Κρατώντας την Ευρώπη ασφαλή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κρατώντας την Ευρώπη ασφαλή

Η αντιτρομοκρατία στην ήπειρο*
Περίληψη: 

Οι ευρωπαϊκές χώρες άργησαν να ανταποκριθούν στην ανάδυση του ISIS. Αλλά έχουν τώρα την ευκαιρία να παρακάμψουν παλιές προκαταλήψεις, να επανεξετάσουν τις αντιτρομοκρατικές στρατηγικές τους, και να επενδύσουν σε σύγχρονες μεθόδους νοημοσύνης. Ακόμη και εκείνα τα κράτη που υπερηφανεύονται δικαιολογημένα σχετικά με την αστυνομία τους και την ικανότητά τους να έχουν πρόσβαση και να αναλύουν πληροφορίες, μπορούν να μάθουν από τα πρόσφατα γεγονότα.

Ο DAVID OMAND είναι επισκέπτης καθηγητής στο Τμήμα Σπουδών Πολέμου στο King College του Λονδίνου και στο Sciences Po, στο Παρίσι. Υπηρέτησε ως Συντονιστής Ασφάλειας και Πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου από το 2002 ως το 2005.

Λίγο πριν τις 23:00 την Πέμπτη, στις 14 Ιουλίου του 2016, ένα φορτηγό 19 τόνων έστριψε σε έναν παραθαλάσσιο χώρο περιπάτου στη Νίκαια της Γαλλίας, όπου τα πλήθη είχαν συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσουν τα πυροτεχνήματα για την Ημέρα της Βαστίλης. Το φορτηγό επιτάχυνε, οργώνοντας το πλήθος των ανθρώπων στον χώρο περιπάτου. Μέχρι την στιγμή που η γαλλική αστυνομία πυροβόλησε τον οδηγό, το φορτηγό είχε διανύσει 1.800 μέτρα, σκοτώνοντας 84 άτομα [1] και τραυματίζοντας εκατοντάδες άλλα. Αυτή η επίθεση έλαβε χώρα μετά από λιγότερο από τέσσερις μήνες από τότε που τρεις τρομοκράτες σκότωσαν 32 άτομα με εκρήξεις στην αίθουσα αναχωρήσεων του αεροδρομίου των Βρυξελλών [2] και σε ένα βαγόνι του μετρό κοντά στο σταθμό του μετρό Maelbeek των Βρυξελλών. Και αυτό ήρθε οκτώ μήνες [3] αφότου μια ομάδα νεαρών ανδρών σκότωσαν 130 ανθρώπους στο Παρίσι, στην πιο θανατηφόρα επίθεση στην Γαλλία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος ή ISIS, ανέλαβε την ευθύνη και για τις τρεις επιθέσεις.

18082017-1.jpg

Άνδρες της καταλανικής αστυνομίας περιπολούν στην οδό Las Ramblas όπου ένα βαν έπεσε πάνω σε πεζούς, στην Βαρκελώνη, στις 18 Αυγούστου 2017. REUTERS/Sergio Perez
--------------------------------------------------------------------------------

Αυτές οι επιθέσεις έχουν εκθέσει τις βαθιές ρωγμές στην προσέγγιση της ηπειρωτικής Ευρώπης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών δεν ανταλλάσσουν πληροφορίες μεταξύ τους αρκετά γρήγορα. Τα πορώδη σύνορα της Ευρώπης [4] επιτρέπουν στους τρομοκράτες να διασχίζουν την ήπειρο με ευκολία. Άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν μείνει πίσω από το Ηνωμένο Βασίλειο στην ανάπτυξη ικανοτήτων και νομικών πλαισίων για την συλλογή ψηφιακών πληροφοριών και στην καλλιέργεια της αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ των πολλών υπηρεσιών τους.
Στον απόηχο των επιθέσεων, η ηπειρωτική Ευρώπη έχει τώρα μια μοναδική ευκαιρία να μεταρρυθμίσει τις υποδομές των υπηρεσιών πληροφοριών της. Οι ηγέτες της αναγνωρίζουν την ανάγκη για δράση. Μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι [5], ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δηλώνοντας ότι «η Γαλλία είναι σε πόλεμο» [6]. Μια εξεταστική επιτροπή της γαλλικής Βουλής για την επίθεση του Παρισιού, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ευρώπη δεν ήταν ικανή στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, εντοπίζοντας ελλείψεις [7] στην γαλλική δομή πληροφοριών και στην επικοινωνία μεταξύ των φορέων των πληροφοριών και της επιβολής του νόμου. Οι βελγικές Αρχές έχουν αποδεχθεί ότι οι αντιτρομοκρατικές πολιτικές τους είναι ανεπαρκείς: Οι Βέλγοι υπουργοί Εσωτερικών και Δικαιοσύνης προσέφεραν τις παραιτήσεις τους λόγω των προφανών αποτυχιών της βελγικής δομής πληροφοριών.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει τώρα να δεσμευτούν για διαρκείς μεταρρυθμίσεις, αυξάνοντας τις επενδύσεις και αίροντας τους φραγμούς στην ανταλλαγή πληροφοριών. Η ψήφος του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την ΕΕ δεν θα κάνει τα πράγματα πιο εύκολα. Ωστόσο, δημιουργεί επίσης μια ευκαιρία να δημιουργηθούν άλλα, ισχυρότερα δίκτυα διεθνούς συνεργασίας σε όλη την ήπειρο και πέρα από αυτήν.

Καθώς ανταποκρίνονται στην απειλή του ISIS, οι κυβερνήσεις καλά θα κάνουν να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τέσσερα βασικά διδάγματα από την ιστορία. Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να ξεχνούν την σημασία της κατανόησης του εχθρού, την διαμόρφωση ρεαλιστικών στόχων που συνάδουν με τις δημοκρατικές αξίες, το να παραμένουν ευέλικτες απέναντι σε μια απειλή που είναι απίθανο να παραμείνει στατική, και, πάνω απ’ όλα, το να σφυρηλατούν συνεργασίες βασισμένες σε κερδισμένη εμπιστοσύνη.

ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΧΘΡΟ

Επεισόδια από την δεκαετία του 1990 και τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα απεικονίζουν το πρώτο βασικό δίδαγμα από την επιτυχή καταπολέμηση της τρομοκρατίας: Την σημασία της κατανόησης της φύσης της απειλής. Όταν οι μυστικές υπηρεσίες κάνουν λανθασμένη διάγνωση κινδύνου αφότου μια συνομωσία έχει αποκαλυφθεί ή μετά από μια επίθεση, οι κυβερνήσεις είναι λιγότερο πιθανό να επενδύσουν για να προκαταλάβουν μελλοντικές απειλές.

Καθ’ όλη την δεκαετία του 1990, παρά τα διάφορα προειδοποιητικά σημάδια, οι βρετανικές και αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες απέτυχαν να αντιληφθούν την πιθανή σημασία της απειλής από ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες. Το 2000, η βρετανική Υπηρεσία Ασφαλείας αποκάλυψε τον πρώτο πυρήνα Ισλαμιστών κατασκευαστών βομβών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά αντιμετώπισαν την ανακάλυψη ως ένα εφάπαξ συμβάν, δεδομένου ότι κατά την εποχή εκείνη δεν φαινόταν παρόμοια με άλλες απειλές που είχε αντιμετωπίσει η υπηρεσία πληροφοριών. Αργότερα εκείνο το έτος, η Υπηρεσία Ασφαλείας συνέλαβε έναν Πακιστανικό μικροβιολόγο ο οποίος έψαχνε για δείγματα παθογόνων και εξοπλισμό ύποπτο ως κατάλληλο για την κατασκευή βιολογικών όπλων. Για άλλη μια φορά, όμως, η υπηρεσία πληροφοριών είδε το επεισόδιο ως ένα μεμονωμένο περιστατικό. Στην πραγματικότητα, οι βρετανικές και αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες αργότερα ανακάλυψαν ότι ήταν μέρος ενός σχεδίου της αλ Κάιντα για την ανάπτυξη βιολογικών όπλων. Δεν θα είναι παρά μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 που η βρετανική κοινότητα πληροφοριών και ασφάλειας θα αντιληφθεί την πιθανή κλίμακα της απειλής από ριζοσπαστικοποιημένους εξτρεμιστές και θα επενδύσει αρκετούς πόρους ως απάντηση.