Το Ιράν και οι Κούρδοι | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ιράν και οι Κούρδοι

Τι σημαίνει το δημοψήφισμα για την Τεχεράνη
Περίληψη: 

Για το Ιράν, μια χώρα που έχει δει τα ιστορικά της εδάφη πελεκημένα επί αιώνες, το Κουρδιστάν δεν είναι απλά μια ανησυχητική προοπτική, είναι μια υπαρξιακή απειλή.

Η ARIANE M. TABATABAI είναι διευθύντρια Προγράμματος Σπουδών και επισκέπτρια επίκουρη καθηγήτρια της Σχολής Εξωτερικών Υπηρεσιών Edmund A. Walsh στο Πρόγραμμα Σπουδών Ασφαλείας στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν, και συνεργάτις του Διεθνούς Προγράμματος Ασφαλείας στο Κέντρο Belfer του στην Σχολή Κένεντι του Πανεπιστημίου Harvard.

Την παραμονή του δημοψηφίσματος της Δευτέρας σχετικά με το μέλλον του ιρακινού Κουρδιστάν, οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις διενήργησαν [1] μια σημαντική στρατιωτική άσκηση στα σύνορα μεταξύ Ιράν και Ιράκ, καθώς η Τεχεράνη προειδοποιούσε [2] τους Κούρδους να μην προχωρήσουν με το δημοψήφισμα. Εν τω μεταξύ, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν -η οντότητα που είναι επιφορτισμένη με την εφαρμογή και την επικοινωνία της στρατηγικής ασφάλειας της χώρας- ανακοίνωσε [3] ότι θα σταματήσει όλες τις πτήσεις από και προς τα μεγάλα αεροδρόμια της περιοχής του Κουρδιστάν, στην Sulaymaniyah και την Erbil. Σύμφωνα με την Τεχεράνη, το συμβούλιο έλαβε το μέτρο αυτό αφού της το ζήτησε η Βαγδάτη. Όλη αυτή η δραστηριότητα δεν προκαλεί έκπληξη˙ σε μια περιοχή που μαστίζεται από συγκρούσεις και τρομοκρατία, το κουρδικό δημοψήφισμα [4] ίσως να είναι απλώς το μεγαλύτερο ζήτημα για το Ιράν μέχρι τούδε. Και τώρα που οι Κούρδοι ψήφισαν για την ανεξαρτησία τους παρά την περιφερειακή και διεθνή αντίθεση, θα ξεκινήσουν [5] αυτό που πιθανότατα θα γίνει μια μακρά, πολυεπίπεδη διαδικασία διαπραγμάτευσης για να επιτευχθεί η απόσχιση.

29092017-1.jpg

Ένα αγόρι οδηγεί ποδήλατο με την κουρδική σημαία στο Tuz Khurmato, στο Ιράκ, τον Σεπτέμβριο του 2017. THAIER AL SUDANI / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Το Ιράν έχει μακρόχρονη σχέση με τους Ιρακινούς Κούρδους και είναι η μόνη χώρα στην περιοχή με σημαντικό κουρδικό πληθυσμό [6] που διατηρεί σταθερά αξιοπρεπείς σχέσεις με αυτούς. Η υποστήριξη του Ιράν προς τους Κούρδους έχει προσελκύσει περισσότερη προσοχή από το 2014, όταν το Ιράν υποστήριξε ορισμένες κουρδικές προσπάθειες κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS), αλλά οι δεσμοί υπάρχουν εδώ και δεκαετίες.

Ακόμη και πριν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, ο σάχης υποστήριζε τους Κούρδους στο Ιράκ. Τα χρόνια εκείνα, το Ιράν, μαζί με το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, υποστήριξε μια κουρδική εξέγερση εναντίον της κυβέρνησης του al-Bakr στο Ιράκ. Εκείνη την εποχή, η στήριξη των Κούρδων από την Τεχεράνη εξυπηρετούσε δύο βασικούς σκοπούς. Πρώτον, ο σάχης μοιραζόταν τους φόβους των Ηνωμένων Πολιτειών για την διάδοση του κομμουνισμού στην Μέση Ανατολή και την υποστηριζόμενη από την Σοβιετική Ένωση κυβέρνηση στην Βαγδάτη. Δεύτερον, ο σάχης ήθελε να ελέγξει το Ιράκ, του οποίου οι διεκδικήσεις επί τμημάτων του ποταμού που χωρίζει [στο νοτιότερο τμήμα του] τις δύο χώρες -τον Shatt al-Arab, όπως είναι γνωστός στους Άραβες, και Arvand Rud, όπως είναι γνωστός στους Ιρανούς- είχαν προκαλέσει μακρές εντάσεις στις δύο πρωτεύουσες.

Η διαμάχη τελικά οδήγησε [7] στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ στις 22 Σεπτεμβρίου 1980. Κατά την διάρκεια εκείνου του πολέμου, οι Κούρδοι συμπαρατάχθηκαν με το Ιράν, και το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν στόχευσε αμφότερους με χημικά όπλα. Δεκαετίες αργότερα, το Ιράν και οι Κούρδοι θα βρεθούν και πάλι στην ίδια πλευρά μιας σύγκρουσης: Αυτής εναντίον του ISIS [8], στην οποία οι Κούρδοι πεσμεργκά πολέμησαν παράλληλα με την ελίτ της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς «Δύναμη Quds» και τις υποστηριζόμενες από το Ιράν σιιτικές πολιτοφυλακές.

Αλλά αν οι κοινές απειλές και τα συμφέροντα έχουν φέρει κοντά το Ιράν και τους Ιρακινούς Κούρδους για δεκαετίες, ο ίδιος ο κουρδικός πληθυσμός του Ιράν έχει καταστήσει την σχέση πιο περίπλοκη. Ο κουρδικός πληθυσμός του Ιράν, μεγέθους περίπου επτά εκατομμυρίων ατόμων, συγκεντρώνεται στις βορειοδυτικές και δυτικές περιοχές της χώρας και ο πληθυσμός αυτός περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό σουνιτών. Οι περιοχές που κατοικούν οι Κούρδοι παραμένουν από τις πλέον υπο-αναπτυγμένες περιοχές της χώρας˙ η κυβέρνηση αποτυγχάνει σταθερά να επενδύει εκεί και οι ιδιωτικές επενδύσεις επίσης δεν έχουν έρθει. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν ότι ακόμα και ενώ οι πεσμεργκά πολεμούν το ISIS στο Ιράκ, ορισμένοι Ιρανοί Κούρδοι προσχώρησαν στην τρομοκρατική ομάδα. Και αυτό δεν αγνοήθηκε από το ISIS, το οποίο στόχευσε [9] τον κουρδικό πληθυσμό του Ιράν για στρατολογήσεις. Οι πράκτορες του ISIS, οι οποίοι διεξήγαγαν τις δυο επιθέσεις [10] του Ιουνίου του 2017 στην Τεχεράνη, ήταν Ιρανοί Κούρδοι.

Παρ’ όλα αυτά, οι Ιρανοί βλέπουν τους Κούρδους, όπως και τις πολλές άλλες εθνικές, θρησκευτικές και γλωσσικές μειονότητες που έχουν αποτελέσει τα υπολείμματα της περσικής αυτοκρατορίας, ως φυσικό μέρος της σύνθεσης της χώρας τους. Αλλά το κουρδικό δημοψήφισμα περιπλέκει τα πράγματα. Αντί να το θεωρήσει ως ένα μεμονωμένο περιστατικό, η Τεχεράνη θεωρεί ότι ανοίγει την πόρτα σε μια πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια για την απόσχιση των κουρδικών εδαφών από το Ιράν, την Συρία και την Τουρκία, προς την δημιουργία μιας νέας χώρας [11] στην περιοχή. Και αυτή η ιδέα δεν είναι υπερβολική. Οι ειδήμονες και οι πολιτικοί στην περιοχή και στο εξωτερικό έχουν σκεφτεί εδώ και πολύ καιρό να κάνουν ακριβώς αυτό, σαν λύση σε αυτό που βλέπουν ως την ουσία της ανασφάλειας στην Μέση Ανατολή: Τα σύνορα της περιοχής -που χαράχτηκαν κυρίως από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις. Ορισμένοι, μέχρι που υποστήριξαν [12] ότι οι ημέρες των συνόρων που χαράχτηκαν από την συμφωνία Sykes-Picot είναι ούτως ή άλλως μετρημένες. Όπως το έθεσε ο δημοσιογράφος Jeffrey Goldberg [13] στην υποστήριξή του προς την ανεξαρτησία των Κούρδων το 2014, «καμία κόλλα δεν θα μπορούσε να κρατήσει ενωμένο αυτό το μέρος». Για το Ιράν, μια χώρα που έχει δει τα ιστορικά της εδάφη πελεκημένα επί αιώνες, το Κουρδιστάν δεν είναι απλά μια ανησυχητική προοπτική -είναι μια υπαρξιακή απειλή.

29092017-2.jpg

Κούρδοι στην Ερμπίλ παρελαύνουν προς υποστήριξη του δημοψηφίσματος υπέρ της ανεξαρτησίας, τον Σεπτέμβριο του 2017. AZAD LASHKARI / REUTERS
------------------------------------------------