Ανεμοδαρμένοι στην θάλασσα της Νότιας Κίνας

Ούτε η κυβέρνηση Trump ανέφερε πολλά για την δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών για την ελευθερία των θαλασσών, εκτός από μερικές σύντομες αναφορές [10] του αντιπροέδρου Mike Pence [11] κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού στην περιοχή. Τα επίσημα κείμενα της πρώτης συνάντησης του Trump με τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping [12] τον Απρίλιο δεν έκαναν καμία αναφορά στις εδαφικές διαμάχες στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας ή στον ρόλο της Κίνας σε αυτές. Πράγματι, υπήρξαν λίγες ενδείξεις ότι το θέμα διαδραμάτισε κάποιον ρόλο στην σύνοδο κορυφής.

Ακριβώς το γιατί η Θάλασσα της Νότιας Κίνας εξέπεσε από την ατζέντα της κυβέρνησης δεν είναι ξεκάθαρο. Είναι όμως πιθανό οι Αμερικανοί αξιωματούχοι να έχουν αποφασίσει να άρουν την πίεση στα θαλάσσια φυλάκια της Κίνας, επειδή πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βοηθήσει στην διασφάλιση της βοήθειας του Πεκίνου στην διαχείριση της Βόρειας Κορέας. Υπάρχουν και άλλα σημάδια που υποδηλώνουν ότι η διοίκηση μπορεί να προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια της Κίνας. Για παράδειγμα, όταν ο υπουργός Εξωτερικών, Rex Tillerson, πήγε στο Πεκίνο τον Μάρτιο, ο Λευκός Οίκος τον εξουσιοδότησε να περιγράψει την διμερή σχέση στην γλώσσα που προτιμούν οι Κινέζοι αξιωματούχοι [13] -μια αινιγματική διευθέτηση υπό το πρίσμα της σημασίας που αποδίδει το Πεκίνο σε μια τέτοια ρητορική. Τον επόμενο μήνα, ο Trump κάλεσε τη Νότια Κορέα να πληρώσει για ένα σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας στου οποίου την ανάπτυξη η Κίνα έχει αντιταχθεί. Η κυβέρνηση Trump επίσης δεν δημοσίευσε λεπτομέρειες για το πότε θα ανακοινώσει τις πωλήσεις όπλων στην Ταϊβάν και ο Trump έχει υποδηλώσει ότι θα επιδιώξει την άδεια του Πεκίνου [14] πριν μιλήσει ξανά με τον πρόεδρο της Ταϊβάν. (Ο Trump μίλησε τηλεφωνικά με τον πρόεδρο της Ταϊβάν, Tsai Ing-wen, τον Δεκέμβριο, σε αντίθεση με την από μακρού χρόνου αμερικανική πολιτική, γεγονός που εξόργισε την Κίνα).

Αν αυτή είναι η λογική της διοίκησης, είναι βαθιά λανθασμένη. Η Κίνα είναι πράγματι ικανή να πιέσει την Βόρεια Κορέα, καθώς το Πεκίνο υποστηρίζει μεγάλο μέρος της οικονομίας της χώρας αυτής. Ωστόσο, η Κίνα από καιρό έχει δώσει μεγάλη προτεραιότητα στην σταθερότητα της Κορεατικής Χερσονήσου έναντι της αποπυρηνικοποίησής της και οι προτιμήσεις αυτές δεν θα αλλάξουν. Πιθανότερο είναι ότι το Πεκίνο θα ασκήσει πιέσεις στην Βόρεια Κορέα [15] μόνο για να αποδείξει ότι κάνει κάτι, αποφεύγοντας τα δραματικά βήματα που θα ωθούσαν την Πιονγιάνγκ προς την αποπυρηνικοποίηση με κίνδυνο την κατάρρευση του καθεστώτος. Η Κίνα δεν θα αγνοήσει τα συμφέροντά της στην Κορεατική Χερσόνησο απλώς και μόνο επειδή η Ουάσινγκτον παραιτείται από τα συμφέροντά της στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Ένας στρατιώτης κοιτάζει έξω από μια σωστική λέμβο σε παραλία στο κατεχόμενο από τις Φιλιππίνες νησί Thitu, τον Απρίλιο του 2017. ERIK DE CASTRO / REUTERS
------------------------------------------------------

ΕΝΤΕΙΝΟΝΤΑΣ

Η αποκλιμάκωση των FONOP στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας θα έχει άμεσες συνέπειες. Παρ’ όλο που οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να σταματήσουν από μόνες τους τα κινεζικά σχέδια διεκδίκησης γης, η αποτυχία της διεξαγωγής τους θα δώσει στο Πεκίνο το πράσινο φως για να προχωρήσει γρήγορα. Ελλείψει διεθνούς πίεσης, η Κίνα θα συνεχίσει να μετατρέπει τα τεχνητά νησιά της σε στρατιωτικές βάσεις. (Πράγματι, στις 16 Μαΐου, ένα κρατικό μέσο ενημέρωσης ανέφερε ότι η Κίνα είχε εξοπλίσει περαιτέρω [16] μια από τις μεγαλύτερες βάσεις της στα διαμφισβητούμενα νησιά Spratly). Εάν το Πεκίνο πιστεύει ότι ο Trump είναι απίθανο να λάβει θέση, έχει λόγους να στρατιωτικοποιήσει γρήγορα τα φυλάκιά του, μήπως αλλάξει γνώμη ο Αμερικανός πρόεδρος.

Μεσοπρόθεσμα, η εστίαση στην διαχείριση της Βόρειας Κορέας εις βάρος των συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την σχέση ΗΠΑ-Κίνας. Μια τέτοια πορεία θα υπονοούσε έναν επικίνδυνα στενό ορισμό των προτεραιοτήτων των ΗΠΑ, ενθαρρύνοντας την Κίνα να πιέσει πιο αποφασιστικά για την θέση της σε άλλα περιφερειακά ζητήματα, όπως η σχέση της με την Ταϊβάν ή οι εδαφικές διαμάχες στην Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας.

Αλλά είναι στο μακροπρόθεσμο επίπεδο που η αμερικανική συναίνεση στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας θα ήταν πιο επιβλαβής. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες πάψουν να υπερασπίζονται την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, άλλοι δεν θα αντισταθούν εν τη απουσία τους. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως η Αυστραλία και η Ιαπωνία, είναι αφοσιωμένοι στο διεθνές δίκαιο, αλλά δεν έχουν δικά τους προγράμματα ελευθερίας ναυσιπλοΐας και δεν μπορούν να διατηρήσουν μια τακτική στρατιωτική παρουσία στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ομοίως, εάν η διοίκηση Trump δεν επιδιώξει να συσπειρώσει τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας για να στηρίξουν το να είναι ανοικτή η υδάτινη οδός, οι χώρες αυτές θα έχουν λίγους λόγους να αντισταθούν μόνες τους στην Κίνα [17]. Τα κράτη της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των εταίρων των ΗΠΑ, θα υποθέσουν γρήγορα ότι η Ουάσινγκτον απομακρύνεται από την Ασία και θα βλέπουν όλο και περισσότερο την Κίνα ως την πιο αξιόπιστη δύναμη της περιοχής, παρά την κακή διαγωγή της στην θάλασσα. Το αποτέλεσμα θα ήταν μια κλίση της ισορροπίας ισχύος της Ασίας [18] προς το Πεκίνο [19].

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες περιμένουν μήνες για να γίνουν σκληρές στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, θα το πράξουν από μια ασθενέστερη νομική, στρατιωτική και διπλωματική θέση από αυτήν που κατέχουν σήμερα. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, μια ξαφνική αλλαγή μετά από μια μεγάλη καθυστέρηση θα μπορούσε να προκαλέσει σπασμωδική αντίδραση στο Πεκίνο, βάζοντας την διμερή σχέση σε κρίση.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επιταχύνουν τώρα. Ακριβώς όπως το διεθνές δίκαιο δεν επιβάλλει τον εαυτό του, η πρόσβαση στους ωκεανούς δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη -και σίγουρα δεν θα πρέπει να γίνει αντικείμενο συναλλαγής.