Γιατί αυξάνονται οι εντάσεις μεταξύ Βιετνάμ και Κίνας

Σε μια ένδειξη της κλιμάκωσης των εντάσεων στη Νοτιοανατολική Ασία, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι (Wang Yi ), μόλις ακύρωσε [1] μια διμερή συνάντηση με τον Βιετναμέζο ομόλογό του, Pham Binh Minh. Από τότε που συγκρούστηκε σε έναν σύντομο πόλεμο το 1979 και μια ναυμαχία το 1988, το Βιετνάμ [2] προκάλεσε την οργή της Κίνας με μια δημιουργική (και επικίνδυνη) διπλωματία που αποσκοπούσε στην αντιμετώπιση των πράξεων του Πεκίνου για μονομερή κυριαρχία στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας [3].

Πλοίο της κινεζικής ακτοφυλακής κοντά σε σκάφος της βιετναμικής ακτοφυλακής στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, περίπου 130 μίλια από τις ακτές του Βιετνάμ, τον Μάιο του 2014. NGUYEN MINH / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Τον περασμένο μήνα, το Ανόι συμφώνησε να αποσυρθεί από μια μεγάλη επιχείρηση εξερεύνησης πετρελαίου στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, κατ΄εντολήν του Πεκίνου. Ο στρατηγός Fan Changlong, ο αναπληρωτής αρχηγός της κεντρικής στρατιωτικής επιτροπής της Κίνας, άσκησε μεγάλη πίεση [4], συμπεριλαμβανομένης μιας επίσκεψης στην Μαδρίτη για να τονίσει τις ανησυχίες του Πεκίνου σχετικά με την συμμετοχή της ισπανικής εταιρείας Repsol στην συμφωνία, παρά το γεγονός ότι η Repsol έχει ήδη επενδύσει 300 εκατομμύρια δολάρια [5] στο έργο. Ο στρατηγός Fan ταξίδεψε επίσης στο Ανόι για μια ετήσια διασυνοριακή ανταλλαγή [επισκέψεων], στην διάρκεια της οποίας ζήτησε ευθέως από το Βιετνάμ να σταματήσει τις έρευνες πετρελαίου στην αμφισβητούμενη ζώνη, το «οικόπεδο» 136-03, ακόμη και απειλώντας να χρησιμοποιήσει βία σε περίπτωση που το αίτημά του δεν ικανοποιείτο. Τότε το Ανόι εκάμφθη. Αν και πολλοί αναλυτές για την Ασία ήταν επικριτικοί για την απόφαση του Βιετνάμ, την οποία είδαν ως υποταγή στο Πεκίνο, το Ανόι συνέχισε να πιέζει την Κίνα σε άλλους σημαντικούς τομείς.

Για παράδειγμα, το Βιετνάμ έχει προχωρήσει με την κατασκευή [6] τεχνητών στοιχείων γης στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, τα οποία άρχισε να κατασκευάζει [7] την δεκαετία του 1980. Ωστόσο, το Πεκίνο δεν μπορεί να καταδικάσει δημοσίως αυτές τις κινήσεις χωρίς να εμφανιστεί υποκριτικό, καθώς η Κίνα έχει κατασκευάσει επτά νησιά στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας συνολικής έκτασης άνω των 12.800 στρεμμάτων [8] και συνεχίζει να εγκαθιστά περισσότερο στρατιωτικό εξοπλισμό πάνω σε αυτά.

