Διαρροές, ψέματα και κινεζική πολιτική

Νωρίτερα φέτος, ο Guo Wengui, ένας εκπατρισμένος Κινέζος δισεκατομμυριούχος, άρχισε να κάνει εκρηκτικούς ισχυρισμούς στο YouTube και το Twitter σχετικά με τους ηγέτες της Κίνας [1]. Ο πρόεδρος Xi Jinping, ισχυρίστηκε ο Guo, είχε ψάξει ενοχοποιητικές πληροφορίες για τον Wang Qishan, το δεξί χέρι του Xi και επικεφαλής της εκστρατείας κατά της διαφθοράς. Η προσωπικότητα που ήταν επιφορτισμένη με το να ξεριζώσει την δωροδοκία από την επίσημη Κίνα [2], ισχυρίστηκε ο Guo, ήταν ο ίδιος διεφθαρμένος -αν όχι άμεσα, τότε μέσω των υποτιθέμενων χρημάτων της οικογένειάς του.

Ο Guo Wengui στη Νέα Υόρκη, τον Απρίλιο του 2017. BRENDAN MCDERMID / REUTERS
-----------------------------------------------------

Οι ισχυρισμοί του Guo φαινόταν ότι αποσκοπούσαν στο να χαλάσει η σημαντικότερη πολιτική σχέση της Κίνας πριν από το 19ο Συνέδριο του φετινού φθινοπώρου, όπου οι αξιωματούχοι θα καθορίσουν την μακροημέρευση του Xi ως προέδρου και θα επιλέξουν μέλη για τα κορυφαία όργανα λήψης αποφάσεων της Κίνας. Η δύναμη του Xi στηρίζεται εν μέρει στην εκστρατεία του Wang κατά της διαφθοράς και κάθε επιδείνωση της σχέσης μεταξύ των δύο ανδρών -πραγματική ή αντιληπτή- θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους αντιπάλους του Xi ή να κλονίσει τους υποστηρικτές του, οι οποίοι ενδέχεται να αποστατήσουν προς τους αντιπάλους του.

Ο Guo δεν έχει κατονομάσει μια πηγή ούτε έχει παράσχει αποδεικτικά στοιχεία για τους ισχυρισμούς του και η εγκυρότητά τους είναι ασαφής. Παρ' όλα αυτά, οι ισχυρισμοί σηματοδότησαν την εμφάνιση ενός νέου εργαλείου στην κινεζική πολιτική: Τις διαρροές εν είδη όπλου. Καθώς οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα εντάθηκαν, ο Guo έδειξε ότι οι ελίτ μπορεί να υπονομεύσουν τους αντιπάλους τους, εμπλέκοντάς τους στην διαδεδομένη διαπλοκή [3] μεταξύ των πολιτικών και οικονομικών ηγετών της Κίνας.

Ο ίδιος ο Xi προσπάθησε να εκδιώξει τους αμφισβητίες του, παγιδεύοντάς τους σε σκάνδαλα διαφθοράς [4]. Ωστόσο, οι ενέργειες του Guo δείχνουν ότι με το να τοποθετεί ισχυρισμούς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης έξω από την Κίνα, εκείνοι που δεν έχουν άμεση πρόσβαση στους μοχλούς της εξουσίας μπορούν τώρα να κάνουν το ίδιο, στοιχηματίζοντας ότι οι ισχυρισμοί τους στο εξωτερικό θα υπερκεράσουν το λεγόμενο Μεγάλο Τείχος Προστασίας (Great Firewall), θα επανεισέλθουν στην Κίνα και θα αναμορφώσουν την εγχώρια πολιτική της.

Όλα αυτά θέτουν ερωτήματα σχετικά με την πολιτική σταθερότητα της Κίνας. Τι θα εμποδίσει άλλους γνώστες του συστήματος (insiders) να κάνουν παρόμοιες εκρηκτικές αποκαλύψεις σχετικά με τα πολιτικά του κόμματος; Διακυβεύεται όχι μόνο το αποτέλεσμα του προσεχούς Κομματικού Συνεδρίου, αλλά και το μέλλον του αδιαφανούς πολιτικού συστήματος της Κίνας.

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΡΡΟΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΨΕΜΜΑΤΩΝ

Η διαρροή πληροφοριών στον ξένο τύπο προκειμένου να καταστραφούν πολιτικοί αντίπαλοι έχει μια απλή λογική. Επειδή τόσοι πολλοί Κινέζοι ανώτεροι αξιωματούχοι έχουν τουλάχιστον κάποιον υπόπτως αποκτηθέντα πλούτο, όλοι είναι ευάλωτοι σε αποκαλύψεις που υπονομεύουν την ηθική τους υπόσταση. Οι ισχυρισμοί αυτοί δεν πρέπει να είναι αληθινοί για να είναι επικίνδυνοι. Ακόμη και ψευδείς ισχυρισμοί έχουν κόστος μέχρι να διαλυθούν, δεδομένου ότι αυτό μπορεί να απαιτήσει κάποιες ενοχλητικές παραδοχές και μπορεί να προσελκύσει περισσότερη προσοχή στην αντιπαράθεση.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, και ο επικεφαλής της εκστρατείας κατά της διαφθοράς, Wang Qishan, στο Πεκίνο, τον Μάρτιο του 2015. CHINA DAILY / FILE PHOTO / REUTERS
---------------------------------------------------

Μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι οι κινεζικές ελίτ θα χρησιμοποιούσαν διαρροές, δεδομένης της αδιαφάνειας του Κομμουνιστικού Κόμματος και του στενού ελέγχου του Τύπου από το Πεκίνο. Αλλά ακριβώς επειδή τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Κίνας δεν είναι ελεύθερα, οι διαρρέοντες που επιδιώκουν να βλάψουν τους αντιπάλους τους μπορεί να στραφούν σε ξένα μέσα. Με αυτόν τον τρόπο, επωφελούνται από το γεγονός ότι το Great Firewall είναι διαπερατό και ότι οι πληροφορίες που μοιράζονται μπορούν να εξαπλωθούν -αν όχι στο ευρύτερο κοινό, τότε τουλάχιστον σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους.

Οι ισχυρισμοί του Guo ίσως να μην είναι η πρώτη φορά που διαρροές έχουν διαμορφώσει τις φατριαστικές πολιτικές της Κίνας. Κατά την διάρκεια του 18ου Συνεδρίου Κόμματος το 2012, ο Ling Jihua, τότε επικεφαλής του προσωπικού του Κινέζου προέδρου Χου Ζιντάο, ενεπλάκη σε σκάνδαλο αφότου πληροφορίες που τον συνέδεαν με την συγκάλυψη του θανατηφόρου τροχαίου ατυχήματος του γιου του, διέρρευσαν στην [εφημερίδα] South China Morning Post [5]. Την ίδια χρονιά, το Bloomberg [6] και οι New York Times [7] δημοσίευσαν πρωτοφανείς λεπτομέρειες για τον οικογενειακό πλούτο του Xi και του τότε πρωθυπουργού Wen Jiabao, ενοχλώντας και τις δύο προσωπικότητες και απειλώντας την ανάρρηση του Xi στην προεδρία. Παρότι και οι δύο δημοσιεύσεις υποστήριζαν ότι βασίζονταν σε δημόσιες πηγές, όπως εταιρικά και ρυθμιστικά αρχεία ελεύθερα για το κοινό, παρατηρητές στην Ταϊβάν και το Χονγκ Κονγκ υπονόησαν [8] ότι οι κομματικοί γνώστες μπορεί να έχουν παράσχει τα εν λόγω έγγραφα ή να βοήθησαν τους δημοσιογράφους να προσδιορίσουν ποια αρχεία άξιζε να ερευνήσουν.

Οι σχέσεις μεταξύ των μελών του Κόμματος και των αναφορών για τον οικογενειακό πλούτο των Xi και Wen παραμένουν φημολογούμενες. Πιο σίγουρο είναι ότι η απειλή των διαρροών έχει ήδη γίνει γεγονός της κινεζικής πολιτικής. Για παράδειγμα, όταν ο Λινγκ φοβόταν μην συλληφθεί, κατάφερε να μεταβιβάσει ορισμένα μυστικά έγγραφα στον αδελφό του, ο οποίος τα πήγε στο εξωτερικό και απείλησε να τα δώσει στα ΜΜΕ ή στην κυβέρνηση των ΗΠΑ ως ασφάλεια έναντι της τιμωρίας του Λινγκ.

Σε αυταρχικά καπιταλιστικά κράτη, η διαπλοκή μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματικών ηγετών συνήθως προσφέρει αμοιβαία οφέλη: Οι πρώτοι κερδίζουν πλούτο και οι δεύτεροι λαμβάνουν προστασία και χάρες. Αλλά όταν οι επιχειρηματίες φαίνεται να γνωρίζουν τα μυστικά των πατρόνων τους, αυτά τα οφέλη μπορεί να γίνουν αμοιβαίες ζημιές.

ΔΙΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΤΑΞΙΑ

Ο Guo είναι ένας γνώστης, πολιτικά διασυνδεδεμένος επιχειρηματίας που έκανε την περιουσία του στην αγορά ακινήτων. Πρώην προστατευόμενος του υφυπουργού Κρατικής Ασφάλειας, Ma Jian -ο οποίος ήταν ο ίδιος ενεργούμενο του αρχηγού ασφαλείας Zhou Yongkang- ο Guo εγκατέλειψε την Κίνα το 2015, σύντομα μετά τις συλλήψεις των Ma και Zhou για διαφθορά. Εκείνη την εποχή, ο Guo είχε εμπλακεί σε μια διαμάχη με τον Li You, πρώην συνεργάτη και πολιτικά διασυνδεδεμένο επιχειρηματία, η οποία είχε προσελκύσει την κρατική προσοχή στον Guo και στους συμμάχους του. Τα κινέζικα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εν τω μεταξύ, είχαν αναφέρει [9] τις διεφθαρμένες συναλλαγές του ίδιου του Guo, υποδηλώνοντας ότι ο Guo κινδύνευε να συλληφθείι. Για το περισσότερο διάστημα των δύο ετών από τότε που ο Guo εγκατέλειψε την Κίνα, έζησε σε ένα διαμέρισμα στο Upper East Side του Μανχάταν, διατηρώντας ένα σχετικά χαμηλό προφίλ.

Αυτό άλλαξε τον Φεβρουάριο. Σε βίντεο του YouTube [10], σε συνεντεύξεις στην Voice of America [11] και στο Mingjing [12] (ένας σημαντικός ιστότοπος ειδήσεων κινεζικής γλώσσας που εδρεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες) και σε δημοσιεύσεις στο Twitter [13], ο Guo άρχισε να μιλάει. Κατ' αρχάς, κατηγόρησε την οικογένεια του Wang για δωροληψίες, υποστηρίζοντας ότι οι συγγενείς του επικεφαλής της εκστρατείας κατά της διαφθοράς ήταν σημαντικοί εμπλεκόμενοι φορείς στη μητρική εταιρεία της Hainan Airlines, του τέταρτου μεγαλύτερου αερομεταφορέα της Κίνας, και ότι τους ανήκαν ιδιοκτησίες στις ΗΠΑ αξίας τουλάχιστον 10 εκατομμυρίων δολαρίων. Στην συνέχεια, ο Guo ισχυρίστηκε [14] ότι ο Xi είχε δώσει εντολή στον Fu Zhenghua, αναπληρωτή αρχηγό της αστυνομίας της Κίνας, να εξετάσει τις επενδύσεις της οικογένειας του Wang, προσθέτοντας περαιτέρω ότι ο Fu δήλωσε προσωπικά στον Guo [15] ότι ο Xi δεν είχε εμπιστοσύνη στον Wang και χρησιμοποιούσε τον Wang για ίδιους σκοπούς. Αυτοί οι ισχυρισμοί, οι οποίοι παραμένουν αβάσιμοι, υπονοούσαν ότι ο Xi ήλπιζε να εκβιάσει ή να εκθέσει τον Wang και ότι η συμμαχία τους ήταν λιγότερο σταθερή από ό, τι φαίνεται.

Οι ισχυρισμοί του Guo ήταν συγκλονιστικοί διότι έθεσαν υπό αμφισβήτηση την σχέση που κατέστησε τον Xi τον ισχυρότερο Κινέζο ηγέτη [16] μετά τον Deng Xiaoping. Καθώς ο Xi έχει περιθωριοποιήσει την γραφειοκρατία, δημιουργώντας πολιτική μέσω των λεγόμενων μικρών ηγετικών ομάδων και παραβιάζοντας τους μακροχρόνιους κανόνες [17] συναινετικής διακυβέρνησης, το κατά της διαφθοράς Σώμα του Wang έχει εξαλείψει τους αντιπάλους του Xi και άλλες ανώτερες προσωπικότητες που κάποτε θεωρούνταν ανέγγιχτες. Η εδραίωση της εξουσίας του προέδρου φαίνεται να έχει προκαλέσει αντίσταση από ισχυρές παρατάξεις που συνδέονται με τους Κινέζους πρώην ηγέτες Ζιανγκ Ζεμίν και Χου Ζιντάο. Ο Xi [18] είχε λιγότερο χρόνο να χτίσει την δική του βάση στήριξης στις ελίτ από ό, τι οι προηγούμενοι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εμπιστοσύνη και η πίστη του Wang είναι τόσο σημαντικές γι' αυτόν.

Ο Κινέζος πρώην πρόεδρος Jiang Zemin κοιτάζει μια σερβιτόρα κατά την εκδήλωση έναρξης του 17ου Συνεδρίου του Κόμματος στο Πεκίνο, τον Οκτώβριο του 2007. JASON LEE / REUTERS
--------------------------------------

Αν και οι ισχυρισμοί του Guo εμφανίστηκαν σε μέσα μαζικής ενημέρωσης που έχουν μπλοκαριστεί στην Κίνα, έχουν βρει το δρόμο τους στην χώρα. Ο ρόλος του Guo στις ελίτ της πολιτικής, ο ευαίσθητος χαρακτήρας των ισχυρισμών του και το δημόσιο ενδιαφέρον για το 19ο Συνέδριο του Κόμματος, εξασφάλισαν ότι οι δηλώσεις του έλαβαν την προσοχή -τόσο πολύ ώστε όλα τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, το Υπουργείο Εξωτερικών και η Hainan Airlines αισθάνθηκαν αναγκασμένοι να τον διαψεύσουν δημοσίως. Κινέζοι αξιωματούχοι έβγαλαν για λίγο έξω ακόμη και τον Ma Jian, τον φυλακισμένο μέντορα του Guo, για ένα βίντεο [19] στο οποίο ισχυρίστηκε ότι ο Guo του είχε δώσει εκατομμύρια δολάρια ως δώρο σε αντάλλαγμα για πολιτικές χάρες. Αυτές οι προσπάθειες έχουν προκαλέσει μόνο μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την διαμάχη.

Κάποιοι παρατηρητές [20] έχουν πιθανολογήσει ότι οι σύμμαχοι του Ζιανγκ διέδωσαν τους ισχυρισμούς του Guo. Η φατρία του Jiang, σύμφωνα με αυτή την θεωρία, μπορεί να έχει υποσχεθεί να βοηθήσει τον Guo να ανακτήσει δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία που άφησε πίσω στην Κίνα και να προστατεύσει τους συγγενείς και τους υπαλλήλους του στη χώρα˙ σε αντάλλαγμα, ο Guo θα χρησίμευε ως η φωνή της φατρίας, βοηθώντας να δημιουργηθεί ένα ρήγμα μεταξύ του Xi και του Wang. Βεβαίως, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Guo έχει κάνει μια τέτοια συμφωνία με τον Jiang. Αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο ότι η ξαφνική ελευθεροστομία του Guo μετά από χρόνια σχετικής σιωπής δεν σχετίζεται με τον ανταγωνισμό των ελίτ πριν από το Συνέδριο του Κόμματος.

ΤΑ ΥΠΟΝΟΟΥΜΕΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

Ακόμη και αν ούτε ο Xi ούτε ο Wang προσπαθούν πραγματικά να προδώσουν ο ένας τον άλλο, η συμφωνία τους δημιουργεί ανασφάλειες, οι οποίες με την σειρά τους δημιουργούν δυσπιστία. Αυτό εξηγεί γιατί οι ισχυρισμοί του Guo είναι τόσο δυνατοί.

Αν το κινέζικο κοινό φτάσει να βλέπει τον Wang ως διεφθαρμένο, ο Wang ίσως να φοβάται ότι ο Xi θα τον καθαρίσει και θα τον κάνει αποδιοπομπαίο τράγο για τις υπερβολές της εκστρατείας κατά της διαφθοράς, έτσι ώστε ο Xi να μπορεί να επιδιορθώσει την σχέση του με αποξενωμένους αξιωματούχους. Από την μεριά του, η Xi μπορεί να φοβάται ότι ο Wang θα προσπαθήσει να τον αντικαταστήσει ή να κάνει μια συμφωνία με τους αντιπάλους του Xi για να διασφαλίσει την πολιτική επιβίωσή του [του Wang, δηλαδή]. Αυτά είναι ακριβώς τα είδη των ανασφαλειών που οδήγησαν τον Μάο Τσε Τουνγκ [21] να στραφεί εναντίον του δεξιού του χεριού, του Lin Biao, ο οποίος συγκέντρωσε τεράστια δύναμη (και προσήλκυσε πολλή περιφρόνηση) ως υποστηρικτής της Πολιτιστικής Επανάστασης του Μάο.

Ανεξάρτητα από το αν οι ισχυρισμοί του Guo είναι αληθινοί, θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν την θέση του Xi πριν από το Συνέδριο. Πρώτον, θα μπορούσαν να σπείρουν την δυσπιστία μεταξύ του Xi και του Wang: Ο Wang ίσως ακόμα να φοβάται ότι οι ισχυρισμοί του Guo είναι ακριβείς και ο Xi ίσως ακόμα να φοβάται ότι ο Wang, με κίνητρο τις αποκαλύψεις του Guo, θα κλείσει συμφωνίες με τους αντιπάλους του Xi. Δεύτερον, και ίσως πιο πιθανό, οι κινεζικές ελίτ ίσως να βρουν εύλογους τους ισχυρισμούς του Guo, υποτιμώντας τα κατά της διαφθοράς διαπιστευτήρια του Xi και του Wang, βλάπτοντας τις αντιλήψεις για την σταθερότητα της σχέσης τους. Αυτό θα μπορούσε να ισχύει ακόμα και αν η σχέση Xi και Wang παραμένει άθικτη.

Εάν η συμμαχία Xi-Wang φανεί να έχει αποδυναμωθεί ή αν οι αντίπαλοι του Xi είναι σε θέση να ενθαρρύνουν την αποστασία του Wang, οι αντίπαλοι του Xi μπορεί να είναι καλύτερα τοποθετημένοι για να επηρεάσουν την έκβαση του επερχόμενου Συνεδρίου. Αν ο Xi θεωρηθεί αδύναμος, για παράδειγμα, ο πρόεδρος μπορεί να δυσκολευτεί να στρατολογήσει συμμάχους για να υποστηρίξει τις προσπάθειές του να κερδίσει την Κεντρική Επιτροπή, η οποία καθορίζει τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου και της κυβερνώσας Μόνιμης Επιτροπής του. Ακόμη και αν οι σύμμαχοι του Xi εγκατασταθούν [στην κυβέρνηση], όταν βρεθούν στην θέση τους, μπορεί να στραφούν εναντίον του προς χάριν φατριών για τις οποίες πιστεύουν ότι έχουν καλύτερες προοπτικές, όπως εκείνες του Jiang και του Hu. Τέλος, αν ο Xi χάσει την ικανότητα να διαμορφώσει την ατζέντα του Συνεδρίου, όποιες φιλοδοξίες κι αν έχει για να ξαναγράψει τους κανόνες του κόμματος και να υπηρετήσει ως γενικός γραμματέας του για τρίτη θητεία θα μπορούσαν να πληγούν.

Με τα στοιχήματα τόσο υψηλά, πιθανότατα θα εμφανιστούν περισσότερες διαρροές από συμμάχους και αντιπάλους του Xi. Αλλά η σημασία των αποκαλύψεων του Guo και παρόμοιων μελλοντικών διαρροών εκτείνεται πολύ πέρα από τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα αυτού του έτους. Η πρόσφατη αντιπαράθεση υποδηλώνει ότι το ΚΚΚ είναι ευάλωτο σε εκείνα τα άτομα που αποκαλύπτουν τα μυστικά του για να καταγράψουν βραχυπρόθεσμα οφέλη έναντι των αντιπάλων τους. Άλλοι αξιωματούχοι ή επιχειρηματίες θα μπορούσαν να διαβρώσουν τη νομιμοποίηση του κόμματος, αντιγράφοντας την στρατηγική του Guo στο μέλλον. Με την άσκηση της πολιτικής της προσωπικής καταστροφής, οι ανταγωνιστικές ελίτ της Κίνας μπορεί να καταλήξουν να καταστρέψουν το κόμμα στο οποίο ελπίζουν να ηγηθούν.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-07-05/leaks-lies-and-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2013-12-06/how-china-ruled
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/china
[3] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2017-06-13/dirty-deeds
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-04-20/xis-corruption-...
[5] http://www.scmp.com/news/china/article/1028489/how-crash-cover-threatens...
[6] https://www.bloomberg.com/news/articles/2012-06-29/xi-jinping-millionair...
[7] http://www.nytimes.com/2012/10/26/business/global/family-of-wen-jiabao-h...
[8] http://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese_news/2012/10/121026_gaoyu_on_we...
[9] http://china.caixin.com/2015-03-25/100794575_all.html#page2
[10] https://www.youtube.com/channel/UCO3pO3ykAUybrjv3RBbXEHw
[11] https://www.youtube.com/watch?v=-oEcKHttxeE
[12] https://www.youtube.com/watch?v=cN1LvZV3bkw
[13] https://twitter.com/kwokmiles
[14] https://www.voanews.com/a/prominent-communist-party-critic-guo-speaks-wi...
[15] https://qz.com/968941/what-you-need-to-know-about-chinas-most-wanted-man/
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2014-10-20/chinas-imperial...
[17] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/2016-12-12/chinese...
[18] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-10-14/lenin-s-chinese...
[19] https://www.youtube.com/watch?v=h-DcwD68V2g
[20] https://www.voachinese.com/a/news-wang-qishan-resurfaced-amid-scandals-2...
[21] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/2000-05-01/mao-lif...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition