Γιατί χρειάζεται προσοχή με το Ιράν

Υπό τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πάρει μια ανοιχτά αντιφατική στάση απέναντι στο Ιράν. Το πώς η στάση αυτή θα μετατραπεί σε πολιτική εξαρτάται από δύο βασικά ζητήματα. Το πρώτο είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Trump θα αντιμετωπίσει την πυρηνική συμφωνία που ο προκάτοχός του, Μπαράκ Ομπάμα [2], συνήψε με το Ιράν το 2015. Το δεύτερο είναι ο βαθμός στον οποίο η διοίκηση του Trump θα προσπαθήσει να αποδυναμώσει την θέση του Ιράν στην Μέση Ανατολή [3].

Μέχρι πρόσφατα, ο Λευκός Οίκος υπονοούσε ότι θα επεδίωκε μια πιο σκληρή εκδοχή [4] της προσέγγισης της κυβέρνησης Ομπάμα για την εφαρμογή της πυρηνικής συμφωνίας, σεβόμενη τους όρους της αλλά με αυστηρότερο τρόπο. Σε άλλους τομείς, ωστόσο, η διοίκηση του Trump εμφανίστηκε έτοιμη να υιοθετήσει μια πολύ πιο επιθετική γραμμή εναντίον της Τεχεράνης. Στις 19 Απριλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Rex Tillerson [5] δήλωσε ότι «οι προκλητικές ενέργειες του Ιράν απειλούν τις Ηνωμένες Πολιτείες, την περιοχή και τον κόσμο» και υποσχέθηκε ότι μια εξελισσόμενη αναθεώρηση της αμερικανικής πολιτικής προς την χώρα θα δημιουργήσει μια νέα στάση η οποία θα «ανταποκριθεί στις προκλήσεις που θέτει το Ιράν με σαφήνεια και πειστικότητα».

Καθώς ο Λευκός Οίκος ολοκληρώνει αυτή την αναθεώρηση, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ θα προσφέρουν ανταγωνιστικές οπτικές για το πώς θα χειριστούν την χώρα, και οι Αμερικανοί σύμμαχοι στην Μέση Ανατολή θα επιδιώξουν να στρέψουν τις προτιμήσεις της Ουάσιγκτον προς όφελός τους. Και καθώς ο Trump μελετά το ποιες από αυτές τις απόψεις θα προσέξει, θα πρέπει να θυμάται ότι μια πιο επιθετική προσέγγιση θα έφερνε σοβαρούς κινδύνους -και μάλιστα θα έβαζε την Τεχεράνη και την Ουάσιγκτον σε πορεία προς μια αντιπαράθεση που θα αναζωπύρωνε περαιτέρω τις συγκρούσεις σε μια από τις πιο ασταθείς περιοχές του κόσμου .

Ο υπουργός άμυνας των ΗΠΑ, James Mattis, και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Rex Tillerson, στον Λευκό Οίκο, τον Απρίλιο του 2017. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
----------------------------------------------

ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΤΡΑΜΠ

Υπάρχουν δύο γενικές οπτικές για το πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να σκληρύνουν τις πολιτικές τους έναντι του Ιράν [6]. Μερικοί σύμβουλοι του Trump, με επικεφαλής στρατιωτικές προσωπικότητες με μεγάλη εμπειρία στην ενασχόληση με την Μέση Ανατολή, όπως ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας James Mattis, φαίνεται να υποστηρίζουν ανοιχτά την υπονόμευση του Ισλαμικού Επαναστατικού Σώματος των Φρουρών του Ιράν (Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) –μια άποψη που χρωματίζεται από την εμπειρία των αμερικανικών στρατιωτών [7] που αντιμετωπίζουν το IRGC στον Λίβανο και στο Ιράκ. Αυτό το στρατόπεδο εξέταζε προτάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν, για παράδειγμα, τους Αμερικανούς ναυτικούς να επιβιβαστούν σε ιρανικά πλοία [8] που υποπτεύονται ότι μεταφέρουν όπλα σε διεθνή ύδατα. Ορισμένοι αξιωματούχοι και παρατηρητές έχουν επίσης πιέσει την διοίκηση να επιβάλει κυρώσεις στο IRGC [9] ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση και στα τέλη Μαρτίου εισήχθη νομοσχέδιο στην Γερουσία [10] που θα επιβάλλει κυρώσεις για τρομοκρατία και για άλλα ζητήματα στο Ιράν. (Ορισμένοι αξιωματούχοι του τομέα της ασφάλειας ισχυρίστηκαν ότι η επιβολή κυρώσεων στο IRGC θα παρακινήσει υποστηριζόμενες από τους Ιρανούς πολιτοφυλακές [11] να επιτεθούν στις δυνάμεις των ΗΠΑ στο Ιράκ, παρέχοντας παράλληλα στις Ηνωμένες Πολιτείες ελάχιστα οφέλη).

Η άλλη επιλογή είναι η διοίκηση του Trump να ενισχύσει τα συγκεκαλυμμένα μέτρα κατά του Ιράν. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για να βοηθήσουν τους περιφερειακούς συμμάχους τους, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να στοχεύουν στρατιωτικά και οικονομικά υποστηριζόμενες από το Ιράν ομάδες στην περιοχή, όπως η Χεζμπολάχ και οι Χούθι της Υεμένης. Από μόνα τους, τέτοια μέτρα θα βοηθούσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποφύγουν μια άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν βραχυπρόθεσμα. Αλλά θα διακινδυνεύσουν επίσης μια σειρά ανταλλαγών «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» που θα μπορούσαν να κλειδώσουν το Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες σε έναν κύκλο κλιμάκωσης [12], όπως συνέβη στο Ιράκ κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα, όταν οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές επιτίθεντο συχνά κατά των δυνάμεων των ΗΠΑ.

Καμία από αυτές τις επιλογές δεν διαφέρει πολύ από εκείνες που ήταν διαθέσιμες στις διοικήσεις του Ομπάμα και του Τζορτζ Μπους. Η διαφορά είναι ότι η περιφερειακή θέση του Ιράν είναι σήμερα ισχυρότερη από ό, τι κατά την διάρκεια της θητείας αμφοτέρων των προαναφερθέντων προέδρων, εν μέρει χάρη στην ανατροπή του (εχθρού του Ιράν) Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ και στην ώθηση που έλαβε το Ιράν στην Συρία από την παρέμβαση της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της χώρας αυτής. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν βρίσκεται σε καλύτερη θέση να θέσει σε κίνδυνο τις δυνάμεις των ΗΠΑ και τις συμμαχικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη.

Για να γίνει ακόμα πιο μπερδεμένο το θέμα, η διοίκηση του Trump θα πρέπει να βρει το πώς μπορεί να εξισορροπήσει μια πιο επιθετική προσέγγιση στο Ιράν με τα σχέδιά της για την καταπολέμηση τρομοκρατικών ομάδων στην περιοχή -προτεραιότητα που μοιράζεται με το Ιράν. Στο Ιράκ, για παράδειγμα, οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του Ιράν καταπολεμούν αμφότερες το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) με μια de facto διευθέτηση που μέχρι στιγμής τις προφύλαξε από κάποια τυχαία σύγκρουση μεταξύ τους. Εάν αυξηθούν οι εντάσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Ιράν, αυτό το είδος σιωπηρής μη σύγκρουσης θα γίνει πιο δύσκολο.

Σιίτες μαχητές κοντά στην Tikrit, στο Ιράκ, τον Μάρτιο του 2015. THAIER AL-SUDANI
---------------------------------------------------------------