Ταυτόχρονα, το Ανόι πίεσε με ζήλο [9] να συμπεριληφθεί νομικά δεσμευτική γλώσσα στο σχέδιο πλαισίου για έναν κώδικα δεοντολογίας για την Θάλασσα της Νότιας Κίνας, τον οποίο η Ένωση των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) και η Κίνα υπέγραψαν πρόσφατα, στην σύνοδο κορυφής της ASEAN στην Μανίλα στις 7 Αυγούστου. Ο κώδικας δεοντολογίας θα ρυθμίζει την συμπεριφορά των περιφερειακών κρατών στην θάλασσα της Νότιας Κίνας και αποσκοπεί στην «προώθηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, της συνεργασίας και της σιγουριάς, στην πρόληψη συμβάντων, στην διαχείριση περιστατικών σε περίπτωση που προκύψουν και στην δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ειρηνική επίλυση των διαφορών», σύμφωνα με ένα προσχέδιο του πλαισίου [10] που είδε ο Ian Storey, εκδότης της [επιθεώρησης] Contemporary Southeast Asia. Ωστόσο, το σχέδιο δεν περιελάμβανε καμία αναφορά σε «νομικά δεσμευτικούς» μηχανισμούς που θα κατέληγαν τελικά στο να καθιστούν υπεύθυνα τα [συμβαλλόμενα] μέρη.

Άλλες χώρες της ASEAN μπλέχτηκαν στα διασταυρούμενα πυρά καθώς η ομάδα των δέκα εθνών βρέθηκε να καυγαδίζει σχετικά με τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης (ή υποχώρησης) στην κινεζική πίεση. Η Μαλαισία εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την «παρουσία στρατιωτικών στοιχείων» στα αμφισβητούμενα ύδατα, σύμφωνα με ένα σχέδιο δήλωσης [11]. Ωστόσο, οι Φιλιππίνες, οι οποίες προεδρεύουν στην ASEAN φέτος, έχουν κάνει πολύ λιγότερα για να αμφισβητήσουν την Κίνα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας σε σύγκριση με την προηγούμενη κυβέρνηση του Benigno Aquino III, η οποία παρέπεμψε την υπόθεση κατά της Κίνας στο Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης το 2013. Πράγματι, ο πρόεδρος Rodrigo Duterte το έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να λέει ότι η τελευταία απόφαση αυτού του δικαστηρίου, η οποία αποφάνθηκε υπέρ των Φιλιππίνων, ήταν «απλά ένα κομμάτι χαρτί με τέσσερις γωνίες» [12]. Ο Duterte υπονόησε ότι είναι πρόθυμος να διαπραγματευθεί διμερώς με το Πεκίνο για να επιτύχει μια συμφωνία στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Το Βιετνάμ τώρα φαίνεται να είναι περιθωριοποιημένο με την έντονη αντίθεσή του στην πίεση της Κίνας για έλεγχο της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Παρ' όλο που ο πληθυσμός της Κίνας [13] είναι πάνω από 14 φορές μεγαλύτερος του Βιετνάμ [14] και ο στρατιωτικός της προϋπολογισμός είναι 151 δισεκατομμύρια δολάρια [15] σε σύγκριση με τα μόλις 5 δισεκατομμύρια δολάρια του Βιετνάμ [16], το μικρότερο νότιο έθνος έχει μακρά ιστορία στο να αντιστέκεται στο Μεσαίο Βασίλειο. Για σχεδόν χίλια χρόνια, οι Κινέζοι κατείχαν και ήλεγχαν με την βία τον λιγότερο ισχυρό γείτονά τους, στην διάρκεια των οποίων οι Βιετναμέζοι αγωνίζονταν για να τους εκδιώξουν. Σήμερα το Ανόι σηματοδοτεί ότι δεν θα αλλάξει την θέση του, προκειμένου να προστατεύσει τις κυριαρχικές αξιώσεις και την θαλάσσια κυριότητα του Βιετνάμ.

Ενσωματωμένη στην στρατηγική του Βιετνάμ είναι η εμβάθυνση των αμυντικών δεσμών με την Ουάσινγκτον, μια πρώην αντίπαλο. Η κυβέρνηση Ομπάμα υπέγραψε μια συνολική σχέση συνεργασίας με το Ανόι το 2013 και ο ίδιος ο Ομπάμα υπέγραψε το τέλος της απαγόρευσης των πωλήσεων θανατηφόρων όπλων στην κυβέρνηση του Βιετνάμ, τον Μάιο του 2016. Τώρα, οι δύο πρώην εχθροί βρίσκουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα πιο στενά ευθυγραμμισμένα, καθώς οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αντισταθούν έναντι της αντιληπτής επεκτατικότητας της Κίνας και της αυξημένης ανοχής της στο ρίσκο. Η κυβέρνηση Ομπάμα σφυρηλάτησε επίσης στρατηγικές εταιρικές σχέσεις με τις κυβερνήσεις της Σιγκαπούρης και της Μαλαισίας και το Πεντάγωνο ξεκίνησε την Πρωτοβουλία για την Ασφάλεια στην Θάλασσα (Maritime Security Initiative), ένα πενταετές πρόγραμμα 425 εκατομμυρίων δολαρίων για την ενίσχυση της ικανότητας ευαισθητοποίησης των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας στο πεδίο αυτό, ιδίως των Φιλιππίνων, οι οποίες εισέπραξαν το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων του πρώτου έτους.

Παρατηρώντας την άνοδο των εντάσεων ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το Πεκίνο, οι αναλυτές διαπίστωσαν τις ιστορικές αναλογίες με την «Παγίδα του Θουκυδίδη», έναν όρο που επινοήθηκε από τον μελετητή του Χάρβαρντ, Γκράχαμ Άλλισον, για να περιγράψει τον κίνδυνο σύγκρουσης που προκαλείται όταν μια ανερχόμενη δύναμη μπαίνει σε πορεία σύγκρουσης με μια βασιλεύουσα υπερδύναμη. Στην εξιστόρηση του Θουκυδίδη για τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ήταν βεβαίως «η άνοδος της Αθήνας και ο φόβος που αυτή ενστάλαζε στην Σπάρτη, που έκαναν τον πόλεμο αναπόφευκτο». Οι μελετητές, όπως ο Allison, συζητούν τώρα ανοιχτά για το αν η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες σκοπεύουν να επαναλάβουν την Παγίδα του Θουκυδίδη και οδεύσουν σε πόλεμο.

Το αν η στάση του Βιετνάμ και η επιθυμία της Ουάσιγκτον να ενισχύσει τις θέσεις των μικρών κρατών ενόψει της αυξανόμενης ισχύος της Κίνας θα οδηγήσει σε μια νέα σύγκρουση υπερδυνάμεων, μόνο ο χρόνος θα το δείξει. Αλλά το ξέσπασμα ενός πολέμου μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας εξακολουθεί να είναι μια μακρινή και ελάχιστη πιθανότητα. Οι οικονομίες των δύο χωρών είναι βαθιά αλληλένδετες με εκτεταμένους εμπορικούς και επενδυτικούς δεσμούς, και συνεργάζονται σε ποικίλες παγκόσμιες διπλωματικές πρωτοβουλίες, από την συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα έως τις διεθνείς κυρώσεις στην Βόρεια Κορέα.

Προς το παρόν, το Βιετνάμ έχει επιδείξει μια ανοχή όσον αφορά τις τριβές στις σχέσεις του με την Κίνα (που εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του [17]), προκειμένου να διατηρήσει την αυτονομία του. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να παραμείνει ευαίσθητη στις ανησυχίες του Ανόι, καθώς και στους κινδύνους που υπάρχουν στο να θεωρηθεί ότι παίρνει μέρος στην διαμάχη της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Η επίσημη θέση των ΗΠΑ ήταν να παραμείνει ουδέτερη όσον αφορά τις διεκδικήσεις θαλάσσιων περιοχών και να υποστηρίξουν την επιθυμία της για ειρηνική επίλυση όλων των διαφορών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί με την Ιαπωνία και την Αυστραλία, την περασμένη εβδομάδα προέτρεψαν [18] την Κίνα και τις Φιλιππίνες να σεβαστούν την απόφαση που έλαβε το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο το περασμένο καλοκαίρι.

Η άνοδος της Κίνας θα συνεχίσει να προκαλεί μια ποικιλία συμπεριφορών από τις μικρότερες δυνάμεις στη Νοτιοανατολική Ασία. Το Βιετνάμ παρουσιάζει στρατηγική υπομονή και δημιουργικότητα απέναντι στην μεγάλη διπλωματική πίεση. Και αποδεικνύεται έμπειρο στο να ελίσσεται στον σύνθετο ανταγωνισμό μεταξύ δύο αντίπαλων υπερδυνάμεων. Για παράδειγμα, μετά από μια διαμάχη το 2014 σχετικά με μια κινεζική εξέδρα πετρελαίου στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του Βιετνάμ που πυροδότησε διαδηλώσεις σε ολόκληρο το Βιετνάμ και αντι-κινεζική εχθρότητα, το μέλος του βιετναμέζικου Πολιτικού Γραφείου, Le Hong Anh, επισκέφθηκε το Πεκίνο για να επιδιορθώσει τις σχέσεις. Το 2015, ο γενικός γραμματέας [στμ: του κομμουνιστικού κόμματος που κυβερνά], Nguyen Phu Trong, επίσης έκανε πριν την ιστορική επίσκεψή του [19] στην Ουάσινγκτον, την πρώτη από έναν ηγέτη του Βιετνάμ αυτού του επιπέδου, ένα ταξίδι στο Πεκίνο τον Απρίλιο [20].

Η αντίσταση του Ανόι απέναντι στην κινεζική πίεση έφερε καρπούς στο ότι έχει διαμορφώσει τις ενέργειες του Πεκίνου στην εγγύς γειτονιά του [Πεκίνου]. Ωστόσο, αυτό εγείρει το ερώτημα πόση μόχλευση έχει το Βιετνάμ στην Κίνα. Δεδομένης της τεράστιας διαφοράς μεταξύ των δύο δυνάμεων, η επιτυχία του Ανόι θα εξαρτηθεί εν μέρει από την συνέχιση της βελτίωσης των σχέσεων με εξωτερικές δυνάμεις όπως η Ινδία, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν εμπλακεί περισσότερο με την Θάλασσα της Νότιας Κίνας τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο, με το να δείχνει την ανοχή του προς το ρίσκο και με το να λαμβάνει σταθερή στάση στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, το Βιετνάμ ξεχωρίζει και καταφέρνει να συγκεντρώσει στήριξη από έναν διεθνή συνασπισμό για να αντιταχθεί στο Πεκίνο. Για εκείνους που υποστηρίζουν μια πιο συγκρουσιακή πολιτική έναντι του Πεκίνου, αυτό είναι μια ευπρόσδεκτη αντίθεση με την συγκατανευτική πολιτική των Φιλιππίνων.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2017-08-15/why-tensions-are...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/2105828/china-v...
[2] https://www.foreignaffairs.com/reviews/2012-10-24/what-really-happened-v...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-06-09/protecting-sout...
[4] http://thediplomat.com/2017/07/alarming-escalation-in-the-south-china-se...
[5] http://www.bbc.com/news/world-asia-40701121
[6] https://amti.csis.org/vietnam-builds-remote-outposts/
[7] http://english.vietnamnet.vn/fms/special-reports/48085/-magic-eyes--on-t...
[8] http://www.reuters.com/article/us-southchinasea-china-idUSKBN16V04A
[9] https://asia.nikkei.com/Politics-Economy/International-Relations/Vietnam...
[10] https://www.iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Perspective_2017_62.pdf
[11] http://www.straitstimes.com/asia/se-asia/joint-communique-on-south-china...
[12] https://www.ft.com/content/abb35db2-a4cc-11e6-8b69-02899e8bd9d1
[13] https://www.nytimes.com/2017/05/24/world/asia/china-india-population.html
[14] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/vm.html
[15] https://chinapower.csis.org/military-spending/
[16] http://money.cnn.com/2016/05/23/news/vietnam-military-spending/index.html
[17] http://english.vietnamnet.vn/fms/business/180274/china-vietnam-s-largest...
[18] https://www.voanews.com/a/us-japan-australia-south-china-sea/3975175.html
[19] https://www.washingtonpost.com/opinions/the-flourishing-us-vietnam-relat...
[20] http://vietnamnews.vn/politics-laws/268689/party-leader-begins-official-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition