσαντ, διακινδυνεύοντας μεγαλύτερες ρωσικές απώλειες και ως εκ τούτου την αύξηση του εγχώριου πολιτικού κόστους, ή να αναζητήσει τρόπους για να αποστασιοποιηθεί από την Δαμασκό (σταδιακά και με την κατά το δυνατόν μικρότερη απώλεια γοήτρου). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και με πυραύλους cruise που θα χτυπούν αεροδρόμια, βάσεις, και θέσεις του πυροβολικού του συριακού στρατού, όπου δεν υπάρχουν παρόντα ρωσικά στρατεύματα, όπως υποστήριξε ο πρώην σύμβουλος του Ομπάμα για τη Μέση Ανατολή, Ντένις Ρος [5], στην εφημερίδα The New York Times˙ πραγματοποιώντας περιορισμένα χτυπήματα με αμερικανικούς πυραύλους cruise για να «τιμωρηθεί» ο Άσαντ (όπως συνιστάται [6] από το Center for American Progress)˙ ή από έναν συνδυασμό αυτών και άλλων μέτρων.

16122016-3.jpg

Ένας Ρώσος στρατιώτης περπατά προς ένα στρατιωτικό όχημα στην ελεγχόμενη από την κυβέρνηση αστική περιοχή Hanono στο Χαλέπι της Συρίας, τον Δεκέμβριο του 2016. OMAR SANADIKI / REUTERS
---------------------------------------------

Στην Ουκρανία, όπως και στην Συρία, το Κρεμλίνο δεν θα σταματήσει τον πόλεμο, εκτός αν το εγχώριο πολιτικό κόστος αρχίσει να αυξάνεται σημαντικά. Η μαχητική ανωτερότητα της Ρωσίας έναντι των αμυνομένων Ουκρανών, καθώς και οι σχετικά μέτριες ανθρώπινες απώλειες, προέρχονται κυρίως από την θανάσιμη αποτελεσματικότητα της «χαλύβδινης βροχής» του πυροβολικού της και της κυριαρχίας της στις ηλεκτρονικές εχθροπραξίες. Το να σταλούν στην Ουκρανία αμυντικά αντιαρματικά και αντιαεροπορικά όπλα, και εξελιγμένα ραντάρ που θα εντοπίζουν το ρωσικό πυροβολικό και τις θέσεις των τανκς, καθώς και η ενίσχυση της ικανότητας του Κιέβου να προστατεύει τις κυβερνητικές και στρατιωτικές επικοινωνίες έναντι της διείσδυσης και του hacking από την Ρωσία, θα μπορούσε να αρχίσει να αλλάζει την τρέχουσα δυναμική της μάχης. Αυτό, όπως και τα μέτρα στην Συρία, θα αναγκάσουν τον Πούτιν να αντιμετωπίσει μια επιλογή μεταξύ της αύξησης των ρωσικών αναπτύξεων -και έτσι των θυμάτων- ή να αναζητήσει μια πραγματική ειρηνευτική συμφωνία που θα αποκαθιστά την κυριαρχία και τον έλεγχο της Ουκρανίας στα σύνορά της.