Το πισωγύρισμα του Trump στην Κούβα

Αλλά οι μεγαλύτεροι χαμένοι σε όλα αυτά είναι οι απλοί Κουβανοί, όχι οι ξεβολεμένοι Αμερικανοί. Ο Λευκός Οίκος ισχυρίζεται ότι τα νέα μέτρα προορίζονται να «διοχετεύσουν κεφάλαια προς τον κουβανέζικο λαό» [8] και να απομακρυνθούν από την κυβέρνηση της Κούβας και συγκεκριμένα από τον στρατό της. (Ανεξάρτητα από το ότι η διοίκηση φαίνεται απόλυτα πρόθυμη να εμπορεύεται με καταπιεστικά στρατεύματα αλλού). Στην πραγματικότητα, το αποτέλεσμα -ειδικά αυτό των νέων ταξιδιωτικών περιορισμών- θα είναι ακριβώς το αντίθετο. Με το να απαγορεύει τα μεμονωμένα ταξίδια ατόμων, πολύ λιγότεροι υπήκοοι των ΗΠΑ είναι πιθανό να επισκεφθούν το νησί και να στηρίξουν ιδιωτικά καταλύματα, εστιατόρια και άλλες μικρές επιχειρήσεις των Κουβανών. Αντ’ αυτού, η νέα πολιτική θα αναγκάσει τους ταξιδιώτες [9] σε μια πιο περιορισμένη αγορά οργανωμένων περιηγήσεων, οι οποίες θα εξακολουθήσουν να επιτρέπονται, αλλά διεξάγονται από οργανισμούς των ΗΠΑ σε συνεργασία με υποστηριζόμενα από το κράτος κουβανέζικα τουριστικά πρακτορεία. Υπάρχει κάποια αβεβαιότητα ως προς το αν ένας μεγάλος αριθμός Αμερικανών θα εξακολουθήσει να ταξιδεύει ανεξάρτητα, κάτω από μια άλλη νεφελώδη αλλά προηγουμένως ελάχιστα χρησιμοποιούμενη νομική κατηγορία: «Υποστήριξη στον κουβανέζικο λαό». Αν ναι, αυτό θα μπορούσε να απαλείψει την επίδραση του πισωγυρίσματος του Trump σχετικά με τους ιδιωτικούς επιχειρηματίες της Κούβας και τους υπαλλήλους τους. Ωστόσο, η απειλή του Λευκού Οίκου ότι θα ελέγχει τα δρομολόγια, είναι πιθανότατα αρκετή για να τρομάξει πολλούς.

Πιο γενικά για τους Κουβανούς, η επιστροφή στις τεταμένες και εχθρικές διμερείς σχέσεις φέρνει ένα τέλος σε μια εποχή επιφυλακτικής ελπίδας για μια καλύτερη ζωή στο νησί. Φυσικά, οι προσδοκίες για τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα της κανονικοποίησης ήταν υπερβολικά αισιόδοξες. Η υπόθεση, στις Ηνωμένες Πολιτείες και για κάποιους στην Κούβα, ότι τα αμερικανικά επενδυτικά δολάρια θα εισέρχονταν αμέσως ή θα σιγούρευαν τις περαιτέρω οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις της Κούβας, αποδείχθηκαν άστοχες. Καθ’ όλη την θητεία του Ομπάμα, οι κουβανικές Αρχές παρέμειναν επιφυλακτικές όσον αφορά την διαμόρφωση της διπλωματικής και οικονομικής δέσμευσης του Λευκού Οίκου ως έναν τρόπο για να «ανοίξει» η κουβανική κοινωνία. Η επέκταση των εμπορικών δεσμών, εκτός από τον τουριστικό τομέα, παρέμεινε αρκετά αργή. Ωστόσο, παρ’ όλους τους περιορισμούς της, η κανονικοποίηση έστρεψε πολλούς στο νησί προς ένα καλύτερο μέλλον σε μακροπρόθεσμη βάση. Οι καταναλωτές των ΗΠΑ τόνωσαν σημαντικά την ανάπτυξη του τομέα μικρών επιχειρήσεων του νησιού. Και τα ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας έφεραν μια σειρά από χαρές -μια συναυλία των Rolling Stones, διακομιστές της Google, την Airbnb και ένα γύρισμα για την αμερικανική ταινία Fast and Furious 8.

Ο Trump, από την άλλη πλευρά, έδειξε την συνήθη προτίμηση του για απότομη θεατρικότητα αντί της ουσίας στην ανακοίνωσή του την περασμένη εβδομάδα. Από την κονσερβαρισμένη καταγγελία του κομμουνισμού ως «διεφθαρμένη ιδεολογία», μέχρι την ανειλικρινή ανησυχία του για τα ανθρώπινα δικαιώματα -να μην πούμε τίποτα για την απογοητευτική του εκφώνηση της «Μικρής Αβάνας» με μια χονδροειδή καρικατούρα της κουβανέζικης προφοράς- οι απόψεις και οι τρόποι του αποξένωσαν [10] πολλούς Κουβανούς στο νησί που έχουν ρεφορμιστικές τάσεις.

Ίσως η πιο θλιβερή πραγματικότητα των ημίμετρων του Trump είναι ότι δεν αφορούν καθόλου την Κούβα. Όλες οι υπηρεσίες του εκτελεστικού κλάδου είχαν συμβουλεύσει [11] τον πρόεδρο να συνεχίσει την προσέγγιση του Ομπάμα. Πιθανόν κατέληξαν, όπως και η ομάδα του Ομπάμα, ότι μια πολιτική επέκτασης των οικονομικών, διπλωματικών και πολιτιστικών δεσμών εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ με πολλούς τρόπους. Παρ’ όλα αυτά, με το να ακολουθούν τις ιδιοτροπίες του Trump [11] και σύμφωνα με τις φήμες ανταλλάσσοντας χάρες [12], ο Κουβανο-Αμερικανός γερουσιαστής Marco Rubio της Φλόριντα και ο βουλευτής Mario Díaz-Balart, που ήταν ενάντια στην ύφεση [των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών], πήραν αυτό που ήθελαν. Ο Ρούμπιο, ένας από τους αρχιτέκτονες των νέων κανονισμών του Trump για την Κούβα, μέχρι που ανάρτησε μια εικόνα του ίδιου και του Díaz-Balart στο Tweeter να εργάζονται σε μια αίθουσα [13] και μια λεζάντα-λογοπαίγνιο που έλεγε «σφυρηλατώντας τη νέα πολιτική της Κούβας» (hammer[ing] out the new Cuba policy).

Η κίνηση του Trump για την Κούβα έρχεται σε μια ευαίσθητη στιγμή [14] για το νησί. Ο πρόεδρος Raúl Castro έχει προγραμματιστεί να συνταξιοδοτηθεί τον Φεβρουάριο του 2018, αλλά δεν έχει ακόμη εκπληρώσει την δέσμευσή του να θέσει την οικονομία της Κούβας σε μια πιο αειφόρο, αν και πάντα σοσιαλιστική, πορεία. Οι μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε πριν από οκτώ χρόνια για να μειώσει αργά το μέγεθος του παραφουσκωμένου κουβανέζικου κράτους, για να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και για να επιτρέψει περισσότερες μορφές ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας, έχουν αποδώσει απογοητευτικά αποτελέσματα. Η οικονομία της Κούβας ουσιαστικά συρρικνώθηκε πέρυσι, παρά την άνευ προηγουμένου ανάπτυξη του τουρισμού, κάτι που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην μείωση των παραδόσεων πετρελαίου από την μαστιζόμενη από την κρίση σύμμαχό της, την Βενεζουέλα. Ως αντίδραση σε αυτές τις δυσκολίες, τα αιτήματα των κεντρώων ακτιβιστών [15] για μεγαλύτερο λόγο στις μελλοντικές οικονομικές αποφάσεις και στην επόμενη μετάβαση της ηγεσίας αυξάνονται

Ίσως επειδή η έκταση των μέτρων του προέδρου δεν είναι τόσο κακή όσο κάποιοι προέβλεπαν, η ανακοίνωση του Trump δημιούργησε μια προκλητική αλλά αρκετά σιωπηλή ανταπόκριση [16] από την κυβέρνηση της Κούβας. Αλλά για την εσωτερική πολιτική της Κούβας, η επιστροφή των ΗΠΑ στην εχθρότητα, αν και σε μεγάλο βαθμό ρητορική, παίζει καλά για τους υπερασπιστές του status quo. Όντες ήδη σε επιφυλακή μετά τον θάνατο του πρώην ηγέτη Φιντέλ Κάστρο τον περασμένο Νοέμβριο, οι ηγέτες της Κούβας θα παραμείνουν σε επαγρύπνηση απέναντι σε οποιεσδήποτε προσπάθειες από το εξωτερικό να ταράξουν τα νερά.