Η ιστορία δύο σοσιαλιστών

Οι πρόσφατες εκλογές στην Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο [1] οδήγησαν σε αλληλοσυγκρουόμενα [εκλογικά] αποτελέσματα σε πολλά επίπεδα. Στην Γαλλία, ένας υποψήφιος αουτσάιντερ, ο κεντρώος Εμμανουέλ Μακρόν, κέρδισε μια αποφασιστική νίκη επί της ακροδεξιάς Marine Le Pen [2], κάτι που απεικονίζει τα εκλογικά όρια της υπέρ του προστατευτισμού και κατά των μεταναστών πλατφόρμας της, και ανοίγει τον δρόμο για ένα πρόγραμμα οικονομικής μεταρρύθμισης και βαθύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η συντηρητική πρωθυπουργός Theresa May, μια τελείως κατεστημένη πολιτικός, έπαιξε με τις πρόωρες εκλογές σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την πενιχρή κοινοβουλευτική της πλειοψηφία και κατέληξε χωρίς πλειοψηφία. Η επιτυχία του Macron και η αποτυχία της Μέι έχουν σημαντικές συνέπειες για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ο νέος Γάλλος πρόεδρος είναι αναμφισβήτητα δεσμευμένος στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, ενώ η πλειοψηφία του βρετανικού εκλογικού σώματος έχει γυρίσει την πλάτη του στο όραμα της ηγέτιδας των Συντηρητικών για ένα λεγόμενο σκληρό Brexit [3]. Οι προβλέψεις ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταρρεύσει κάτω από το βάρος μιας λαϊκιστικής εξέγερσης μπορεί να αποδείχθηκαν πρόωρες. Αντ’ αυτού, η νίκη του Macron έδωσε νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ενώ η τολμηρή απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να εγκαταλείψει την ΕΕ δίνει ήδη την θέση της σε μια πιο νηφάλια συνειδητοποίηση των επιπτώσεων της αποχώρησης από την Ένωση.

Κολλώντας μια προεκλογική αφίσα του François Hollande στη Νάντη, στην Γαλλία, τον Απρίλιο του 2012. STEPHANE MAHE / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Τα αποτελέσματα παρέχουν επίσης ένα σημαντικό μάθημα για τους ηγέτες των κεντροαριστερών κομμάτων σε ολόκληρο τον δημοκρατικό κόσμο. Ο προκάτοχος του Macron, ο σοσιαλιστής François Hollande, ήταν τόσο αντιδημοφιλής που αρνήθηκε να κατέβει στις εκλογές για δεύτερη θητεία και η επιλογή του κόμματός του για τον αντικαταστάτη του, ο Benoit Hamon, κατέληξε σε μια εξευτελιστική πέμπτη θέση στον πρώτο γύρο των εκλογών, με μόλις 6% των ψήφων. Παρά τις καλύτερες προσπάθειες του Hamon, είχε λίγο χρόνο για να αναζωογονήσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο χτυπήθηκε από την προεδρία του Hollande. Αντίθετα, το βρετανικό Εργατικό Κόμμα, με επικεφαλής τον καθόλου απολογητικό Αριστερό Jeremy Corbyn, εξέπληξε τους δημοσκόπους κερδίζοντας το 40% των ψήφων.

Τα τελευταία χρόνια, η συμβατική σοφία έχει κρίνει ότι τα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα πρέπει να στραφούν στο κέντρο για να κερδίσουν την εξουσία. Ωστόσο, οι Εργατικοί του Corbyn, οι οποίοι παραμένουν στην αντιπολίτευση, κέρδισαν τριάμισι εκατομμύρια ψήφους επιπλέον από όσες είχε κερδίσει το κόμμα υπό τον πραγματιστή προκάτοχό του, τον Ed Miliband, και πήρε περισσότερες ψήφους από οποιονδήποτε άλλον ηγέτη των εργατικών μετά την κατολίσθηση του Tony Blair το 1997. Η εκλογική επιτυχία του Κόρμπιν από μια αδιαμφισβήτητα αριστερή θέση δεν είναι μόνο μια καμπή στην πολιτική της βρετανικής αριστεράς. Έχει επίσης ευρύτερες επιπτώσεις για τις προοδευτικές δυνάμεις σε ολόκληρο τον δημοκρατικό κόσμο. Όπως και η άνοδος των νέων δυνάμεων της Αριστεράς στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, δείχνει ότι υπάρχει μια ανεκπλήρωτη ζήτηση για προοδευτική πολιτική που να αντιμετωπίζει πιο μαχητικά την ανισότητα και την οικονομική στασιμότητα του σύγχρονου καπιταλισμού.

Ο Jeremy Corbyn στο Λονδίνο, τον Ιούνιο του 2017. MARKO DJURICA / REUTERS
------------------------------------------------------------

ΠΟΥ ΑΠΕΤΥΧΕ Ο HOLLANDE

Οι αντίθετες τύχες του κόμματος των Σοσιαλιστών και εκείνου των Εργατικών καταδεικνύουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αξιωματούχοι όταν προεδρεύουν της οικονομικής στασιμότητας και της δημοσιονομικής λιτότητας. Οι Εργατικοί είχαν την ατυχία να κυβερνούν κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008 και οι Συντηρητικοί της αντιπολίτευσης έσπευσαν να κατηγορήσουν τον πρωθυπουργό Gordon Brown [4] για την επακόλουθη ύφεση, κερδίζοντας εκλογικές ανταμοιβές το 2010 και το 2015. Τώρα, μετά από επτά χρόνια λιτότητας, το βρετανικό κοινό κατηγορεί τους Τόρηδες για τους δύσκολους καιρούς.

Η ψηφοφορία για το Brexit στο δημοψήφισμα του Ιουνίου 2016 ήταν τουλάχιστον εν μέρει διαμαρτυρία ενάντια στον τότε πρωθυπουργό, David Cameron, ο οποίος παραιτήθηκε σύντομα μετά. Η Μέι απέτυχε να μάθει αυτό το μάθημα, προκαλώντας παρόμοια μεταχείριση από ένα εκλογικό σώμα εξαντλημένο από την χειρότερη αύξηση μισθών [5] συγκριτικά με οποιασδήποτε ευρωπαϊκή οικονομία εκτός από της Ελλάδας. Ο Corbyn, ένας επαναστάτης των «ορεινών της Βουλής κατά την διάρκεια των ετών που κυβερνούσαν οι Μπλερ και Μπράουν, δύσκολα θα μπορούσε να κατηγορηθεί για τις οικονομικές δυσκολίες του Ηνωμένου Βασιλείου.

Αντίθετα, ο Hollande, ο οποίος εξελέγη το 2012 στην κορύφωση της κρίσης της ευρωζώνης, ωφελήθηκε από την αδυναμία του προκατόχου του, Νικολά Σαρκοζί, να βγάλει την Γαλλία από την ύφεση. Ωστόσο, μόλις ανέλαβε, ο Hollande σημείωσε μικρή πρόοδο στα οικονομικά προβλήματα της Γαλλίας. Με το να ακολουθήσει μια ρεαλιστική γραμμή για την οικονομική πολιτική, ο Hollande υιοθέτησε την περιοριστική μακροοικονομική στάση που επέβαλαν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ με την στήριξη της Γερμανίας, για παράδειγμα τηρώντας τους στόχους της ΕΕ για την μείωση των ελλειμμάτων και υποστηρίζοντας την υιοθέτηση του αποκαλούμενου πακέτου των έξι αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων. Έχοντας υποσχεθεί αλλαγή με την προεκλογική του εκστρατεία, ο Hollande απέτυχε να την επιφέρει, αντίθετα επέβαλλε με μισή καρδιά μεταρρυθμίσεις σε προοδευτικές και νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις. Για παράδειγμα, αφότου αύξησε τους φόρους για τα πολύ υψηλά εισοδήματα το 2013, γύρισε γρήγορα προς το [πολιτικό] κέντρο, εισάγοντας μέτρα απελευθέρωσης που εξασθένησαν την προστασία της εργασίας, επέτρεψαν μεγαλύτερη ευελιξία στις συμβάσεις εργασίας και προξένησαν διαμαρτυρίες από Γάλλους εργαζόμενους. Η αποτυχία της ευρωζώνης να επιστρέψει στην ανάπτυξη και η συγκατάθεση του Hollande στους αυστηρούς ευρωπαϊκούς κανόνες για την μείωση του ελλείμματος -οι οποίοι λειτουργούν ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη- έστρεψαν τους ψηφοφόρους, οργισμένους από το στάσιμο βιοτικό επίπεδο- κατά της διοίκησής του. Μετά από μόλις δύο χρόνια στο Elysée, έγινε ο πιο αντιδημοφιλής πρόεδρος στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η νίκη του Macron απέχει πολύ από την αδιαμφισβήτητη υποστήριξη μιας μεταρρύθμισης υπέρ της αγοράς και της ευρωπαϊκής ενότητας όπως ορισμένοι παρατηρητές έσπευσαν να διακηρύξουν. Στον πρώτο γύρο των εκλογών, περίπου το 40% των ψηφοφόρων υποστήριξαν υποψηφίους που απέρριψαν τις πολιτικές λιτότητας που σχετίζονται με την ευρωζώνη: Η Le Pen πήρε το 21% των ψήφων και ο Αριστερός πολιτικός Jean-Luc Mélenchon έλαβε το 19%. Επειδή ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος ήταν ο μπλεγμένος σε σκάνδαλα François Fillon, το πεδίο ήταν ανοιχτό για τον Macron να κερδίσει τον πρώτο γύρο και να απορροφήσει στήριξη από τις ευρείες δημοκρατικές δυνάμεις της Γαλλίας για να εναντιωθεί στην Le Pen στον δεύτερο γύρο των εκλογών στις 7 Μαΐου. Αν και ο Macron κέρδισε τα δύο τρίτα των ψήφων στον δεύτερο γύρο, η προσέλευση [στις κάλπες] ήταν η χαμηλότερη για προεδρικές εκλογές στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας, και περίπου 9% των ψηφοφόρων ψήφισαν λευκό σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν ένα μήνα αργότερα, η προσέλευση των ψηφοφόρων έπεσε κάτω από το 50% στον πρώτο γύρο και λίγο περισσότερο από το 40% στον δεύτερο -ένα ιστορικό χαμηλό με σημαντική διαφορά.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από την άλλη πλευρά, η προσέλευση αυξήθηκε -από 66% το 2015 σε 69% φέτος. Αν και η προσπάθεια της May να κερδίσει μια σαφή εντολή για ένα σκληρό Brexit απέτυχε, το κόμμα της αύξησε το μερίδιο των ψήφων του από 37% σε 42% και ουσιαστικά εξαφάνισε το λαϊκιστικό Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (U.K. Independence Party, UKIP). Ενθουσιασμένη από τις δημοσκοπήσεις που προέβλεπαν μεγάλη πλειοψηφία για το κόμμα της, η Μέι είχε ελπίσει να κερδίσει κάποιες περιοχές που κρατούσαν οι Εργατικοί, οι οποίες ψήφισαν έντονα υπέρ του Brexit το 2016. Τελικά, οι Εργατικοί όχι μόνο κράτησαν σταθερά τα παραδοσιακά τους [εκλογικά] οχυρά, αλλά επίσης σημείωσαν σημαντικά κέρδη, ειδικά σε περιοχές υπέρ του «εντός» [στην ΕΕ] όπως το Λονδίνο, η Σκωτία και κάποιες πανεπιστημιακές πόλεις.

Ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Μπόρις Τζόνσον, και η πρωθυπουργός Theresa May στο Buckinghamshire, τον Αύγουστο του 2016. STEFAN ROUSSEAU / REUTERS
----------------------------------------------------

Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ

Πώς πέτυχε ο Jeremy Corbyn εκεί που απέτυχε ο Γάλλος ομόλογός του; Οι Εργατικοί εισήλθαν στην εκλογική εκστρατεία μειονεκτώντας, έχοντας υποστεί δύο χρόνια εσωτερικής διχόνοιας από την εκλογή του Corbyn ως ηγέτη, συμπεριλαμβανομένης μιας ψήφου μη εμπιστοσύνης στην ηγεσία του, η οποία υποστηρίχθηκε από το 80% των Εργατικών βουλευτών και μια δεύτερη εκλογική διαδικασία για την ηγεσία, την οποία επίσης κέρδισε ο Corbyn, το καλοκαίρι του 2016. Όμως, μέχρι τις [εθνικές] εκλογές, το κόμμα συγκέντρωσε ένα φιλόδοξο, αριστερόστροφο μανιφέστο που υποσχόταν να καταργήσει τα δίδακτρα των πανεπιστημίων, να εθνικοποιήσει τις εταιρείες σιδηροδρόμων και υδάτων, να αντιστρέψει τις περικοπές στην υγειονομική περίθαλψη και την παιδεία, να απαγορεύσει τις αποκαλούμενες συμβάσεις μηδενικού ωραρίου (βάσει των οποίων οι εργοδότες δεν υποχρεούνται να παρέχουν στους υπαλλήλους ελάχιστο αριθμό ωρών εργασίας), να εισάγει ελέγχους επί των ενοικίων και να εγγυηθεί αυξήσεις των συντάξεων. Το εκτιμώμενο κόστος των 61 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τα μέτρα αυτά, ισχυρίστηκαν οι Εργατικοί, θα καλύπτετο από αυξήσεις φόρων στους Βρετανούς που κερδίζουν περισσότερες από 80.000 λίρες (περίπου 102.000 δολάρια) ετησίως και μια αύξηση του συντελεστή φορολογίας εταιρειών. Με μια απότομη αποστασιοποίηση από την επιφυλακτικότητα των προηγούμενων μανιφέστων των Εργατικών, το έγγραφο αυτό υποσχόταν να ανατρέψει την λιτότητα και να αναδιανείμει τον πλούτο από τους πλούσιους στους υπόλοιπους. (Ορισμένοι παρατηρητές επεσήμαναν ότι η μεσαία τάξη [6] θα επωφελείτο στην πραγματικότητα περισσότερο από κάποιες από τις υποσχέσεις του κόμματος από όσο οι πραγματικά φτωχοί). Από την άλλη πλευρά, μολονότι το έγγραφο ισχυριζόταν ότι οι προτάσεις του θα μείωναν το δημόσιο χρέος με την πάροδο του χρόνου, προσέφερε ελάχιστες λεπτομέρειες για το πώς θα επιτυγχανόταν αυτό. Η αντίδραση των Συντηρητικών και του Δεξιού Τύπου ήταν επικριτική [7] -αλλά ακόμη και το ακομμάτιστο Ινστιτούτο Δημοσιονομικών Μελετών παραπονέθηκε ότι η επίδραση των προτάσεων του κόμματος για τον προϋπολογισμό του Ηνωμένου Βασιλείου θα ήταν αδύνατο να προσδιοριστεί [8].

Ότι τόσο λίγοι περίμεναν ότι το Εργατικό κόμμα θα κερδίσει, ίσως βοήθησε να αποδυναμωθούν οι επιθέσεις των Συντηρητικών στις οικονομικές ικανότητες του Corbyn. Αλλά πολλοί νέοι ψηφοφόροι προσελκύσθηκαν [9] από το αισιόδοξο μήνυμα του κόμματος. Τα τελευταία χρόνια, η βρετανική εκλογική πολιτική έχει γίνει εξαιρετικά πολωμένη μεταξύ των συνταξιούχων, οι οποίοι τείνουν να ψηφίζουν Συντηρητικούς, και εκείνων κάτω των 40 ετών, οι οποίοι στρέφονται έντονα προς τους Εργατικούς. Η υψηλή προσέλευση μεταξύ των ηλικιωμένων και η χαμηλή προσέλευση μεταξύ των νέων βοήθησε τους Συντηρητικούς να κερδίσουν εκλογές στο παρελθόν. Αυτή την φορά, ένα πιο φιλόδοξο Αριστερό μήνυμα από τους Εργατικούς αύξησε την συμμετοχή μεταξύ των υποστηρικτών του και βοήθησε να κλείσει το χάσμα. Οι Εργατικοί πραγματοποίησαν δυσανάλογα κέρδη σε περιοχές με νεαρότερους πληθυσμούς και παγίωσαν την θέση τους στο Λονδίνο –κέρδισαν ακόμη και την εκλογική περιφέρεια του Kensington, την πλουσιότερη περιοχή της χώρας.

Είναι δίκαιο να επισημάνουμε ότι ο Hamon, ο υποψήφιος των Σοσιαλιστών για την γαλλική προεδρία, ακολούθησε μια στρατηγική παρόμοια με εκείνη του Corbyn, στρεφόμενος προς τα αριστερά και απομακρυνόμενος από τον Hollande. Ο Hamon υποσχέθηκε να εισαγάγει ένα καθολικό βασικό εισόδημα, να καταστήσει τους εργοδότες υπεύθυνους για την απόλυση εργαζομένων και να ακυρώσει τα χρέη διάσωσης των πιο αδύναμων χωρών της ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Αλλά η κακή του εμφάνιση ίσως είχε λιγότερη σχέση με αυτές τις πολιτικές παρά με το γεγονός ότι προσπεράστηκε από τα αριστερά από τον Mélenchon, του οποίου η φλογερή ρητορική και η προηγούμενη απομάκρυνση από τους Σοσιαλιστές τού έδωσαν την εικόνα ενός αουτσάιντερ που έλειπε από τον Hamon.

Το μάθημα των πρόσφατων εκλογών στις πλούσιες δημοκρατίες είναι ότι, με λίγες εξαιρέσεις, οι κατεστημένοι αξιωματούχοι βρίσκονται στην άμυνα, επειδή οι ψηφοφόροι έχουν κουραστεί από την λιτότητα και την ανισότητα. Αυτές οι απογοητεύσεις είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ρεαλιστές φιλελεύθερους πολιτικούς που κυριαρχούν εδώ και χρόνια στην κεντροαριστερά. Η ψήφος του Brexit και η σοκαριστική ήττα της Χίλαρι Κλίντον [10] από τον Ντόναλντ Τρόμπα ήταν κλήσεις αφύπνισης για τις οποίες κάποιοι ρεαλιστές στα αριστερά ήταν απρόθυμοι να δώσουν προσοχή. Απροσδόκητα, το Εργατικό Κόμμα δείχνει τώρα το πώς η Αριστερά μπορεί να κατευθύνει την διαδεδομένη απαίτηση για αλλαγή.

Το τι σημαίνουν αυτά τα αποτελέσματα για το ευρύτερο ευρωπαϊκό σχέδιο είναι λιγότερο σαφές. Ο Macron έχει υποστηρίξει την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για να επεκταθεί η υπερεθνική οικονομική διακυβέρνηση, επιτρέποντας μεγαλύτερη κοινοτική κατανομή των βαρών, μια μακρόχρονη απαίτηση των γαλλικών διοικήσεων που η Γερμανία της Angela Merkel αρνήθηκε να δεχθεί. Με το Ηνωμένο Βασίλειο [1] προγραμματισμένο να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2019, θα μπορούσε να εξαλειφθεί ένα ενδεχόμενο εμπόδιο για μεγαλύτερη συνεργασία. Εάν η Γερμανία δεν υποστεί δικό της εκλογικό σοκ το φθινόπωρο, φαίνεται απίθανο ότι η κυρίαρχη χώρα της ΕΕ θα προσχωρήσει εύκολα στο να μοιραστεί το ρίσκο των κρατικών χρεών με τα ασθενέστερα κράτη της ευρωζώνης.

Το αν το Brexit θα συμβεί κανονικά στο χρονοδιάγραμμα είναι ένα άλλο θέμα. Η Μέι προκήρυξε τις βρετανικές εκλογές για να αποκτήσει την εντολή για τα σχέδιά της να εγκαταλείψει όχι μόνο τους πολιτικούς θεσμούς της ΕΕ, αλλά και την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση. Η αποτυχία της να κερδίσει αυτή την εντολή θέτει σε αμφιβολία το σχέδιο αυτό. Δεν υπάρχει πλέον κοινοβουλευτική πλειοψηφία για το σκληρό Brexit, και η Βουλή των Λόρδων, τα περισσότερα από τα μέλη της οποίας αντιτίθενται σε ένα σκληρό Brexit, πιθανότατα θα παρεμποδίσουν κάθε προσπάθεια να προχωρήσει κάτι τέτοιο. Το κλειδί για το Brexit είναι τώρα η θέση των Εργατικών, οι οποίοι είναι επίσημα δεσμευμένοι στην έξοδο από την ΕΕ, αλλά των οποίων το εκλογικό σώμα και το κοινοβουλευτικό κόμμα ψήφισαν κατά κύριο λόγο να παραμείνουν [στην ΕΕ]. Ο ευρωσκεπτικισμός του Corbyn διατηρήθηκε καλά κρυμμένος κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά η στάση του επί του θέματος αυτού δεν μπορεί να παραταθεί για πολύ. Αν οι Εργατικοί συμφωνήσουν με τα σχέδια των Συντηρητικών να διακόψουν τους δεσμούς με την ήπειρο, η αυξημένη υποστήριξη που έλαβε η Corbyn από την φιλοευρωπαϊκή μεσαία τάξη του Ηνωμένου Βασιλείου θα εξασθενίσει.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-06-30/tale-two-socia...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/regions/united-kingdom
[2] https://www.foreignaffairs.com/interviews/2016-10-17/france-s-next-revol...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-12-12/europe-after-b...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2010-05-04/labour...
[5] https://www.theguardian.com/business/2017/mar/02/ifs-growth-uk-living-st...
[6] http://www.newstatesman.com/politics/uk/2017/06/labours-populism-middle-...
[7] http://www.express.co.uk/comment/expresscomment/803565/jeremy-corbyn-gen...
[8] http://election2017.ifs.org.uk/article/labour-s-manifesto-spending-plans...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2017-06-14/genera...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/north-america/2010-11-01/leading...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition