Ο αποτυχημένος πόλεμος της Αιγύπτου κατά της τρομοκρατίας

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, φιλοξένησε στον Λευκό Οίκο τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Abdel Fattah al-Sisi. Κατά την συνάντησή τους, ο Τραμπ διαβεβαίωσε τον Σίσι ότι «μαζί ... θα πολεμήσουμε την τρομοκρατία». Αυτά είναι καλά νέα για τον Αιγύπτιο πρόεδρο. Μετά από χρόνια πιεσμένων διμερών σχέσεων [1], η διοίκηση Trump αγκαλιάζει την Αίγυπτο ως εταίρο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Αλλά δεν είναι σαφές ότι η Αίγυπτος είναι στην πραγματικότητα ένα πλεονέκτημα στην πιο πιεστική μάχη ενάντια στην τρομοκρατία, την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους [2] (επίσης γνωστού ως ISIS).

Ένα βίντεο που εμφανίστηκε πριν από δύο εβδομάδες υπογραμμίζει το πρόβλημα. Προβλήθηκε σε ένα [τηλεοπτικό] δίκτυο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και έδειχνε Αιγύπτιους στρατιώτες στη χερσόνησο του Σινά, να εκτελούν συνοπτικά μια χούφτα φερόμενων ως Ισλαμιστών φυλακισμένων ανταρτών. Πέρα από τις σημαντικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέχρι σήμερα το Κάιρο έχει επιδείξει μια εκπληκτική έλλειψη βούλησης και ικανότητας για την εξάλειψη του ISIS από την αιγυπτιακή επικράτεια. Εάν η διοίκηση Trump επιθυμεί έναν εταίρο, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει την αναπτυσσόμενη σχέση της με την κυβέρνηση Sisi για να βοηθήσει το Κάιρο να βελτιώσει τις πρακτικές του για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Ένα αιγυπτιακό στρατιωτικό όχημα σε αυτοκινητόδρομο στο βόρειο Σινά, τον Μάιο του 2015. ASMAA WAGUIH / REUTERS
-----------------------------------------------------------

Από το 2011, η Αίγυπτος χάνει έδαφος ενάντια σε μια επιθετική αλλά αριθμητικά μικρή εξέγερση στο Σινά [3]. Παρά τον σταθερό στρατό της των 440.000 ατόμων και την ετήσια στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ ύψους 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα τελευταία πέντε χρόνια η Αίγυπτος δεν μπόρεσε να συγκρατήσει -πολύ λιγότερο απωθήσει- περίπου 600-1.000 αντάρτες. Πράγματι, οι αντάρτες με βάση το Σινά έχουν έναν εντυπωσιακό και αυξανόμενο κατάλογο επιτευγμάτων. Από το 2014 -όταν η τοπική ανταρτική οργάνωση Ansar Beit al-Maqdas υποσχέθηκε πίστη στο ISIS- η ομάδα κατέρριψε ένα αιγυπτιακό στρατιωτικό ελικόπτερο, κατέστρεψε ένα πολεμικό τανκ M-60, βύθισε ένα αιγυπτιακό περιπολικό σκάφος και βομβάρδισε ένα ρωσικό αεριωθούμενο αεροπλάνο, σκοτώνοντας 224 πολίτες.

Κατά την ίδια χρονική περίοδο, το ISIS σκότωσε περίπου 2.000 Αιγύπτιους στρατιωτικούς και αστυνομικούς στο Σινά. Αλλά δεν είναι τα μόνα θύματα. Το ISIS έχει στοχεύσει και Χριστιανούς, προκαλώντας μαζική έξοδο αυτής της μειονότητας από την χερσόνησο. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, το ISIS επιτέθηκε στην Αγία Αικατερίνη, ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια του κόσμου.

Ο ίδιος αιγυπτιακός στρατός που δεν είναι σε θέση να προστατεύσει τους Χριστιανούς του Σινά, ήταν επίσης ανίκανος να διαφυλάξει τους σχεδόν 1.700 Παρατηρητές Πολυεθνικών Δυνάμεων (Multinational Force Observers, MFO) που βρίσκονται στην περιοχή για να παρακολουθήσουν τις προβλέψεις της ισραηλινο-αιγυπτιακής ειρηνευτικής συνθήκης. Ως εκ τούτου, η δύναμη -η οποία περιλαμβάνει περίπου 700 Αμερικανούς στρατιώτες- έχει μετεγκατασταθεί από την βάση της στον βορρά στο σχετικά ασφαλέστερο νότιο Σινά. Το ISIS απειλεί επίσης την ισραηλινή ασφάλεια, εκτοξεύοντας περιοδικά ρουκέτες κατά μήκος των συνόρων προς την πόλη Eilat. Με την σειρά του, τον περασμένο μήνα το Ισραήλ απαγόρευσε στους πολίτες του να εισέρχονται στο Σινά. Εν τω μεταξύ, η τρομοκρατία εξαπλώνεται από την χερσόνησο στην προηγουμένως ειρηνική κοιλάδα του Νείλου και το Δέλτα, όπου οι επιθέσεις εναντίον αστυνομικών και οι βομβιστικές επιθέσεις κατά εκκλησιών Κοπτών έχουν γίνει ρουτίνα.

Η στρατηγική, οι τακτικές και η ηγεσία του ISIS εξελίσσονται [4]. Άλλοτε μια τοπικά καθοδηγούμενη έκφραση ενός θιγόμενου πληθυσμού Βεδουίνων, οι αντάρτες σήμερα προσανατολίζονται όλο και περισσότερο προς την Raqqa. Ως αποτέλεσμα, έχουν λάβει πρόσθετη χρηματοδότηση και ανέπτυξαν μια πιο επαγγελματική εκστρατεία στα μέσα ενημέρωσης και η εστίασή τους έχει μετατοπιστεί προς την ανενδοίαστη θανάτωση Χριστιανών. Το ISIS στην Αίγυπτο προσαρμόζεται επίσης σε πιο θανατηφόρες τεχνολογίες -όπως οι εκρηκτικά διαμορφούμενοι διεισδυτές, (explosively formed penetrators ή EFPs)- με μεγάλη επίδραση ενάντια στις κυβερνητικές δυνάμεις και, αντιγράφοντας το μητρικό ISIS, ενισχύοντας τον σεχταρισμό.

Καθώς η λεγόμενη «επαρχία του ISIS Σινά» εξελίσσεται, η στρατιωτική προσέγγιση της Αιγύπτου έχει παραμείνει στάσιμη [5]. Εστιάζοντας στις οικονομικές έρευνες και την διαφύλαξη των δυνάμεων, οι αιγυπτιακές δυνάμεις ξηράς δεν ασχολούνται συστηματικά και προληπτικά με τον εχθρό. Αντ’ αυτού, φθείρονται αργά από τις ενέδρες και τους βομβαρδισμούς στους δρόμους. Περαιτέρω, η Αίγυπτος αναθέτει όλο και περισσότερο την ασφάλειά της στην ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία, η οποία τώρα εν λευκώ στοχεύει τρομοκράτες μέσω επανδρωμένων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών που επιχειρούν στον αιγυπτιακό εναέριο χώρο. Το Ισραήλ «ξυρίζει» στο Σινά, αλλά δεν αντιστρέφει τα εδαφικά κέρδη του ISIS, ένας στόχος που θα απαιτούσε (μη Ισραηλινούς) στρατιώτες στο έδαφος.

Ένα αιγυπτιακό στρατιωτικό ελικόπτερο περιπολεί πάνω από το Κάιρο, τον Ιανουάριο του 2016. ASMAA WAGUIH/REUTERS
-----------------------------------------------------

Για πολλούς στην Ουάσιγκτον, η σχετική δύναμη του ISIS είναι ανησυχητική. Η διοίκηση Trump μπορεί να είναι σε θέση να βάλει σε χαμηλή προτεραιότητα ή να αγνοήσει το ακανθώδες θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με το Κάιρο, αλλά δεν μπορεί να κάνει το ίδιο με την άνοδο του ISIS στο πιο πολυπληθές αραβικό κράτος. Ακόμα και μετά τα 40 χρόνια και τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στρατιωτικής βοήθειας από τη εποχή του Camp David, γίνεται σαφές ότι η αμερικανική βοήθεια προς τις ένοπλες δυνάμεις της Αιγύπτου δεν κατάφερε να καταστήσει τον στρατό έστω και στο ελάχιστο πιο ικανό, ούτε ενίσχυσε την αποφασιστικότητα της ηγεσίας στο Κάιρο να αναπτύξει δυνάμεις σε δύσκολες αποστολές μάχης.

Βεβαίως, η βοήθεια μπορεί να βοηθά στην αποφυγή κάποιων χείριστων σεναρίων. Η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ, για παράδειγμα, πιθανό να αποτρέπει το Κάιρο από το να έρθει πιο κοντά στην Μόσχα. Μπορεί επίσης να βοηθά στην πρόληψη της κατάρρευσης του κράτους και μαζί με αυτό, ενδεχομένως, την μετανάστευση εκατομμυρίων Αιγυπτίων στην Ευρώπη. Όμως, η Ουάσιγκτον πρέπει να βρει δημιουργικούς τρόπους για να ενθαρρύνει την πολιτική ηγεσία στο Κάιρο να παρακινήσει τον στρατό ώστε να κάνει πιο αποτελεσματικά την δουλειά του, ειδικά στις επιχειρήσεις αντι-εξέγερσης. Πρόσφατα, η Αίγυπτος ζήτησε και έλαβε εκπαίδευση από τις ΗΠΑ για την ανίχνευση και την αχρήστευση των IED [αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών]. Με βάση τις επιδόσεις του, ο αιγυπτιακός στρατός χρειάζεται επίσης απεγνωσμένα εκπαίδευση σε τακτικές αντιμετώπισης των ανταρτών, και ίσως επί τόπου βοήθεια και καθοδήγηση από προσωπικό των ΗΠΑ. Αυτή η τεχνική υποστήριξη από τις ΗΠΑ θα επεκταθεί πέρα από τις κινητικές επιχειρήσεις ώστε να συμπεριλάβει και άλλες πτυχές των σύγχρονων εκστρατειών αντι-εξέγερσης ή αλλιώς COIN (COunter INsurgency), όπως η οικονομική ανάπτυξη και τα μηνύματα δημόσιας διπλωματίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να παροτρύνουν την Αίγυπτο να προβεί σε αλλαγές στις προμήθειες αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού, τον οποίον αγοράζει με την οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ. Λαμβάνοντας υπόψη τις απειλές που αντιμετωπίζει η Αίγυπτος, οι οποίες αφορούν σχεδόν αποκλειστικά την τρομοκρατία και κατ’ επέκταση την ασφάλεια των συνόρων, δεν υπάρχουν επαρκείς λόγοι για τα είδη βαρέως εξοπλισμού στον οποίον το Κάιρο έχει δώσει μεγάλη προτεραιότητα, συμπεριλαμβανομένων των τανκς, των μαχητικών αεροσκαφών, των αμφίβιων επιθετικών ελικοπτεροφόρων σκαφών και των αναβαθμίσεων των πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Θα ήταν πολύ πιο παραγωγικό για το Κάιρο να αγοράσει περισσότερα ελικόπτερα Blackhawk για να βελτιώσει τις ικανότητες ταχείας αντίδρασης του στρατού και να δαπανήσει χρήματα για να βελτιώσει την επιτήρηση, την εξεύρεση στόχων και την αναγνώριση μέσω συστημάτων ISTAR που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις κατά της αντι-ανταρτικής δράσης.

Βεβαίως, ο αιγυπτιακός στρατός θα είναι απρόθυμος να δεχτεί τις υποδείξεις των ΗΠΑ σε αυτό το θέμα. Δεδομένου ότι η επιβολή προϋποθέσεων για την παροχή βοήθειας από τις ΗΠΑ δεν ήταν επιτυχής στο παρελθόν, η διοίκηση Trump θα πρέπει να επικεντρωθεί σε κίνητρα, συμπεριλαμβανομένης της μόχλευσης «χρηματοδότησης ταμειακών ροών», μια προϋπόθεση που μέχρι το 2015 επέτρεπε στην Αίγυπτο να χρησιμοποιήσει την μελλοντική οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ ως πίστωση για την αγορά δαπανηρών οπλικών συστημάτων. Η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να επαναφέρει την χρηματοδότηση των ταμειακών ροών, η οποία απορρίφθηκε το 2015 μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, αλλά μόνο για εξοπλισμό που το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ θεωρεί ότι σχετίζεται με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και τις επιχειρήσεις ασφάλειας των συνόρων.

Η Ουάσιγκτον θα πρέπει επίσης να εξετάσει την αύξηση της χρηματοδότησης για το μάλλον μετριοπαθές στρατιωτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Αιγύπτου, γνωστό ως IMET. Το 2016, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ διέθεσε μόλις 1,8 εκατομμύρια δολάρια σε αυτό το εγχείρημα. Συγκριτικά, την ίδια χρονιά, η Ιορδανία -της οποίας ο στρατός είναι στο 15% του μεγέθους εκείνου της Αιγύπτου- έλαβε 3,8 εκατομμύρια δολάρια για στρατιωτική εκπαίδευση. Η διοίκηση θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο επαναπρογραμματισμού ή εκχώρησης ορισμένων από τα 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια της αμερικανικής στρατιωτικής χρηματοδότησης (Foreign Military Financing ή FMF) της Αιγύπτου, για να ενισχύσει αυτά τα προγράμματα, με ιδιαίτερη έμφαση στην έκθεση περισσότερων Αιγύπτιων αξιωματικών στις σύγχρονες τεχνικές COIN.

Τέλος, παρά την προσήλωση της Αιγύπτου σε μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις εκπαίδευσης που έχουν σχεδιαστεί για να προετοιμαστεί να πολεμήσει ένα έθνος-κράτος, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να αχρηστεύσει ή να ξανασχεδιάσει ριζικά την ετήσια επιχείρηση «Bright Star». Στο παρελθόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποιούσαν αυτή την άσκηση (διάρκειας μιας εβδομάδας) με την Αίγυπτο, εμπλέκοντας σε διάφορες χρονικές στιγμές ασκήσεις αμφίβιας προσγείωσης, άλματα από αεροπλάνα και μεγάλης κλίμακας ελιγμούς τανκς. Το πρόβλημα, βεβαίως, είναι ότι η Αίγυπτος δεν έχει κρατικούς εχθρούς, καθιστώντας αυτές τις ασκήσεις σε μεγάλο βαθμό άσχετες. Λαμβάνοντας υπόψη τα κατεστημένα συμφέροντα στο Κάιρο και την Ουάσινγκτον, μπορεί να είναι δύσκολο να τερματιστεί εντελώς η Bright Star, αλλά ένα σημαντικό μέρος της άσκησης θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί για να επικεντρωθεί στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, κάτι που η Αίγυπτος χρειάζεται πραγματικά.

Η Αίγυπτος δεν θα αλλάξει εύκολα, ακόμα και με τρόπους που είναι, για τους περισσότερους παρατηρητές, προφανώς προς το συμφέρον της Αιγύπτου [6]. Ωστόσο, η Ουάσινγκτον πρέπει να συνεχίσει να πιέζει το Κάιρο για να το πράξει, επειδή η επιτυχία του ενάντια στο ISIS στο Σινά και σε όλο το κράτος είναι προς τα συμφέροντα της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ.

Στην συνάντηση του Λευκού Οίκου που έγινε νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Sisi είπε στον Trump: «Θα με βρείτε μαζί με την Αίγυπτο δίπλα σας [καθώς εσείς] εφαρμόζετε την στρατηγική για την αντιμετώπιση και την εξάλειψη της τρομοκρατίας». Ο Sisi είναι αναμφισβήτητα ειλικρινής στην υποστήριξή του προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμο εναντίον του ISIS. Για τον λόγο αυτό, υποστηρίζει επίσης τις στρατιωτικές προσπάθειες του Ισραήλ. Το πραγματικό ερώτημα, ωστόσο, είναι το πόσο αφοσιωμένη είναι η Αίγυπτος στην δική της καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/2017-05-10/egypts-failed-w...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/2017-04-13/sisi-no-partner...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-09-26/downfall-isis
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/2017-03-13/sinai-s-suffering
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-09-30/how-isis-endures-inno...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-07-19/where-turkish-...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/2017-01-24/stuck-sisi

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition