Η παγκοσμιοποίηση της οργής

Για 15 μήνες, ο D'Annunzio πραγματοποίησε ένα παράξενο πείραμα στην ουτοπία με περιφρονητική ανυπακοή σε όλες τις μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις του κόσμου. Η κατοχή του τελείωσε αφότου το ιταλικό ναυτικό βομβάρδισε το Fiume τον Δεκέμβριο του 1920, αναγκάζοντας τον D'Annunzio και τις δυνάμεις του να εκκενώσουν την πόλη, η οποία σήμερα ανήκει στην Κροατία και είναι γνωστή ως Ριέκα. Αλλά ένα μαζικό κίνημα -ο φασισμός του Μουσολίνι- συνέχισε σύντομα από εκεί όπου είχε σταματήσει ο D'Annunzio. Ο ποιητής-ιμπεριαλιστής πέθανε το 1938, λίγα χρόνια μετά την εισβολή της Ιταλίας στην Αιθιοπία -μια άγρια επίθεση που ο D'Annunzio προφανώς επικρότησε.

Σήμερα, η ηθική, πνευματική και στρατιωτική απόσχιση του D'Annunzio από αυτό που ο ίδιος και οι οπαδοί του έβλεπαν ως μια ανεπανόρθωτη κοινωνία συνεχίζει να αντηχεί. Αποξενωμένοι ριζοσπάστες από όλο τον κόσμο συνέρευσαν σε μια αμφισβητούμενη επικράτεια για να συμμετάσχουν σε ένα βίαιο, εξτρεμιστικό, μισογυνικό, σεξουαλικά παραβατικό κίνημα: Το αυτοανακηρυγμένο Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS). Εν τω μεταξύ, οι χώρες σε όλο τον κόσμο υφίστανται και πάλι την επίθεση των δημαγωγών, πολλοί από τους οποίους είναι κομψευόμενοι παλιάτσοι που έχουν μεταμφιέσει τον εαυτό τους ως οραματιστή ισχυρό άνδρα (ή γυναίκα) -όπως έκανε και ο D'Annunzio. Ο κόσμος ξαναγυρίζει σε αυτό που ο Ινδός ποιητής Rabindranath Tagore, περιοδεύοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1916, ονόμαζε «πυκνή δηλητηριώδη ατμόσφαιρα μιας παγκόσμιας υποψίας και απληστίας και πανικού».

Οι επιστήμονες και οι μελετητές αγωνίστηκαν να εξηγήσουν το χάος, την αταξία και το άγχος που ήρθαν για να καθορίσουν την σύγχρονη πολιτική στιγμή. Πολλοί κατηγορούν προφανείς παθολογικούς αντιμοντερνισμούς που προέκυψαν από μέρη έξω από την Δύση -ειδικά από τον μουσουλμανικό κόσμο. Έχοντας ανακηρύξει «το τέλος της ιστορίας» το 1989, ο πολιτικός επιστήμονας Φράνσις Φουκουγιάμα δεν ήταν ο μόνος που αναρωτιόταν, λίγο μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, εάν υπάρχει «κάτι στο Ισλάμ» που έχει καταστήσει τις «μουσουλμανικές κοινωνίες ιδιαίτερα ανθεκτικές στον μοντερνισμό». Στην πραγματικότητα, οι σημερινές κακοήθειες έχουν τις ρίζες τους σε ξεκάθαρα σύγχρονες αντιδράσεις στις βαθιές κοινωνικές και οικονομικές μετατοπίσεις των τελευταίων δεκαετιών, οι οποίες έχουν συγκαλυφθεί από τα αισιόδοξα οράματα της παγκοσμιοποίησης που έλαβαν χώρα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.

ΥΨΗΛΟ ΑΓΧΟΣ

Στην ελπιδοφόρα περίοδο που άρχισε με την πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δύο χρόνια αργότερα, ο παγκόσμιος θρίαμβος του φιλελεύθερου καπιταλισμού και της δημοκρατίας φάνηκε ως ασφαλής. Ένας συνδυασμός ελεύθερων αγορών και αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης φαίνεται να είναι η σωστή φόρμουλα για τα δισεκατομμύρια που προσπαθούν να ξεπεράσουν την υποβαθμισμένη φτώχεια και την πολιτική καταπίεση. Πολλές οικονομίες αναπτύχθηκαν γρήγορα. Νέα εθνικά κράτη εμφανίστηκαν σε ένα ευρύ φάσμα της Αφρικής, της Ασίας και της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε να διαμορφώνεται. Η ειρήνη κηρύχθηκε στην Βόρεια Ιρλανδία. Το απαρτχάιντ τελείωσε στη Νότια Αφρική. Και φαινόταν μόνο θέμα χρόνου πριν το Θιβέτ, ίσως γίνει ελεύθερο.

Ακόμα και στις αρχές και στα μέσα της δεκαετίας του 1990, υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια για δυσκολίες ενόψει. Η εθνοκάθαρση στα Βαλκάνια και η γενοκτονία στην Ρουάντα, καθώς και η αναβίωση των ακροδεξιών, αντι-μεταναστευτικών και νεοναζιστικών ομάδων στην Ευρώπη έδειξαν ότι η αυταρχική πολιτική, οι φαύλες εθνοτικές προκαταλήψεις και ο υπέρ των αποκλεισμών εθνικισμός δεν είχαν εξαφανιστεί. Μια δεκαετία -ή περίπου τόσο- φιλελεύθερου θριάμβου έδωσε την θέση της σε μια νέα εποχή κρίσεων: Τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, τους πολέμους των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, την επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, την παγκόσμια οικονομική κρίση και την επακόλουθη μεγάλη ύφεση, την άνοδο του ISIS και την εξάπλωση μιας διαδεδομένης αίσθησης άγχους, ακόμη και τρόμου.

Πίσω από όλες αυτές τις εξελίξεις έγκειται το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση -που χαρακτηρίζεται από την κινητικότητα των ανθρώπων, του κεφαλαίου και των ιδεών και επιταχύνεται από την γρήγορη ανάπτυξη των επικοινωνιών και της τεχνολογίας της πληροφορικής - έχει αποδυναμώσει παντού τις παραδοσιακές μορφές εξουσίας, από τις κοινωνικές δημοκρατίες της Ευρώπης έως τις δεσποτικές πολιτείες στον αραβικό κόσμο. Έχει επίσης δημιουργήσει μια σειρά απρόβλεπτων νέων διεθνών δρώντων που έχουν καταληφθεί από την αίσθηση της αποξένωσης και διέψευσαν τις προσδοκίες που ορίζουν την πολιτική διάθεση σε πολλά μέρη. Οι εξτρεμιστές του ISIS έχουν εκμεταλλευτεί αυτές τις αλλαγές με φαύλη επιδεξιότητα, εν μέρει μετατρέποντας το Διαδίκτυο σε ένα καταστροφικά αποτελεσματικό εργαλείο προπαγάνδας για την παγκόσμια τζιχάντ. Και δημαγωγοί όλων των ειδών -από τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μέχρι τον πρωθυπουργό της Ινδίας, Νάρεντρα Μόντι, την δεξιόστροφη Γαλλίδα ηγέτιδα, Μαρίν Λε Πεν, τον πρόεδρο των Φιλιππίνων, Ροντρίγκο Ντουτέρτε, και τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ- έχουν χαϊδέψει τις σιγοβράζουσες δεξαμενές της δυσαρέσκειας.

Η παλαιστινιακή αστυνομία κοντά σε φλεγόμενα λάστιχα αυτοκινήτων μετά από συγκρούσεις κοντά στην Ραμάλα, τον Ιανουάριο του 2014. MOHAMAD TOROKMAN/REUTERS
---------------------------------------------------------