Πέντε μύθοι για τους Σύριους πρόσφυγες

ΤΡΙΤΟΣ ΜΥΘΟΣ: ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΑΘΡΕΜΠΟΡΟΥΣ

Οι περισσότεροι Σύριοι πρόσφυγες που φτάνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιούν ένα [16] δίκτυο λαθραίας διακίνησης ανθρώπων. Η Ιντερπόλ [17], η Europol [17] και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή [18] προωθούν την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι το προσωπικό ασφαλείας των συνόρων προστατεύει τους πρόσφυγες από αυτούς τους λαθρεμπόρους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται γενικά σαν αρπακτικά, αν όχι εντελώς σατανικοί. Όπως το έθεσε ο διευθυντής της Europol, Rob Wainwright [17], «η EUROPOL είναι στην πρώτη γραμμή για την υποστήριξη των κρατών-μελών στην καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων που εκμεταλλεύονται τους απελπισμένους μετανάστες». Τα διεθνή [19] μέσα ενημέρωσης [20] συμβάλλουν σε αυτή την αφήγηση, επίσης [21]. Η εφημερίδα New York Times δημοσίευσε μια ιστορία υπό τον τίτλο «Η κρίση για τους πρόσφυγες έχει δημιουργήσει έναν νικητή: Το οργανωμένο έγκλημα» και η USA Today είπε στους αναγνώστες [22] ότι «η καλή τύχη» για τους λαθρεμπόρους έρχεται «σε βάρος των μεταναστών». Απόν σε αυτή την φαινομενική συναίνεση είναι εκείνο που λένε οι πρόσφυγες για τους λαθρεμπόρους.

Αντί να βλέπουν τους λαθρεμπόρους ως εκμεταλλευτές, οι πρόσφυγες είχαν την τάση να εκφράζουν ευγνωμοσύνη απέναντί τους, ενώ περιγράφουν το ευρωπαϊκό προσωπικό ασφαλείας ως σκληρό και συχνά καταχρηστικό. Στο δείγμα μας, το 75% των προσφύγων αναφέρουν ότι ήταν είτε «ικανοποιημένοι» είτε «πολύ ικανοποιημένοι» από την εμπειρία με τους λαθρέμπορος τους, σε σύγκριση με μόνο το 16% που είπαν ότι ήταν είτε «όχι ικανοποιημένοι» είτε «πολύ δυσαρεστημένοι.» (9% ήταν ουδέτεροι). Μια μεσήλικη μητέρα που διέσχισε τα σύνορα Συρίας-Τουρκίας και τα τουρκο-ελληνικά σύνορα περιέγραψε τον άνθρωπο που την βοήθησε ως «πολύ χρήσιμο». Παραδέχτηκε ότι την «εκμεταλλεύτηκαν από την άποψη των χρημάτων», αλλά είπε, «δεν με κακομεταχειρίστηκαν». Ένας 20χρονος πρόσφυγας στην Σερβία ομοίως είπε ότι ο λαθρέμπορός του ήθελε να «αρπάξει κάποια χρήματα», αλλά σε κανένα σημείο δεν προσπάθησε να τον εξαπατήσει ή να βλάψει αυτόν ή την κόρη του. «Εξασφάλισε την ασφάλειά της», είπε. Τέτοιες ιστορίες επαναλαμβάνονται από πολλούς από τους πρόσφυγες που είχαν ταξιδέψει στην περιοχή των Βαλκανίων. Φυσικά, υπάρχουν και μερικές περιπτώσεις εκμετάλλευσης. Αλλά οι περισσότεροι πρόσφυγες από το δείγμα μας χαρακτηρίζουν τους λαθρεμπόρους στοργικά και τους ευχαριστούν για την παροχή μιας υπηρεσίας που σώζει ζωές.

