Το δέλεαρ των φορολογικών παραδείσων της Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το δέλεαρ των φορολογικών παραδείσων της Ευρώπης

Γιατί επιβραδύνεται η φορολογική μεταρρύθμιση

Η οικονομική κρίση του 2008 δεν άλλαξε μόνο το σχήμα και το μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας –η συνδυασμένη παραγωγικότητα και απασχόληση συρρικνώθηκε κατά 5,5% [1] το 2014 σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ- αλλά επαναπροσδιόρισε επίσης το πώς οι ηγέτες σε ολόκληρο τον κόσμο συζητούν και περιγράφουν τον χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό τομέα και τον πλούτο. Σύμφωνα με τον Angel Gurria, τον γενικό γραμματέα του ΟΟΣΑ, αφότου δισεκατομμύρια από τα χρήματα των φορολογουμένων χρησιμοποιήθηκαν για την διάσωση των μεγαλύτερων τραπεζών και εταιρειών του κόσμου, έγινε «πολιτικά απαράδεκτο» το ότι «μόνο οι μεσαίες τάξεις πολιτών και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις πληρώνουν φόρους, ενώ οι υψηλής καθαρής αξίας ιδιώτες και πολυεθνικές εταιρείες δεν πληρώνουν καθόλου». Το 2009, οι ηγέτες του G-20, στην περίφημη πλέον σύνοδο κορυφής του Πίτσμπουργκ, αναγνώρισαν [2] ότι ήρθε η ώρα «να γυρίσουμε την σελίδα της εποχής της ανευθυνότητας» στην παγκόσμια φορολογία και ορκίστηκαν να «αναλάβουν δράση κατά των μη συνεργάσιμων κρατών, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών παραδείσων». Όπως ανακοίνωσε η ομάδα αργότερα το ίδιο έτος [3], «η εποχή του τραπεζικού απορρήτου είχε τελειώσει».

Δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για την εταιρική φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή. Αν και η Πράξη Φορολογικής Συμμόρφωσης των Λογαριασμών Εξωτερικού (Foreign Account Tax Compliance Act) των Ηνωμένων Πολιτειών [4] του 2010, η οποία απαιτεί από τις ξένες τράπεζες να αναφέρουν τα περιουσιακά στοιχεία των πολιτών των ΗΠΑ στο εξωτερικό, μπορεί να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους για τα ανώνυμα τραπεζικά συστήματα, μια σειρά από σκάνδαλα, συμπεριλαμβανομένων και των διαρροών του Λουξεμβούργου το 2014 και των εγγράφων του Παναμά δύο χρόνια αργότερα, συνέχισαν να εκθέτουν το πώς οι πλουσιότεροι του κόσμου εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες στο φορολογικό καθεστώς για τις επιχειρήσεις, ώστε να μεταφέρουν χρήματα σε όλο τον κόσμο και να κρύβουν μετρητά από τις φορολογικές αρχές.

Αυτές οι διαρροές έχουν παρακινήσει ειδικότερα τις χώρες της Ευρώπης, να επιταχύνουν τον ρυθμό των εταιρικών φορολογικών μεταρρυθμίσεων. Αυτές περιλαμβάνουν κυρώσεις σε μια μαύρη λίστα υπεράκτιων φορολογικών παραδείσων με υπερβολικά «ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα», έναν κανόνα που θα τεθεί σε ισχύ στο τέλος του 2017, και μια πιο ριζοσπαστική πρόταση που σήμερα βρίσκεται υπό εξέταση, γνωστή ως «κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών» (common consolidated corporate tax base ή CCCTB). Αυτό θα δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό φορολογικό καθεστώς σχεδιασμένο να εξαλείψει την μετατόπιση κερδών, την οποία εταιρείες όπως η Google και η Apple χρησιμοποιούν για να αποφύγουν την καταβολή φόρων στην Ευρώπη μεταφέροντας τα κέρδη τους σε κράτη με χαμηλές φορολογίες, όπως η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο.

Παρά την πρόσφατη πρόοδο, ωστόσο, η δυναμική της Ευρώπης για δίκαιη φορολόγηση των επιχειρήσεων αντιμετωπίζει νέα αντίσταση. Την 8η Απριλίου, οι 28 υπουργοί Οικονομικών της Ευρώπης πήγαν στο νησί της Μάλτας για να συζητήσουν την «καλύτερη φορολογική βεβαιότητα» (tax certainty), δηλαδή, στην οικονομολογική γλώσσα, την τοποθέτηση φρένου στην φορολογική μεταρρύθμιση. Σε ένα έγγραφο που ετοιμάστηκε από τους Μαλτέζους οικοδεσπότες, και το οποίο είδα, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρώπης κλήθηκαν να υποστηρίξουν μόνο «σταδιακές αλλαγές» στα ευρωπαϊκά φορολογικά καθεστώτα και να αποφύγουν νέες ρυθμίσεις που ήταν «ριζοσπαστικές και προξενούν αναστάτωση».

Για κάποιους νομοθέτες, αυτή η έκκληση για πιο αποτελεσματική και σίγουρη φορολογία σήκωσε αμέσως μια κόκκινη σημαία. «Οι Μαλτέζοι προσπαθούν να ξεκινήσουν μια επίθεση που θα αλλάξει την συζήτηση στην ΕΕ γύρω από την φορολογία», δήλωσε ο Sven Giegold, ένας Ευρωπαίος νομοθέτης που συμμετέχει στην Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωκοινοβουλίου. «Είναι σαφές ότι πολλές μεγάλες εταιρείες είναι δυσαρεστημένες με το μεταβαλλόμενο διεθνές κλίμα γύρω από την φορολογία, και η Μάλτα προσπαθεί να προστατεύσει το επιχειρηματικό της μοντέλο ως φορολογικός παράδεισος για τις μεγάλες εταιρείες».

Ένας αξιωματούχος της ΕΕ, παρών στις συνομιλίες στη Μάλτα, ο οποίος ζήτησε ανωνυμία λόγω του εμπιστευτικού χαρακτήρα της συνάντησης, είπε ότι υπήρχε μια αίσθηση από ορισμένες χώρες που ζητούν φορολογική σιγουριά (tax certainty) ότι θα μπορούσαν να έρθουν σε σύγκρουση με την πρόοδο των πρόσφατων ευρωπαϊκών φορολογικών μεταρρυθμίσεων. «Η γερμανική αντιπροσωπεία τόνισε ότι η τέλεια φορολογική σιγουριά ήταν απλά αδύνατο να προσφερθεί στις επιχειρήσεις», είπε. «Πάνω και πέρα από αυτό, προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε στήριξη της φορολογικής σιγουριάς για τις επιχειρήσεις δεν μπορεί να είναι ένα προπέτασμα καπνού για να συνεχιστούν οι αθέμιτες φορολογικές πρακτικές».

ΚΕΝΑ ΝΟΜΟΥ ΕΝ ΑΦΘΟΝΙΑ

Στην Ευρώπη, ο συντονισμός των πολιτικών δίκαιης εταιρικής φορολόγησης έχει από καιρό αποδειχθεί δύσκολος δεδομένου ότι αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία, είναι τα ίδια φορολογικοί παράδεισοι. Οι χώρες αυτές λαμβάνουν εκατοντάδες εκατομμύρια από φορολογικά έσοδα κάθε χρόνο υποσχόμενα ανταγωνιστικά χαμηλή εταιρική φορολογία σε βάρος των άλλων κρατών στην Ευρώπη, όπου οι φορολογικοί συντελεστές για τις επιχειρήσεις είναι υψηλότεροι.

Η Μάλτα, ένας άλλος φορολογικός παράδεισος, είναι διαβόητη για το ότι είναι ένα καθαρά διοικητικό ορμητήριο για πολυεθνικές εταιρείες που επωφελούνται από τον βολικό φορολογικό κώδικα της χώρας. Σε μια έκθεση που ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Tommaso Faccio, λέκτορας στην Λογιστική και την Φορολογία στην Σχολή Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Nottingham, εκτίμησε ότι η Μάλτα είχε εισροή περίπου 262 εκατομμύρια δολάρια το 2015 σε φορολογικά έσοδα από πολυεθνικές εταιρείες που έχουν συστήσει μια διοικητική θυγατρική στην χώρα. Ωστόσο, το ποσό της πίστωσης φόρου που χορήγησε εκείνον τον χρόνο ήταν συνολικά περίπου 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε απώλεια φορολογικών εσόδων για άλλες κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.

Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει θέσει σε εφαρμογή ένα μακρύ κατάλογο προτεινόμενων από τον ΟΟΣΑ μεταρρυθμίσεων με στόχο να θέσουν εκτός νόμου αυτές τις τεχνικές μετατόπισης κερδών, ο φόβος παραμένει ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι διάστικτες από κενά. Για την φορολογία εταιρικών θυγατρικών σε χώρες όπως η Μάλτα, η οδηγία αντι-φορολογικής αποφυγής (Anti-Tax Avoidance Directive) της ΕΕ, που υιοθετήθηκε το 2016, κάνει λόγο μόνο για τα φορολογούμενα κέρδη που έχουν μετατοπιστεί σε ένα κράτος χαμηλής φορολογίας αν η φορολογική επιβάρυνση της εταιρείας στο εν λόγω κράτος είναι λιγότερη από το 40% εκείνης που θα ήταν στο κράτος της μητρικής εταιρείας. Για παράδειγμα, εάν μια εταιρεία είχε έδρα στην Βουλγαρία, όπου το ποσοστό εταιρικού φόρου είναι 10%, και στην συνέχεια μετατόπιζε τα κέρδη της σε μια θυγατρική σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, η εταιρεία θα πληρώσει βουλγαρικούς φόρους επί των κερδών της θυγατρικής της, μόνο αν είχαν φορολογηθεί με κάτω από 4% (το οποίο είναι το 40% επί του 10%).

Σύμφωνα με τους επικριτές, όπως ο Giegold, το όριο αυτό είναι πολύ χαμηλό για να ανακτηθούν τα χαμένα φορολογικά έσοδα και να ενθαρρύνει την μείωση των φορολογικών συντελεστών των επιχειρήσεων με στόχο την προσέλκυση πολυεθνικών εταιρειών. «Το σχήμα του 40% παρέχει ένα κίνητρο για τα κράτη-μέλη της ΕΕ να μειώσουν τους δικούς τους φορολογικούς συντελεστές, προκειμένου να παρακαμφθεί η φορολόγηση των κερδών της θυγατρικής στην τρίτη χώρα», είπε.

Το πιο προφανές αντίδοτο για το δίκτυο των φορολογικών παραδείσων στην Ευρώπη είναι η εφαρμογή της CCCTB. Αυτό το φορολογικό καθεστώς θα κατανείμει το μέγεθος της φορολογικής επιβάρυνσης της επιχείρησης, σύμφωνα με την πραγματική οικονομική της δραστηριότητα σε μια χώρα (δηλαδή, η αξία των ενσώματων ακινητοποιήσεων, του εργατικού δυναμικού και των πωλήσεών της σε μια συγκεκριμένη χώρα). Τα λεγόμενα κράτη- γραμματοκιβώτια όπως το Λουξεμβούργο και η Μάλτα, όπου καταγράφονται κέρδη ξεπερνούν κατά πολύ το πραγματικό επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες αυτές, θα βρεθούν να χάνουν περισσότερο εξαιτίας της CCCTB.

ΒΑΖΟΝΤΑΣ ΦΡΕΝΟ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις όπως η CCCTB αντιμετωπίζουν μια σειρά από ανηφορικές μάχες, συμπεριλαμβανομένης της εσωτερικής αντίστασης από φορολογικούς παραδείσους όπως η Μάλτα, ειδικά καθώς προεδρεύει τώρα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο ρόλος αυτός δίνει στην χώρα ένα δίκαιο βαθμό επιρροής προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας το 2017, και μερικοί νομοθέτες στις Βρυξέλλες έχουν πει ότι η προεδρία της Μάλτας παρουσιάζει μια αναπόφευκτη σύγκρουση συμφερόντων [5] όταν πρόκειται για το πέρασμα κανόνων ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος και την CCCTB. Η Μάλτα, εν τω μεταξύ, απέρριψε τους ισχυρισμούς αυτούς, υποστηρίζοντας ότι «το μοναδικό» σύστημά της για την φορολογία εταιρειών είναι απολύτως συμβατό με το πνεύμα και το γράμμα των ευρωπαϊκών φορολογικών νόμων. Υπερασπίστηκε επίσης το ιστορικό της στο να ψηφίζει και να εφαρμόζει φορολογικά σύνολα [νόμων] αφότου ανέλαβε την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιανουάριο.

Κατά την συνεδρίαση του Απριλίου στη Μάλτα, ο πρόεδρός της, ο Μαλτέζος υπουργός Οικονομικών Edward Scicluna, επέμεινε στην συμπερασματική ομιλία του ότι η άτυπη συνάντηση δεν αποτελεί μια «επιβράδυνση» στην στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς αυστηρότερους φορολογικούς κανόνες. Ωστόσο, τόνισε επίσης ότι ήρθε η ώρα για ρεαλισμό ως απάντηση στην απειλή ανταγωνιστικών εταιρικών φορολογικών περικοπών στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα. Η Βρετανίδα πρωθυπουργός, Theresa May, έχει προτείνει μείωση των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις στο 10% -κάτι που θα τους κάνει τους χαμηλότερους στο G-20- προκειμένου να προσελκύσει επιχειρήσεις μόλις ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις του Brexit. Οι μειώσεις αυτές θα μπορούσαν να αφήσουν τα ευρωπαϊκά έθνη σε ανταγωνιστικά μειονεκτική θέση αν πιέσουν προς τα εμπρός πολύ γρήγορα στην φιλόδοξη μεταρρύθμιση εταιρικού φόρου, υποστήριξε. Στο πλαίσιο της συνεδρίασης κεκλεισμένων των θυρών στη Μάλτα, μια χορωδία φωνών υπό την ηγεσία του Λουξεμβούργου συμφώνησε θερμά.

Αυτή την στιγμή, οι υπουργοί της ΕΕ φαίνονται διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε ένα σχέδιο αναμονής καθώς περιμένουν εκείνο που θα έλθει αφότου ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις του Brexit μέσα στα επόμενα δύο χρόνια και το κατά πόσον ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, θα τηρήσει τις υποσχέσεις του για φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Οι υπέρμαχοι της δίκαιης φορολογίας, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι μια τέτοια αναμονή θα διατηρήσει απλώς το status quo προς όφελος των πλουσιότερων του κόσμου. «Όταν οι κυβερνήσεις χάνουν τα φορολογικά έσοδα,» έγραψε ο Oxfam σε μια πρόσφατη έκθεση [6], «οι απλοί πολίτες πληρώνουν το τίμημα: Τα σχολεία και τα νοσοκομεία χάνουν χρηματοδότηση και ζωτικές δημόσιες υπηρεσίες κόβονται. Την ίδια στιγμή, η αύξηση των κερδών, ως αποτέλεσμα χαμηλότερης εταιρικής φορολογίας ωφελεί τους πλούσιους μετόχους των εταιρειών, μόνο αυξάνοντας περαιτέρω το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών».

Με τον λαϊκισμό και τον ευρωσκεπτικισμό να αυξάνονται σε όλη την ήπειρο, καθώς οι ζωτικής σημασίας εκλογές στην Γαλλία και την Γερμανία πλησιάζουν, η διατήρηση του status quo στην φορολογική μεταρρύθμιση ενισχύει μόνο την φήμη της ΕΕ ως ελιτίστικη και απόμακρη. Ο ηγέτης της, ο Jean-Claude Juncker, ήταν υπεύθυνος για το σχεδιασμό του διαβοήτως βολικού συστήματος φορολογικού παραδείσου του Λουξεμβούργου, και τα τηλεγραφήματα που διέρρευσαν νωρίτερα φέτος αποκάλυψαν [7] πως είχε κάποιο ρόλο στο να συγκρατήσει την συντονισμένη ευρωπαϊκή φορολογική μεταρρύθμιση, ενώ υπηρετούσε ως πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου. Αυτό, μαζί με το «business as usual» στην μεταρρύθμιση της εταιρικής φορολογίας, μόνο θα τροφοδοτήσουν περαιτέρω τις υποψίες ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο είναι δυσλειτουργικό και υποταγμένο στην θέληση της παγκόσμιας οικονομίας -ένα σύστημα θανάσιμα στημένο προς όφελος εκείνων που βρίσκονται στην κορυφή.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-04-17/lure-europes-t...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.oecd.org/eco/growth/The-effect-of-the-global-financial-crisi...
[2] http://www.g20.utoronto.ca/2009/2009communique0925.html
[3] https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2009/pdf/g20_040209.pdf
[4] https://www.irs.gov/businesses/corporations/foreign-account-tax-complian...
[5] http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/20170118IPR58724
[6] https://www.oxfam.org/en/research/opening-vaults
[7] https://www.theguardian.com/business/2017/jan/01/jean-claude-juncker-blo...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition