Η πολιτική για την Συρία μετά τις χημικές επιθέσεις

Η επίθεση του συριακού καθεστώτος με τρομακτικά χημικά όπλα την Τρίτη έχει αναστρέψει πλήρως την πολιτική συζήτηση στις ΗΠΑ για τη Συρία. Η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, έχει διχαστεί -σε λιγότερο από μια εβδομάδα- από την συναίνεση στην συνέχιση της εξουσίας του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ στην απειλή για κάποια απροσδιόριστη μονομερή επέμβαση στην Συρία [2].

Η ρητορική των κορυφαίων αξιωματούχων των ΗΠΑ υπονοεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να κατευθύνονται προς μια σημαντική νέα κλιμάκωση στην Συρία. Αν είναι έτσι, οποιαδήποτε επαπειλούμενη ενέργεια των ΗΠΑ θα πρέπει να έχει τον στενό, σαφώς καθορισμένο στόχο της ανάσχεσης της χρήσης χημικών όπλων [3] από το καθεστώς Άσαντ και την αποτροπή της χρήσης τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν θα πρέπει να στοχεύει στην επίτευξη μιας διαπραγμάτευσης πολιτικής λύσης στον συριακό πόλεμο [4] ή οποιαδήποτε σταδιακή αλλαγή του καθεστώτος -στόχοι που δικαίως κρίθηκαν ανέφικτοι μόλις την Δευτέρα.

Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες πρόκειται να ενεργήσουν στην Συρία, η εξειδίκευση, η σαφήνεια και ο ρεαλισμός είναι φίλοι τους. Ο αόριστος μαξιμαλισμός [5] δεν είναι.

ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΓΡΑΜΜΗ

Την Τρίτη, η αεροπορική επιδρομή της κυβέρνησης στην πόλη Khan Shaykhun, στην υπό κυριαρχία ανταρτών βόρεια επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας, απελευθέρωσε τοξικό αέριο που φέρεται να άφησε τουλάχιστον 70 νεκρούς και εκατοντάδες περισσότερους πληγέντες [6]. Το περιστατικό φαίνεται να είναι η πιο θανατηφόρα επίθεση χημικών όπλων στην Συρία [7] από την επίθεση με αέρια νεύρων του καθεστώτος Άσαντ τον Αύγουστο του 2013 [8] στα προάστια της Δαμασκού, όπου σκοτώθηκαν περίπου 1.500 άτομα.

Ο συριακός στρατός έχει αρνηθεί την χρήση χημικών όπλων [9] και αντίθετα ρίχνει την ευθύνη σε «τρομοκρατικές ομάδες», και η Ρωσία υποστήριξε ότι η συριακή αεροπορική επιδρομή από το καθεστώς στην πραγματικότητα χτύπησε μια αποθήκη χημικών όπλων των ανταρτών [10]. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριξαν με σαφήνεια ότι το καθεστώς ήταν υπεύθυνο για την επίθεση [11]. Το καθεστώς Άσαντ έχει χρησιμοποιήσει πρόσφατα τοξικά αέρια εναντίον άλλων πόλεων των ανταρτών, ανακάλυψαν οι επιθεωρητές του ΟΗΕ [12], αν και πιστεύεται ότι την Τρίτη χρησιμοποιήθηκε χλωριούχο αέριο αντί για το πιο θανατηφόρο σαρίν.

Ως αντίδραση στην επίθεση, η θέση των ΗΠΑ για τον Assad ανατράπηκε στην διάρκεια της νύχτας. «Η στάση μου απέναντι στην Συρία και τον Άσαντ έχει αλλάξει πάρα πολύ», δήλωσε ο Trump την Τετάρτη [13]. Ερωτηθείς από έναν δημοσιογράφο αν η επίθεση στην Khan Shaykhun διέσχισε μια «κόκκινη γραμμή», ο Trump απάντησε ότι «διέσχισε πολλές, πολλές γραμμές, πέρα από μια κόκκινη γραμμή».

Μόλις μια εβδομάδα πριν, η πρέσβειρα των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Έθνη, Nikki Haley, δήλωνε σε δημοσιογράφους [14] ότι «Προτεραιότητά μας δεν είναι πλέον να καθόμαστε εκεί και να επικεντρωνόμαστε στο πώς θα διώξουμε τον Άσαντ». Αλλά μέχρι την Τετάρτη, η Haley είχε μια πολύ πιο σκληρή γραμμή, απαιτώντας από την Ρωσία να χαλιναγωγήσει τον Σύρο πελάτη της [15] ή να διακινδυνεύσει μονομερή δράση των ΗΠΑ. «Όταν τα Ηνωμένα Έθνη συνεχώς αποτυγχάνουν στην υποχρέωσή τους να ενεργούν συλλογικά», είπε, «υπάρχουν στιγμές στην ζωή των κρατών που είμαστε υποχρεωμένοι να αναλάβουμε τις δικές μας δράσεις».

Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ μπορεί τώρα να έχουν, στην πραγματικότητα, δεσμεύσει τις Ηνωμένες Πολιτείες για δράση στην Συρία.

Οι δηλώσεις τους υπενθυμίζουν την προειδοποίηση του τότε προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, το 2012, ότι η χρήση χημικών όπλων από το καθεστώς Άσαντ θα διασχίσει μια «κόκκινη γραμμή». Αφότου το καθεστώς Άσαντ διέσχισε την γραμμή αυτή, τον Αύγουστο του 2013, η κυβέρνηση Ομπάμα υποχώρησε από την αρχική απειλή για στρατιωτική δράση και αντί για αυτό συνήψε συμφωνία με την Ρωσία [16] για την ειρηνική εξάλειψη (φαινομενικά) του συνόλου του χημικού οπλοστασιίου της Συρίας.

Στην ομιλία του την Τετάρτη, ο Trump επέκρινε ειδικά τον χειρισμό του Ομπάμα στο επεισόδιο του 2013. «Όταν [ο Ομπάμα] δεν διέσχισε την γραμμή αυτή μετά την πραγματοποίηση της απειλής», είπε, «νομίζω ότι μας γύρισε πίσω κατά πολύ, όχι μόνο στην Συρία, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, επειδή ήταν μια κενή απειλή».

ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Υπάρχουν εύλογα επιχειρήματα ώστε η Ουάσιγκτον να απειλήσει για δράση στον απόηχο της επίθεσης στην Khan Shaykhun. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για να εμποδίσουν τον Άσαντ από την χρήση χημικών όπλων κατά του συριακού λαού και για την αποκατάσταση του διεθνούς κανόνα κατά της χρήσης χημικών όπλων που αναμφισβήτητα διαβρώθηκε μετά το 2013.

Στην ιδανική περίπτωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να πείσουν την Ρωσία να καταδικάσει την επίθεση και να υποσχεθεί να συγκρατήσει το καθεστώς Άσαντ. Δυστυχώς, αυτό φαίνεται απίθανο. Η Ρωσία έχει κάνει τον εαυτό της επίκεντρο του συριακού πολέμου [17] εν μέρει ενεργώντας ως θεματοφύλακας του καθεστώτος και εγγυητής της καλής συμπεριφοράς του. Στην πράξη, όμως, η Ρωσία φαίνεται να έχει περιορισμένη πραγματική επιρροή στο καθεστώς, και η Μόσχα πλέον συσκοτίζει και παρακωλύει την πολυμερή δράση [18] για να αποφύγει να εκθέσει τα δικά της όρια.

Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες πρόκειται να ενεργήσουν μονομερώς (είτε ως μέρος ενός πιο περιορισμένου συνασπισμού), οτιδήποτε λιγότερο από τον ένοπλο καταναγκασμό [19] θα είναι ένας αναποτελεσματικός περισπασμός. Αλλά κάθε στρατιωτική δράση θα πρέπει να πλαισιωθεί αποκλειστικά με όρους αποτροπής των χημικών όπλων και όχι από την άποψη της αλλαγής του καθεστώτος. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να συνδέσει μια πιθανή παρέμβαση με συγκεκριμένες απαιτήσεις που το καθεστώς και οι σύμμαχοί του μπορούν να κατανοήσουν και λογικά να ικανοποιήσουν.