Οι απόψεις των προσφύγων για το προσωπικό ασφαλείας, τόσο εντός όσο και εκτός της Ευρώπης, ήταν πολύ χειρότερες. Μια ηλικιωμένη πρόσφυγας στον καταυλισμό στα Διαβατά κοντά στην Θεσσαλονίκη, υπενθύμισε πως η τουρκική αστυνομία την είχε φυλακίσει και πυροβόλησε εναντίον άλλων μεταναστών. Ένας άλλος πρόσφυγας που επίσης μας έδωσε συνέντευξη κοντά στην Θεσσαλονίκη, ανέφερε ότι Τούρκοι στρατιώτες χτύπησαν και απείλησαν να σκοτώσουν Σύριους. Ανάλογες ιστορίες είπαν στο Ελληνικό για τις ελληνικές Αρχές. Στην Σόφια της Βουλγαρίας, η ομάδα μας παρατήρησε τραγελαφικές συνθήκες, όπως σπασμένες τουαλέτες και πλημμυρισμένους διαδρόμους σε στρατόπεδα που διοικούνται από το κράτος, τα οποία ουσιαστικά καταλήγουν [να είναι] φυλακές. Οι πρόσφυγες ανέφεραν επιθέσεις από νταήδες στα νοτιοανατολικά της χώρας, ίσως και με την ευλογία της κυβέρνησης. Οι νταήδες τους προειδοποίησαν: «Να θυμάστε το όνομα αυτού του τόπου -Βουλγαρία! Και να πείτε στους φίλους σας να μην έρθουν εδώ!». Κατά μήκος της βαλκανικής οδού στην Χόργκος, μια Σύρια πρόσφυγας μάς είπε ότι η ομάδα της ληστεύθηκε και ξυλοκοπήθηκε από την αστυνομία της Βουλγαρίας.

Ως εκ τούτου, οι λεπτομερείς μαρτυρίες των προσφύγων κατά μήκος της βαλκανικής οδού αμφισβητούν την συμβατική σοφία ότι οι αξιωματούχοι τείνουν να τους προστατεύσουν από λαθρεμπόρους- αρπακτικά. Με βάση την έρευνά μας, οι πρόσφυγες φαίνεται να βλέπουν τους λαθρέμπορους ως συμμάχους, ενώ οι αξιωματούχοι της ασφάλειας γενικά θεωρούνται ως ανάλγητοι, εχθρικοί, ακόμη και επικίνδυνοι.

Πρόσφυγες σε ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής στο νησί της Λέσβου, τον Μάρτιο του 2016. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-----------------------------------------------------

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΜΥΘΟΣ: Η ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΙΝΗΤΩΝ ΒΟΗΘΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Από την έναρξη της κρίσης των προσφύγων, η ΕΕ εισήγαγε [23] μια πλειάδα [24] αντιμέτρων [25] εναντίον των λαθρο-διακινητών, υποθετικά για να βοηθήσουν στην προστασία των Σύριων προσφύγων και να εμποδίσουν πιθανούς τρομοκράτες να εισέλθουν στην Ευρώπη. Με περιπολίες στις θαλάσσιες διαδρομές [26] και στις συνοριακές διελεύσεις [15], οργανισμοί της ΕΕ όπως η Frontex προσπάθησαν να αποτρέψουν τους λαθρεμπόρους συλλαμβάνοντάς τους, κατάσχοντας τα πλοία τους, και γενικώς αυξάνοντας το κόστος της παράνομης μεταφοράς των Σύρων στην Ευρώπη.

Επισήμως, αυτή η στρατηγική έχει αποδειχθεί επιτυχής. Σε κατάθεσή του στο βρετανικό Κοινοβούλιο, ο Richard Lindsay, τότε επικεφαλής του Τμήματος Πολιτικής Ασφάλειας του Υπουργείου Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας του Ηνωμένου Βασιλείου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι χάρη στα αντίμετρα της ΕΕ, «τα δίκτυα λαθρεμπορίου ... δεν μπορούν πλέον να λειτουργούν ατιμωρητί». Ο εκπρόσωπος μιας αντι-λαθρεμπορικής επιχείρησης, της Επιχείρησης Σοφία, επανέλαβε αυτή την ρόδινη εκτίμηση [27]. Το κύριο αποτέλεσμα της τιμωρίας των λαθρεμπόρων, ωστόσο, υπήρξε μια απότομη αύξηση του κόστους των υπηρεσιών τους -μια αύξηση που βλάπτει δυσανάλογα τους φτωχότερους πρόσφυγες και όχι τους συγκριτικά πλούσιους τρομοκράτες. Η ερευνητική μας ομάδα διαπίστωσε ότι μεταξύ Μαΐου του 2015 και Μαΐου του 2016, η μέση τιμή για να πάει ένας Σύριος πρόσφυγας στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά περίπου 488 ευρώ, και η τιμή για μια οικογένεια αυξήθηκε κατά 3.657 ευρώ.