Τι πιστεύουν οι Κούρδοι πεσμεργκά του Ιράκ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι πιστεύουν οι Κούρδοι πεσμεργκά του Ιράκ

Και πώς αυτά θα επηρεάσουν το μέλλον της χώρας μετά το ISIS

Με την απελευθέρωση της Μοσούλης [1] τον Ιούλιο, το Ιράκ ξαναβρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Το Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS [2]) έχει χάσει το πετράδι του στέμματός του, την έδρα από την οποία ανακήρυξε το λεγόμενο χαλιφάτο του, το 2014. Για την εξέλιξη αυτή, πιστώνονται οι ιρακινές κυβερνητικές δυνάμεις, οι πολιτοφυλακές που συγκροτούν τις Λαϊκές Δυνάμεις Κινητοποίησης (PMF) και οι Κούρδοι peshmerga [3]. Μια παρενέργεια των νικών των peshmerga στον πόλεμο εναντίον του ISIS, ωστόσο, ήταν η αύξηση των εδαφών που κατέχει η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) κατά περίπου 40% από το 2014 [4]. Και, με την σειρά τους, οι Κούρδοι έχουν ενισχυθεί περαιτέρω ώστε να αμφισβητήσουν την εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ.

28082017-1.jpg

Δυνάμεις peshmerga συγκεντρώνονται στα ανατολικά της Μοσούλης για να επιτεθούν στους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους στην πόλη, τον Οκτώβριο του 2016. AZAD LASHKARI / REUTERS
----------------------------------------------------------------------

Από νομική άποψη, η KRG εξακολουθεί να λειτουργεί ως ομοσπονδιακή μονάδα της ιρακινής εθνικής κυβέρνησης, αλλά ένα δημοψήφισμα την 25η Σεπτεμβρίου για ανεξαρτησία θα μπορούσε να θέσει τους Κούρδους σε μια τροχιά προς την εθνική κυριαρχία, κάτι που οι Ιρακινοί Κούρδοι ήθελαν με συντριπτική πλειοψηφία σε ανεπίσημο δημοψήφισμα το 2005 [5]. Τόσο το επερχόμενο δημοψήφισμα όσο και τα ζητήματα εδαφικού ελέγχου είναι ήδη έντονα αμφισβητήσιμα. Οι απόψεις των πεσμεργκά σχετικά με την περιφερειακή τάξη μετά το ISIS -και ο βαθμός στον οποίο αυτές οι απόψεις είναι ενιαίες- είναι επομένως καίριες για το πολιτικό μέλλον του Ιράκ.

Οι ειδικοί συχνά αμφισβητούν τον βαθμό στον οποίο οι Κούρδοι του Ιράκ και οι διάφορες ομάδες peshmerga είναι πολιτικά ενιαίες. Η περιφέρεια του Κουρδιστάν χωρίζεται από το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα (KDP) και την Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK). Τα κόμματα αυτά πολέμησαν έναν εμφύλιο πόλεμο το ένα εναντίον του άλλου στα μέσα της δεκαετίας του '90 και από τότε διατηρούσαν ξεχωριστές στρατιωτικές δυνάμεις και δυνάμεις ασφαλείας. Παρά τις πρόσφατες κινήσεις προς την ενοποίηση [7], ξεχωριστές δυνάμεις ευθυγραμμισμένες με το KDP και την PUK εξακολουθούν να υπερισχύουν των peshmerga. Αυτοί οι πολιτικοί στρατοί προσθέτουν ένα ακόμα στρώμα πολυπλοκότητας στο ήδη βυζαντινικό μίγμα των εδαφικών αγώνων, των διαφορών επί των υδρογονανθράκων και της πολιτικής των πολιτοφυλακών που παίζονται στην περιοχή του Κουρδιστάν. Επιπλέον, το KDP και η PUK έχουν κατακερματιστεί, πιο δραματικά με την εμφάνιση του κινήματος Gorran («αλλαγή») το 2009, το οποίο ισχυρίζεται ότι αποκηρύσσει την εδραιωμένη και διεφθαρμένη πολιτική των δύο παραδοσιακών κομμάτων.

Σε μια προσπάθεια να κατανοηθούν καλύτερα οι συμπεριφορές των πεσμεργκά που υπηρετούν σε αμφότερες τις ενσωματωμένες και τις πολιτικές μονάδες, ρωτήθηκαν 2.339 από αυτούς νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι από μια ερευνητική ομάδα που φτιάξαμε μαζί με τον Δρ Muslih Irwani από το Κέντρο για την Ειρήνη και την Ανθρώπινη Ασφάλεια (Center for Peace and Human Security). Εκτός από το να δουλεύουν στις τέσσερις κατά νόμον επαρχίες της περιφέρειας του Κουρδιστάν (Ντουχόκ, Ερμπίλ, Χαλαμπτζιά, και Σουλεϊμανίγια), οι ομάδες μας επίσης έκαναν έρευνα και σε πεσμεργκά στις επαρχίες Κιρκούκ και Νινευή, οι οποίες αποτελούν μέρος των αμφισβητούμενων εδαφών μεταξύ της KRG και της ιρακινής κυβέρνησης. Επειδή στόχος μας ήταν να κατανοήσουμε καλύτερα την κουρδική πολιτική [που θα εκτυλιχθεί] μετά τις συγκρούσεις, επιλέξαμε τους ερωτηθέντες από μια πλειάδα βάσεων που στηρίζουν άμεσα είτε την άμυνα κατά του ISIS είτε την φύλαξη των συνόρων μαζί με την ιρακινή κυβέρνηση. Ανησυχίες για την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα, μας εμπόδισαν να προμηθευτούμε έναν πλήρη κατάλογο του προσωπικού των πεσμεργκά που υπηρετούν σε τέτοιες βάσεις. Παρ' όλα αυτά, ήμασταν σε θέση να καταλήξουμε σε μια λογικά αντιπροσωπευτική ομάδα ερευνώντας ενσωματωμένες και πολιτικές μονάδες πεσμεργκά σε 51 στρατιωτικούς καταυλισμούς διαφόρων μεγεθών. Οι καταυλισμοί βρίσκονταν κατά μήκος της γεωγραφίας των συνόρων του KRG, από την Sinjar στα δυτικά έως την Halabja στα ανατολικά. Το 74% των peshmerga με τους οποίους μιλήσαμε ανέφεραν ότι είχαν υπηρετήσει σε εδάφη πρόσφατα απελευθερωμένα από το ISIS. Οι ερωτηθέντες προβλέψιμα προσδιορίζονται κατά κύριο λόγο ως Κούρδοι (98%), αρσενικοί (98%), και Μουσουλμάνοι (97%), αλλά διέφεραν ως προς την ηλικία τους, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, τις πολιτικές πεποιθήσεις και τις πόλεις καταγωγής τους.

Η έρευνά μας κάλυψε μια σειρά θεμάτων, εστιάζοντας σε τρεις συγκεκριμένους τομείς. Πρώτον, θέσαμε ερωτήματα για να κατανοήσουμε καλύτερα τα πρότυπα στρατολόγησης και τα κίνητρα για την ένταξη σε μονάδες peshmerga, καθώς και την εμπειρία μάχης των peshmerga. Δεύτερον, ρωτήσαμε για τις απόψεις των peshmerga σχετικά με την στρατιωτική ενσωμάτωση και τις διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξή της. Τρίτον, και τελευταίο, συμπεριλάβαμε μια σειρά ερωτήσεων που αποσκοπούν να μετρήσουν τις στάσεις των peshmerga σχετικά με την συμφιλίωση αφού τερματιστούν οι συγκρούσεις και με τις πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις σε εδάφη που απελευθερώθηκαν από το ISIS.

ΔΕΣΜΟΙ ΠΟΥ ΕΝΩΝΟΥΝ

Κατά καιρούς οι απαντήσεις των ερωτηθέντων ήταν απροσδόκητες. Το πιο εκπληκτικό, δεδομένης της καλά δημοσιευμένης ιστορίας των πολιτικών διαιρέσεων [8] μεταξύ των ιρακινών κουρδικών δυνάμεων, πάνω από το 98% των peshmerga που ερευνήσαμε ήθελαν οι μονάδες τους να ενταχθούν σε μια απολίτικη δύναμη. Εντούτοις, η αφηρημένη στήριξη για την ενοποίηση δεν μεταφράζεται απόλυτα σε μια από τις πιο κρίσιμες ενέργειες προς την κατεύθυνση μιας τέτοιας ενοποίησης, δηλαδή στην κατάργηση των πολιτικών γραφείων στα στρατόπεδα, θεσμών που παραδοσιακά διατηρούσαν οι μονάδες peshmerga που συνδέονται στενά είτε με το KDP είτε την PUK. Εδώ, μόνο το 81% των ερωτηθέντων απάντησε ευνοϊκά. Έτσι, παρ' όλο που η ιδέα της ενσωμάτωσης μπορεί να υποστηριχθεί σχεδόν ομόφωνα, τα πρακτικά βήματα που απαιτούνται για την υλοποίησή της εξακολουθούν να προβληματίζουν την πλειοψηφία των peshmerga.

Πέρα από την κομματική διασύνδεση, οι αναλυτές έδιναν συχνά μεγάλη έμφαση στην φυλετική διασύνδεση ως απειλή για τη νεοδημιουργημένη κουρδική δημοκρατία [9] και ενότητα. Διαπιστώσαμε ότι οι φυλετικές ταυτότητες είναι πράγματι σημαντικές σε ατομικό επίπεδο. Το 92% του δείγματος των peshmerga ταυτοποιούνταν σε κάποια συγκεκριμένη φυλή, με υψηλότερα ποσοστά μεταξύ των δυνάμεων που συνδέονται με το KDP από ό, τι μεταξύ των συνδεδεμένων με την PUK. Ωστόσο, ο ρόλος των φυλών στην διαμόρφωση των ενδο-Κουρδικών στρατιωτικών συμμαχιών και δυναμικών μπορεί να έχει υπερεκτιμηθεί. Μόνο το 26% των peshmerga που ερευνήσαμε είχε έναν διοικητή διμοιρίας που να ανήκε στην δική του φυλή και μόνο το 13% δήλωσε ότι ο διοικητής της ταξιαρχίας ήταν μέλος της οικογένειας του φυλετικού ηγέτη τους. Επισκεφθήκαμε όντως μια ταξιαρχία όπου ο προηγούμενος διοικητής ήταν ο πατέρας του σημερινού διοικητή και οι περισσότεροι από τους peshmerga στην ομάδα αυτή ήταν μέλη της ίδιας φυλής: Αυτό όμως ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Οι φυλετικοί δεσμοί δεν κυριαρχούν στους peshmerga. Πρόκειται για ένα ελπιδοφόρο σημάδι για το μέλλον της ενσωμάτωσης, καθώς οι φυλετικά διαφορετικοί στρατιωτικοί σχηματισμοί θα μπορούσαν ενδεχομένως να αντισταθούν πολύ περισσότερο στην ενοποίηση και την επαγγελματικοποίηση.

Εάν ο φυλετισμός δεν δένει μαζί τους πεσμπεργκά, ο εθνικισμός το κάνει. Όταν ρωτήσαμε τους μαχητές peshmerga μια ερώτηση σχετικά με το τι τους κράτησε στην μάχη, το 73% ανέφερε ότι το να «αγωνίζονται για το Κουρδιστάν» είναι το σημαντικό κίνητρο. Οι εν λόγω αναφορές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις Δυτικές στρατιωτικές δυνάμεις, στις οποίες οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο εθνικισμός είναι ένας ασήμαντος κινητήριος παράγοντας [10], ιδιαίτερα σε σύγκριση με την αλληλεγγύη των μικρών ομάδων. Το 88% των peshmerga πίστευε επίσης ότι η επιθυμία υπεράσπισης της κουρδικής πατρίδας ήταν ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι εντάχθηκαν στους peshmerga, σε αντίθεση με το 44% που πίστευαν ότι οι οικονομικοί παράγοντες ήταν σημαντικοί για την στρατολόγηση. Η τρέχουσα δημοσιονομική κρίση στην KRG έχει δοκιμάσει περαιτέρω την αποφασιστικότητα των peshmerga. Κατά μέσο όρο, οι μαχητές που μιλήσαμε είχαν περάσει περισσότερους από τρεις μήνες χωρίς αμοιβή και το 75% από αυτούς δήλωσε ότι «οι σκέψεις για το Κουρδιστάν» τους ώθησαν να μην φύγουν σε αυτές τις δύσκολες στιγμές. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει αποζημίωση και οι μισθοί μπορεί να είναι ασυνεπείς, η δύναμη των εθνικιστικών κινήτρων δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη.

ΤΟ ISIS ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Ο κουρδικός εθνικισμός τροφοδοτείται εν μέρει από προηγούμενα εγκλήματα εναντίον των Κούρδων, από την εκστρατεία Anfal του Ιρακινού πρώην προέδρου Σαντάμ Χουσεΐν στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο οποίος συστηματικά σφαγίαζε τους Κούρδους στο τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ, μέχρι τις πιο πρόσφατες καταστροφές του ISIS. Το 45% των peshmerga ανέφεραν ότι είτε αυτοί είτε ένα άμεσο μέλος της οικογένειάς τους υπήρξαν θύματα του πρώην μπααθικού καθεστώτος˙ το 24% δήλωσε το ίδιο με το ISIS. Η προηγούμενη θυματοποίηση, ωστόσο, δεν ισοδυναμεί με την καθολική επιθυμία για εκδίκηση: Μόνο το 10% των peshmerga ανέφεραν την επιθυμία για εκδίκηση ως κίνητρο στην μάχη και το 19% το χαρακτήρισε σημαντικό για τις στρατολογήσεις.

Παρ' όλο που οι peshmerga είχαν μόνο μέτρια πιθανότητα να αναφέρουν την επιθυμία για εκδίκηση ως ένα από τα δικά τους κίνητρα, ήταν πολύ πιο πιθανό να αποδώσουν αυτά τα κίνητρα σε άλλους. Για παράδειγμα, όταν ζητήθηκε να αναφερθούν οι πιο συνηθισμένοι λόγοι για τους οποίους οι Σουνίτες Άραβες εντάχθηκαν στο ISIS, η πλειοψηφία των peshmerga (51%) δήλωσε ότι η επιθυμία να εκδικηθούν την Βαγδάτη για την καταστολή των Σουνιτών Αράβων ήταν ένα σημαντικό κίνητρο. Το 24% των ερωτηθέντων ανέφεραν την επιθυμία να υπερασπιστούν την σουνιτική αραβική ταυτότητα από την σιιτική υπονόμευση, ενώ το 27% πιστεύει ότι η συμφωνία με την ιδεολογία του ISIS παρακίνησε τα μέλη του. Ένα σχετικά μικρό ποσοστό 17% των peshmerga ανέφερε την πεποίθηση ότι τα μέλη του ISIS είναι εγγενώς κακοί. Λιγότερο συχνή μεταξύ των peshmerga που ερευνήσαμε ήταν η πεποίθηση ότι τα οικονομικά κίνητρα ήταν σημαντικοί οδηγοί της ένταξης στο ISIS, με μόνο το 2% να αναφέρουν έναν καλύτερο τρόπο ζωής για τα μέλη του ISIS, το 4% να αναφέρουν τα οικονομικά κίνητρα και το 3% να αναφέρουν τις προοπτικές της απόκτησης λάφυρων πολέμου.

Οι πεποιθήσεις των πεσμεργκά για τους Σουνίτες Άραβες, οι οποίοι αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος των μελών και των υποστηρικτών του ISIS, θα έχουν κεντρικό ρόλο στις προοπτικές συμφιλίωσης. Παρά την αναφορά ότι η συμμετοχή στον ISIS κινητροδοτείται περισσότερο από εκδίκηση παρά από οικονομικές διαμαρτυρίες, οι peshmerga είναι πρόθυμοι να πιστεύουν ότι η υποστήριξη των πολιτών προς το ISIS ήταν υπό όρους. Περίπου το 65% των ερωτηθέντων peshmerga πιστεύουν ότι πάνω από το 75% των Σουνιτών Αράβων στο Ιράκ υποστήριξε το ISIS το 2014, αλλά μόνο το 9% των peshmerga πιστεύουν ότι το ISIS απολαμβάνει σήμερα υποστήριξη από πάνω από το 75% των Σουνιτών Αράβων.

Για να κατανοήσουμε τις προοπτικές συμφιλίωσης με διαφορετικό τρόπο, ρωτήσαμε τους peshmerga εάν θα έδιναν σωτήρια ιατρική θεραπεία σε διάφορες εξωτερικές ομάδες. Πάνω από το 99% ανέφεραν ότι θα έδιναν ιατρική βοήθεια σε έναν peshmerga από άλλη μονάδα, υποδεικνύοντας μια θεμελιώδη έλλειψη εχθρότητας μεταξύ διαφορετικών πολιτικών κομμάτων και φυλών, παρά το γεγονός ότι το 36% έχει χάσει ένα άμεσο μέλος της οικογένειας τους στον εμφύλιο πόλεμο των Ιρακινών-Κούρδων της δεκαετίας του 1990. Μόνο το 4% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι δεν θα ήταν καθόλου πιθανό να παράσχουν ιατρική βοήθεια σε έναν Σουνίτη Άραβα πολίτη, σε σύγκριση με το 80% που δήλωσαν ότι είναι πολύ πιθανό να παράσχουν τέτοια βοήθεια, υποδηλώνοντας επιπλέον ένα χαμηλό επίπεδο καθαρά εθνοτικής έχθρας ενάντια στους Άραβες. Ωστόσο, η συνεργασία με το ISIS αποδείχθηκε ότι σκληραίνει τις στάσεις. Το 19% των peshmerga δεν θα βοηθούσε [ιατρικά] έναν πολίτη συνεργάτη του ISIS, ενώ το 24% δεν θα βοηθούσε έναν ξένο μαχητή ISIS. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι τοπικοί μαχητές του ISIS ήταν οι πιο απεχθείς για τους peshmerga, με το 36% των peshmerga να λένε ότι δεν θα ήταν καθόλου πιθανό να τους δώσουν [ιατρική] θεραπεία.

Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι αν και η εγγενής εθνοτική εχθρότητα έναντι των Σουνιτών Αράβων είναι σχετικά χαμηλή, οι υποστηρικτές του ISIS δεν θα συγχωρεθούν εύκολα. Πράγματι, λίγοι peshmerga τάχθηκαν υπέρ της διάκρισης μεταξύ των ηγετών του ISIS και των υποστηρικτών του ISIS -μόλις 10% δήλωσαν ότι θα πρέπει να τιμωρούνται μόνο οι ηγέτες του ISIS και όχι οι υποστηρικτές του ISIS. Πώς, λοιπόν, πιστεύουν οι peshmerga ότι οι υποστηρικτές του ISIS θα πρέπει να λογοδοτούν; Ενώ το 10% των πεσμεργκά πιστεύουν ότι οι υποστηρικτές του ISIS αξίζουν να εκτελεστούν, πολύ πιο συνηθισμένη ήταν η πεποίθηση ότι πρέπει να δικαστούν σε δικαστήρια (72%) και / ή να εκπαιδευτούν και να αναμορφωθούν (31%).

Συνολικά, η έρευνά μας διαπιστώνει ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις των Κούρδων είναι πιο ενωμένες από ό, τι έχει προταθεί προηγουμένως, γεγονός που θα μπορούσε να αποδώσει μια κάποια σταθερότητα στο Ιράκ μετά το ISIS και ειδικότερα στο Κουρδιστάν. Ωστόσο, ένας ενωμένος και καλά ενοποιημένος κουρδικός στρατός δεν αποτελεί πανάκεια για τα αμφισβητούμενα εδάφη. Η διαρκής ειρήνη θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή μιας συστηματικής και διαφανούς διαδικασίας μεταβατικής δικαιοσύνης για τους υποστηρικτές του ISIS, ώστε να μην τροφοδοτηθεί περαιτέρω ο κύκλος της βίας. Θα πρέπει να αποφευχθούν οι σκληρές ποινές, όπως ο ξυλοδαρμός, η εκτέλεση, η καταναγκαστική κράτηση και τα βασανιστήρια χωρίς την δέουσα διαδικασία. Αντ' αυτού, θα πρέπει να ξεκινήσουν δίκαιες δίκες, εκπαίδευση, αναμόρφωση, και μάλιστα ενδεχομένως μια διαδικασία «αλήθειας και συμφιλίωσης». Το πιο δύσκολο κομμάτι για να αποκτηθεί αυτή την φορά η μεταβατική δικαιοσύνη πιθανότατα θα αφορά την σχέση μεταξύ των πεσμεργκά και των πολιτοφυλακών του PMF που επιχειρούν στην περιοχή. Σχεδόν το 50% των peshmerga που ερευνήσαμε, αρνήθηκαν να πιστέψουν τους ισχυρισμούς ότι τα μέλη των peshmerga χτύπησαν Σουνίτες Άραβες πολίτες που συνεργάστηκαν με το ISIS, ενώ μόνο το 5% αρνήθηκε να πιστέψει τους ίδιους ισχυρισμούς σχετικά με το PMF. Το να βρεθούν οι peshmerga και το PMF στην ίδια πλευρά σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των υποστηρικτών του ISIS θα είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα για την σταθεροποίηση της περιφερειακής τάξης.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-08-25/what-iraq...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-01-10/fight-mosul
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-08-18/preparing-isis-30
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2015-05-14/boots-ground
[4] http://www.rudaw.net/english/kurdistan/090820175
[5] http://www.nytimes.com/2005/02/01/opinion/as-iraqis-celebrate-the-kurds-...
[6] https://warontherocks.com/2016/11/the-bigger-issues-at-play-mosul-and-th...
[7] http://www.rudaw.net/english/kurdistan/070520173?ctl00_phMainContainer_p...
[8] http://foreignpolicy.com/2016/07/14/the-battle-for-the-soul-of-iraqi-kur...
[9] http://www.niqash.org/en/articles/politics/5270/
[10] https://academic.oup.com/poq/article-abstract/12/2/280/1910462/Cohesion-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition