Γιατί η πρόσβαση στο Internet είναι ανθρώπινο δικαίωμα

Στις αρχές Μαΐου, η κυβέρνηση του Κονγκό υπέγραψε συμφωνία ύψους 5,6 εκατομμυρίων δολαρίων [1] με την Mer Group, μια ισραηλινή εταιρεία παροχής συμβουλών στον τομέα της ασφάλειας με βαθιές διασυνδέσεις με τις ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών [2]. Η Mer πωλεί εργαλεία επιτήρησης σε ξένες δυνάμεις ασφαλείας και το χαρακτηριστικό της προϊόν είναι ένα σύστημα ανάλυσης big data που ονομάζεται Πλατφόρμα Στρατηγικών Ενεργητικών Πληροφοριών (Strategic Actionable Intelligence Platform), το οποίο επιτρέπει στους χρήστες να διεισδύουν σε κλειστά φόρουμ και ομάδες, να παρακολουθούν τις δραστηριότητές τους και να διενεργούν κρυφές έρευνες.

Η κυβέρνηση του Κονγκό δεν εξήγησε γιατί υπέγραψε την συμφωνία. Αλλά δεν φαίνεται τυχαίο ότι ο πρόεδρος της χώρας, Joseph Kabila, ο οποίος αντιμετωπίζει μια εγχώρια πολιτική κρίση, ξαφνικά ενδιαφέρεται για την τεχνολογία που θα μπορούσε εύκολα να χρησιμοποιήσει ενάντια στους αντιφρονούντες. Αφότου ο Καμπιλά υπερέβη την συνταγματική θητεία του, η οποία έληξε τον περασμένο Δεκέμβριο, η χώρα ξέσπασε σε διαμαρτυρίες. Μόνο μετά από επανειλημμένες διαδηλώσεις και μεγάλη διεθνή πίεση συμφώνησε να διεξαγάγει εθνικές εκλογές [3] μέχρι το τέλος του έτους. Υπάρχει όμως μια ισχυρή υποψία ότι ο Καμπιλά δεν έχει καμία πρόθεση να εγκαταλείψει την εξουσία, τουλάχιστον όχι χωρίς μάχη. Αν συμβαίνει όντως αυτό, ο αγώνας τούτος πιθανότατα θα περιλαμβάνει την διάσπαση της αντιπολίτευσης, την δίωξη των αντιπάλων και την κατάπνιξη των διαφωνιών.

Ο Roy Ngerng, του διαδικτυακού μπλογκ The Heart Truths, απευθύνεται στο πλήθος κατά την διάρκεια διαμαρτυρίας εναντίον των νέων κανονισμών αδειοδότησης που επιβλήθηκαν από την κυβέρνηση για τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, στο Hong Lim Park στην Σιγκαπούρη, στις 8 Ιουνίου 2013. EDGAR SU / REUTERS
------------------------------------------------------------------------

Το πακέτο των εργαλείων παρακολούθησης της Mer θα βοηθήσει σίγουρα σε αυτό το θέμα. Με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους πολιτικούς ακτιβιστές να οργανώνονται όλο και περισσότερο στο διαδίκτυο, ένας αυταρχικός ηγέτης κερδίζει σημαντικό πλεονέκτημα όταν μπορεί να κατασκοπεύει τα σχέδια των αντιπάλων του. Εάν οι κρατικές δυνάμεις ασφαλείας στο Κονγκό μπορούν να εντοπίσουν και να διαλύσουν τους ηγετικούς κύκλους των ομάδων της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών που θα προκαλέσουν διαμαρτυρίες στην Κινσάσα, μπορούν να ενισχύσουν τις πιθανότητες του Καμπιλά να κερδίσει (ή ακριβέστερα να νοθεύσει) τις εκλογές σημαντικά.

Αυτό που είναι αποθαρρυντικό είναι ότι η Mer δεν είναι μοναδική. Όπως διαπίστωσε το παρατηρητήριο Privacy International σε μια πρόσφατη έκθεση σχετικά με την βιομηχανία επιτήρησης [4], 27 ισραηλινές εταιρείες και 122 εταιρείες με έδρα στις ΗΠΑ προσφέρουν τεχνολογία επιτήρησης και εισβολής, σε διάφορους πελάτες. Αν και αυτές οι πωλήσεις δεν είναι ακριβώς παράνομες, πιέζουν τα ηθικά όρια. Ως αποτέλεσμα, οι κυβερνήσεις αρχίζουν να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο σε τέτοιες συναλλαγές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για παράδειγμα, πρότεινε [5] τον έλεγχο της εξαγωγής της τεχνολογίας επιτήρησης για λόγους ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, η έκθεση του Freedom House για την ελευθερία στο Διαδίκτυο [6] (Freedom on the Net) το 2016 σημείωσε ότι τα δύο τρίτα όλων των χρηστών του διαδικτύου κατοικούν σε χώρες όπου η «κριτική στην κυβέρνηση, τον στρατό ή την κυβερνώσα οικογένεια, υπόκειται σε λογοκρισία» και ότι μόνο πέρσι, οι αρχές σε 38 χώρες πραγματοποίησαν συλλήψεις βασισμένες αποκλειστικά στο περιεχόμενο των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι δύσκολο να πούμε πόσες από τις συλλήψεις αυτές προέκυψαν από την τεχνολογία που διακινείται από εταιρείες όπως η Mer, αλλά οι δημοκρατικές ομάδες εκτιμούν [7] ότι 25 χώρες έχουν εφαρμόσει τεχνικές επιθέσεις κατά επικριτών της κυβέρνησης και ομάδων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που χρησιμοποιούν παρόμοια προϊόντα.

Ωστόσο, η ψηφιακή επιτήρηση είναι ένα από τα πολλά εργαλεία που έχουν στην διάθεσή τους οι κυβερνήσεις οι οποίες έχουν την τάση να καταπνίγουν τις διαφωνίες. Μια από τις πιο δημοφιλείς και αποτελεσματικές στρατηγικές είναι η δημιουργία στοχευμένων διακοπών του διαδικτύου. Εάν η δυσαρέσκεια και οι διαμαρτυρίες αυξηθούν σε μια συγκεκριμένη επαρχία, η άμεση αντίδραση είναι να διακοπεί η τοπική πρόσβαση στο διαδίκτυο και να δημιουργηθεί μια συσκότιση πληροφοριών. Στο Καμερούν, ο πρόεδρος Paul Biya, ο οποίος κυβέρνησε αυταρχικά και μερικές φορές άγρια τα τελευταία 35 χρόνια, χρησιμοποίησε την τακτική αυτή πέρυσι για να καταπνίξει τις διαμαρτυρίες στις αγγλόφωνες περιοχές της χώρας λόγω των αντιληπτών οικονομικών και πολιτικών διακρίσεων από την πλειοψηφία των γαλλόφωνων. Η απάντηση του Biya ήταν γρήγορη και σκληρή. Κάλεσε τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας να διακόψουν τις συνδέσεις [8] και να αρνηθούν την παροχή υπηρεσιών Internet στις εν λόγω περιοχές. Για 93 ημέρες, οι πολίτες σε αυτές τις περιοχές δεν ήταν σε θέση να επικοινωνούν εσωτερικά ή με τον έξω κόσμο. Μέχρι την στιγμή που η κυβέρνηση αποκατέστησε την πρόσβαση στο διαδίκτυο, η οικονομική ζημία ήταν σημαντική -μια εκτιμώμενη απώλεια άνω των 3 εκατομμυρίων δολαρίων [9].

Οι διακοπές στο διαδίκτυο χρησιμοποιούνται για την καταστολή των διαφωνιών σε όλο τον κόσμο. Ο οργανισμός υπεράσπισης Access Now [10] ανέφερε 15 τεκμηριωμένες διακοπές το 2015, συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας, της Ινδίας και της Τουρκίας. Μέχρι το 2016, ο κατάλογος των τεκμηριωμένων διακοπών είχε επεκταθεί σε 56 και περιελάμβανε χώρες όπως η Αλγερία, η Αιθιοπία και το Πακιστάν. Επιπλέον, οι κατασταλτικές κυβερνήσεις επιδιώκουν να χειραγωγήσουν τις διαδικτυακές συζητήσεις μέσω της διάδοσης της προπαγάνδας˙ να περιορίσουν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο καθιστώντας το απρόσιτο˙ και να παρενοχλούν, να εκφοβίζουν ή να συλλαμβάνουν τους διαδικτυακούς ακτιβιστές. Τέτοια καθεστώτα εκκινούν επίσης κρατικά υποστηριζόμενες κυβερνοεπιθέσεις [11] εναντίον οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, πολιτικών αντιφρονούντων και δημοσιογράφων, και λογοκρίνουν πληροφορίες μέσω αποκλεισμού IP (εμποδίζοντας συνδέσεις από συγκεκριμένες διευθύνσεις IP), φιλτραρίσματος DNS (περιορίζοντας αιτήσεις πρόσβασης σε δικτυακούς τόπους που έχουν μπει σε μαύρη λίστα) και επαναφορές του TCP (παραβίαση της ανταλλαγής πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την δημιουργία σύνδεσης στο Internet).

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΟΥΝ ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

Αν και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών αναγνωρίζει όλο και περισσότερο ότι τα δικαιώματα εκτός του διαδικτύου, όπως το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου και το δικαίωμα την ειρηνικής συνάθροισης, θα πρέπει να ισχύουν και στο διαδίκτυο, ο νόμος για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν περιλαμβάνει ρητές προστασίες για την διαδικτυακή έκφραση και διασύνδεση. Όπως επισημαίνει ο David Kaye, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την προαγωγή και προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης [12], η κοντινότερη προστασία έγκειται στο άρθρο 19 [13] της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στο άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. Το πρώτο άρθρο 19 υποστηρίζει ότι «ο καθένας έχει το δικαίωμα … να αναζητήσει, να λάβει και να μεταδώσει πληροφορίες και ιδέες μέσω οποιουδήποτε μέσου και αδιάφορα από τα σύνορα». Αλλά το θέμα είναι ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο, διεθνώς αναγνωρισμένο δικαίωμα στο διαδίκτυο. Αυτά τα δύο άρθρα φέρνουν το διεθνές δίκαιο πιο κοντά στην αναγνώριση ενός τέτοιου δικαιώματος, αλλά οι κανόνες εξακολουθούν να προσπαθούν να προφτάσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις και οι κατασταλτικές κυβερνήσεις ενδιαφέρονται να επιβραδύνουν οποιαδήποτε υιοθέτηση.

Ως εκ τούτου, μέρος των βαρών για τους υπερασπιστές των πολιτικών αυτών είναι να χτιστεί μια πειστική δημόσια υπόθεση είτε για την καθιέρωση ενός ανεξάρτητου δικαιώματος στην ηλεκτρονική έκφραση και διασύνδεση είτε για την ανύψωση των δύο άρθρων 19 ως de facto υποκατάστατα. Αυτό θα απαιτήσει την οικοδόμηση μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης, εκστρατείας υποστήριξης και δημόσιας αγανάκτησης κάθε φορά που μια κυβέρνηση αναλαμβάνει μια καταχρηστική δράση που περιορίζει τα ηλεκτρονικά δικαιώματα των πολιτών, όπως ήταν η απαγόρευση των κοινωνικών δικτύων και των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας [14] στο Κασμίρ από την ινδική κυβέρνηση. Ομάδες όπως η Access Now έχουν κάνει σημαντικά βήματα για να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις διακοπές λειτουργίας του διαδικτύου μέσω της καμπάνιας #KeepItOn, αλλά αυτές οι προσπάθειες πρέπει να συμπληρωθούν με άλλα δημιουργικά μέτρα. Μια πρόταση στην Αφρική, η οποία έχει κερδίσει κάποια προσοχή, είναι το Αφρικανικό Κέντρο Πληροφόρησης Δικτύου (African Network Information Center, AFRINIC), ένας οργανισμός υπεύθυνος για την διαχείριση και την εκχώρηση διευθύνσεων IP, να αρνείται την δικτύωση σε κρατικές οντότητες [15] σε κράτη που έχουν ενεργοποιήσει διακοπές [στο διαδίκτυο ή την κινητή τηλεφωνία]. Μια τέτοια ιδέα θα αποτελούσε, για πρώτη φορά, άμεσο κόστος για τις κυβερνήσεις που επιλέγουν να μπλοκάρουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Παρ’ όλο που η πρόταση είναι υπερβολικά ευρεία στην διατύπωσή της και το προσωπικό του AFRINIC έχει διαπιστώσει ότι θα ήταν τελείως μη πρακτικό να εφαρμοστεί [16] στην παρούσα μορφή του, σηματοδοτεί ότι οι ακτιβιστές θα πιεστούν περισσότερο να σκεφτούν δημιουργικά για την αντιμετώπιση των διαδικτυακών περιορισμών.

Οι υπερασπιστές θα πρέπει επίσης να χαλυβδώσουν τον ιδιωτικό τομέα για να πιέσει τις κυβερνήσεις με τις οποίες συνεργάζεται να σεβαστούν το δικαίωμα στο διαδίκτυο, απειλώντας να αποσύρουν τις επενδύσεις τους. Ακριβώς όπως οι ακτιβιστές κατονόμασαν και ντρόπιασαν τη Nike και την Gap για να τερματίσουν την παιδική εργασία στα βιετναμέζικα κάτεργά τους, θα έπρεπε επίσης να κατονομάσουν τις χώρες που παρενοχλούν, κατασκοπεύουν ή διακόπτουν ή αρνούνται την πρόσβαση στο Internet στους πολίτες τους. Η Αιθιοπία, για παράδειγμα, έσπευσε να θεσπίσει δραστικούς περιορισμούς στο διαδίκτυο και τις κινητές επικοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης της μαζικής παρακολούθησης και επιτήρησης στο διαδίκτυο [17]. Τον περασμένο Οκτώβριο, μετά από μήνες αντικυβερνητικών διαδηλώσεων σε ολόκληρη την χώρα, η Αντίς Αμπέμπα έκλεισε όλες τις κινητές τηλεφωνικές συνδέσεις [18] και συνέλαβε χιλιάδες πολίτες. Οι ομάδες υποστήριξης πρέπει να πιέσουν τις εταιρείες να επανεξετάσουν τις επενδύσεις τους στην Αιθιοπία, μια από τις πολλές χώρες της Ανατολικής Αφρικής όπου έχουν μετακομίσει εταιρείες από την Ασία, αναζητώντας πιο αποδοτικές δεξαμενές εργαζομένων για την κατασκευή υφασμάτων και ενδυμάτων [19]. Οι ακτιβιστές πρέπει να βάλουν ένα στοιχείο φήμης στο παιχνίδι -ωθώντας το κοινό να αμφισβητήσει εάν είναι ηθικά αποδεκτό για μια κοινωνικά συνειδητοποιημένη εταιρεία όπως η H&M, για παράδειγμα, να κατασκευάζει τα ρούχα της σε μια χώρα που παρακολουθεί συστηματικά, παρενοχλεί και αρνείται την διαδικτυακή πρόσβαση στον λαό της.

Για να λειτουργήσουν αυτές οι στρατηγικές, η κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χρειάζεται τα κατάλληλα εργαλεία, πόρους και ικανότητες. Η ενίσχυση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για το πότε πρόκειται να συμβούν διακοπές στο διαδίκτυο και η βελτίωση της δυνατότητας ελέγχου όταν οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν στην ηλεκτρονική δραστηριότητα [20] θα επιτρέψει στους ακτιβιστές να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου και να κινητοποιήσουν την διεθνή κοινότητα για να καταδικάσουν [αυτήν] την συμπεριφορά. Οι αντιφρονούντες στις κατασταλτικές χώρες πρέπει επίσης να επιδείξουν την δέουσα επιμέλεια, υιοθετώντας τις σωστές συνήθειες και τεχνικές [21] για να παρακάμψουν τους κυβερνητικούς περιορισμούς και να ενισχύσουν την ψηφιακή τους ασφάλεια. Οι υποστηρικτές της πολιτικής [αυτής] πρέπει να υψώσουν την φωνή τους σχετικά με τους περιορισμούς στην πρόσβαση στο διαδίκτυο και την διαδικτυακή παρακολούθηση και παρενόχληση, και να συνδεθούν με βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς -ξένες πρεσβείες, εταιρείες τηλεπικοινωνιών, παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου και άλλους φορείς λήψης αποφάσεων- προκειμένου να αξιοποιήσουν την συλλογική τους επιρροή στις καταπιεστικές κυβερνήσεις.

Ομοίως, οι εταιρείες που εμπορεύονται εξελιγμένη τεχνολογία παρακολούθησης και εισβολής σε καταπιεστικές κυβερνήσεις, όπως η Mer, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν πίεση. Οι ακτιβιστές πρέπει να επιμείνουν οι νομοθέτες να συμπεριλάβουν ρητώς στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τις πολιτικές ελέγχου των εξαγωγών τους. Με άλλα λόγια, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η ΕΕ αποφασίζουν αν θα επιτρέψουν την πώληση μιας τεχνολογίας σε μια συγκεκριμένη χώρα, οι ρυθμιστικές Αρχές τους θα πρέπει να δίνουν την ίδια βαρύτητα στους πιθανούς κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκτός από το να επισημαίνουν τις ανησυχίες περί εθνικής ασφάλειας και περί των μελλοντικών οικονομικών ωφελημάτων. Ακριβώς όπως οι χώρες περιορίζουν τις πωλήσεις όπλων με βάση μια ιεράρχηση κριτηρίων, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας για κακή χρήση, έτσι θα πρέπει να ελέγχουν και να περιορίζουν την πώληση ευαίσθητης τεχνολογίας.

Μέχρι στιγμής, η κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπόρεσε να ξεκινήσει μια συνεκτική και επιτυχημένη εκστρατεία εναντίον των καταπιεστικών κυβερνήσεων που περιορίζουν το διαδίκτυο ή για να υποκινήσουν την δημιουργία ενός διεθνούς κανόνα για την προστασία της πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι το θέμα εξακολουθεί να αναδύεται και δεν έχει ακόμη αποκτήσει την κρίσιμη ευαισθητοποίηση του κοινού. Αλλά, αξίζει επίσης να αναρωτηθούμε αν οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων δίδουν προτεραιότητα στην πρόσβαση στο διαδίκτυο τόσο όσο είναι σε θέση να το κάνουν: Για τις περισσότερες ομάδες, αυτό το θέμα δεν αποτελεί προτεραιότητα πρώτης ή και δεύτερης τάξης. Εφόσον η διεθνής κοινότητα εξακολουθεί να δίνει το ελεύθερο σε εταιρείες όπως η Mer, θα συνεχίσουν να πωλούν σε αυταρχικές κυβερνήσεις προϊόντα που τους επιτρέπουν να κατασκοπεύουν τους πολίτες τους, να παρενοχλούν τους αντιπάλους τους και να μην επιτρέπουν στους ανθρώπους πρόσβαση στο Internet.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-06-01/why-internet-access-h...

Σύνδεσμοι:
[1] http://thehill.com/business-a-lobbying/lobbying-hires/331385-congo-inks-...
[2] https://theintercept.com/2016/10/17/how-israel-became-a-hub-for-surveill...
[3] https://www.nytimes.com/2017/01/03/world/africa/congo-joseph-kabila-elec...
[4] https://www.privacyinternational.org/sites/default/files/global_surveill...
[5] https://www.privacyinternational.org/node/909
[6] https://freedomhouse.org/report/freedom-net/freedom-net-2016
[7] https://freedomhouse.org/report/key-internet-controls-table-2016
[8] https://qz.com/964927/caemroons-internet-shutdown-is-over-after-93-days/
[9] http://africatimes.com/2017/04/09/cost-of-cameroon-internet-shutoff-an-e...
[10] https://www.accessnow.org/keepiton/
[11] https://www.eff.org/issues/government-hacking-digital-security
[12] http://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/05/country-cuts-internet-...
[13] http://www.claiminghumanrights.org/udhr_article_19.html
[14] http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=21604&L...
[15] https://www.afrinic.net/en/community/policy-development/policy-proposals...
[16] https://www.afrinic.net/community/policy-development/policy-proposals/20...
[17] https://www.hrw.org/report/2014/03/25/they-know-everything-we-do/telecom...
[18] https://qz.com/812689/oromo-protests-ethiopias-internet-shutdown-could-d...
[19] https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21721636-will-manu...
[20] https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/02/ooniprobe-censors...
[21] https://qz.com/878823/a-guide-to-staying-online-if-the-internet-or-socia...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition