Γιατί η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν δεν θα λειτουργούσε

Η δεύτερη επιλογή θα είναι το Πράσινο Κίνημα που προέκυψε κατά τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές του 2009 που έληξαν με τη νόθα επανεκλογή του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Αν και το κίνημα ουσιαστικά έσβησε λίγους μήνες μετά τις εκλογές, κάποιοι στην Ουάσινγκτον εξακολουθούν να πιστεύουν ότι σχεδόν ανέτρεψε το καθεστώς και μπορεί να αναβιώσει σήμερα. Αλλά το κίνημα δεν ήταν ποτέ μια συνεκτική παράταξη και δεν είχε στόχο να ανατρέψει το καθεστώς. Δύο από τους ηγέτες του κινήματος, ο Mir Hossein Mousavi και ο Mehdi Karroubi, βρίσκονται επί του παρόντος υπό κατ’ οίκον περιορισμό. Ο πρώην πρόεδρος Mohammad Khatami, επίσης μια σημαίνουσα προσωπικότητα στις διαδηλώσεις, παρακολουθείται επίσης στενά. Παρ’ όλα αυτά, ο καθένας τους θα παρείχε θεσμική συνέχεια εάν αναλάμβανε εξουσία. Στην πραγματικότητα, όλοι έχουν δηλώσει [14] πάλι και πάλι ότι υποστηρίζουν τα θεσμικά θεμέλια της Ισλαμικής Δημοκρατίας και όλοι εγκρίνουν τον μετριοπαθή Χασάν Ρουχανίι ως πρόεδρο στις δύο εκλογές που διεξήχθησαν μετά το 2009, το 2013 [15] και το 2017 [16]. Όπως και το ευρύτερο ιρανικό κοινό, αυτή η πληθυσμιακή ομάδα ήθελε την μεταρρύθμιση του καθεστώτος και όχι την επανάσταση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν κάλεσαν για μποϊκοτάζ κατά τις επόμενες προεδρικές εκλογές ώστε να συνεχίσουν το κίνημα. Αντ’ αυτού, επέλεξαν να αφήσουν τον Ρουχανί να επιφέρει αλλαγές μέσω των υφιστάμενων θεσμικών μηχανισμών και διαδικασιών. Αυτές οι προσωπικότητες δεν θα καλωσορίσουν μια παρέμβαση των ΗΠΑ στην ιρανική εγχώρια πολιτική, ούτε και η ενδυνάμωσή τους θα αποτελούσε πραγματική αλλαγή καθεστώτος.

Τέλος, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τους μοναρχικούς που εγκατέλειψαν την χώρα κατά την διάρκεια της επανάστασης. Ο γιός του πρώην σάχη του Ιράν, Reza Pahlavi, σήμερα κατοικεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και θα μπορούσε θεωρητικά να επιστρέψει στο Ιράν για να ανακτήσει τον θρόνο του πατέρα του. Στην πραγματικότητα, μετά τις προεδρικές εκλογές του 2016, ο Pahlavi συνεχάρη [17] τον εκλεγμένο πρόεδρο για τη νίκη του και, προσπαθώντας να τοποθετηθεί ως πολιτικός, ζήτησε από τον Trump να εμπλακεί με τις κοσμικές και δημοκρατικές δυνάμεις στο Ιράν. Αλλά, αν και η μοναρχία είναι πιο δημοφιλής από τους ΜΕΚ, η νοσταλγία είναι περιορισμένη. Στο κάτω-κάτω, η χώρα δεν υπέστη επανάσταση, δεν πολέμησε έναν καταστροφικό οκταετή πόλεμο και δεν υπέμεινε σχεδόν 40 χρόνια κυρώσεων και απομόνωσης για να επιστρέψει στο status quo ante [προηγούμενο καθεστώς].

Όλες αυτές οι ομάδες είτε στερούνται πολιτικού κεφαλαίου και λαϊκής υποστήριξης είτε είναι απρόθυμες να συνεργαστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ανατροπή του καθεστώτος. Ως αποτέλεσμα, μια άλλη επιλογή που αξίζει να εξεταστεί είναι μια συγκεκαλυμμένη επιχείρηση που θα εξαλείψει βασικές προσωπικότητες στο πλαίσιο του καθεστώτος. Για παράδειγμα, η κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μια δολοφονική εκστρατεία για την εξάλειψη του ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενεΐ και βασικών διοικητών της Φρουράς της Επανάστασης. Ωστόσο, αυτό δεν θα αντιμετώπιζε τα ζητήματα της Ουάσινγκτον με την Τεχεράνη. Η κυβέρνηση του Ιράν αποτελείται από έναν πολύ σύνθετο ιστό [18] δρώντων εντός και εκτός του πολιτικού κατεστημένου και του κατεστημένου ασφαλείας. Αυτές οι δομές έχουν σχεδιαστεί σκόπιμα για να προστατεύσουν το καθεστώς από πιθανά πραξικοπήματα. Αυτό κάνει το σύστημα διαφορετικό από το προ του 2003 Ιράκ, όπου η συγκέντρωση της εξουσίας από τον Χουσεΐν καθιστούσε ευκολότερη την ανατροπή του καθεστώτος με την εξάλειψη της ηγεσίας του.

ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Εν τη απουσία βιώσιμων προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης προς υποστήριξη, η μόνη άλλη επιλογή για την Ουάσιγκτον είναι η αλλαγή καθεστώτος μέσω στρατιωτικών μέσων και η εγκατάσταση ενός νέου συστήματος. Αλλά καμία μεταβατική ηγεσία δεν μπορεί τελικά να επιτύχει και να είναι βιώσιμη χωρίς μια θεσμική αναθεώρηση. Χωρίς ανθεκτικούς και νόμιμους θεσμούς, η χώρα θα ήταν επιρρεπής στην αστάθεια και τους κύκλους των μεταβάσεων ηγεσίας ή των πραξικοπημάτων, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω μια ήδη εύθραυστη περιοχή. Ως αποτέλεσμα, ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί ένα βιώσιμο πολιτικό σύστημα είναι η δημιουργία ισχυρών θεσμών με λαϊκή υποστήριξη. Αλλά η δημιουργία της απαραίτητης θεσμικής υποδομής και των νέων πολιτικών διαδικασιών από την αρχή, απαιτεί σημαντικό χρόνο και πόρους. Κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν μακροπρόθεσμη και δαπανηρή εκστρατεία σε ένα πολύ σύνθετο επιχειρησιακό περιβάλλον, τριπλάσιο του Ιράκ και διπλάσιο του Αφγανιστάν, το οποίο περιλαμβάνει τεράστιες ερήμους, βουνά και πεδιάδες, καθώς και μεγάλες πόλεις όπου ζει πάνω από το 70% του πληθυσμού του Ιράν των περίπου 80 εκατομμυρίων κατοίκων -κάτι που θα οδηγούσε σε βίαιες αστικές εχθροπραξίες. Μόλις ξεκινούσε, μια τέτοια αναμόρφωση στην καλύτερη περίπτωση θα ήταν αναποτελεσματική και δαπανηρή και στην χειρότερη περίπτωση θα οδηγούσε σε εμφύλιο πόλεμο.

Η ιστορία έχει δείξει ότι ακόμα και μετά από οργανικές και ειρηνικές μεταβάσεις εξουσίας, τα νέα κράτη συχνά έχουν εύθραυστα συστήματα και αδύναμα θεσμικά όργανα και είναι σχετικά πιο επιρρεπή στις συγκρούσεις. Και όπως έδειξε η εισβολή στο Ιράκ του 2003 και τα επακόλουθά της, αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να ενισχυθούν όταν η μετάβαση κινητοποιείται από το εξωτερικό και η νέα κυβέρνηση δημιουργείται από μια ξένη χώρα.