Γιατί η καταλανική ανεξαρτησία δεν θα συμβεί σύντομα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί η καταλανική ανεξαρτησία δεν θα συμβεί σύντομα

Τι να περιμένετε μετά το δημοψήφισμα

Το λιγότερο, η ψήφος υπέρ της ανεξαρτησίας θα αποδυναμώσει την κυβέρνηση του Rajoy ενισχύοντας τις επιθέσεις από την κοινοβουλευτική αντιπολίτευση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSOE). Αν και οι βουλευτές του PSOE αντιτίθενται επίσης στο καταλανικό δημοψήφισμα, δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να βοηθήσουν τον Rajoy να βρει μια διέξοδο από την κρίση, η οποία ελπίζουν ότι θα τους επιτρέψει να αναλάβουν τον έλεγχο της κυβέρνησης. Το PSOE ήταν στην εξουσία για τελευταία φορά από το 2004 έως το 2011. Κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, το 2008, το κόμμα απέτρεψε την απειλή για ένα βασκικό δημοψήφισμα ανεξαρτησίας. Όπως και με το καταλανικό δημοψήφισμα, το Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε αντισυνταγματικό το δημοψήφισμα των Βάσκων. Οι Βάσκοι υπέβαλαν έφεση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υποστηρίζοντας ότι είχε παραβιαστεί το δικαίωμά τους για αυτοδιάθεση, αλλά ήταν ανεπιτυχείς.

Οι προοπτικές ότι ο Rajoy θα πληρώσει κάποιο αντίτιμο για το δημοψήφισμα, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, ενισχύονται από το ότι ο ίδιος έκανε κακή διαχείριση της κρίσης. Η αντίδρασή του στο καταλανικό δημοψήφισμα ξακίνησε από το να το αγνοεί και πήγε μέχρι την απελπισμένη προσπάθεια να αναγκάσει την καταλανική κυβέρνηση να το ανακαλέσει. Αρχικά, αγνοούσε τις εκκλήσεις των μετριοπαθών ομάδων του καταλανικού εθνικιστικού κινήματος να διαπραγματευτούν περισσότερη αυτονομία για την περιοχή, ειδικά στο θέμα των οικονομικών. Οι Καταλανοί παραπονιούνται παραδοσιακά ότι πρέπει να έχουν μεγαλύτερο λόγο σχετικά με τους φόρους που εισπράττει η Μαδρίτη από την Καταλονία και ότι συμβάλλουν περισσότερο στον κρατικό προϋπολογισμό από όσο παίρνουν πίσω ως ανταπόδοση από την Μαδρίτη. Οι κατηγορίες αυτές ήταν στο επίκεντρο του Νέας Χάρτας Αυτονομίας, μια δήλωση που ενέκριναν οι Καταλανοί ψηφοφόροι το 2006 που αναφερόταν στην Καταλονία ως «έθνος» και έκαναν έκκληση για μεγαλύτερη οικονομική αυτονομία στην περιοχή, μεταξύ άλλων απαιτήσεων για μεγαλύτερη ελευθερία από την Μαδρίτη.

Το 2015, αφού η κυβέρνηση της Καταλονίας προώθησε τα σχέδιά της για δημοψήφισμα, ο Rajoy πήγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο για να ελέγξει την συνταγματικότητα του δημοψηφίσματος. Κέρδισε στο δικαστήριο αλλά έχασε την μάχη στους δρόμους. Η απόφαση του Δικαστηρίου ότι το δημοψήφισμα ήταν αντισυνταγματικό προκάλεσε τεράστιες διαμαρτυρίες σε όλη την Καταλονία και επέτρεψε στους Καταλανούς αυτονομιστές να διατυπώσουν το ζήτημα ως το βασικό δικαίωμα όλων των λαών στην αυτοδιάθεση. Ειδικότερα, η απόφαση επέτρεψε στους Καταλανούς εθνικιστές να ισχυριστούν ψευδώς ότι η βούληση του λαού είχε αγνοηθεί και ότι η αυτοδιαχείριση δεν μπορούσε να ενισχυθεί μέσα από το σημερινό σύστημα περιφερειακής αυτοδιοίκησης.

Σε μια προσπάθεια εκφοβισμού της καταλανικής κυβέρνησης, η κυβέρνηση Rajoy απείλησε με ποινή φυλάκισης κάθε δημόσιο υπάλληλο που διευκολύνει το δημοψήφισμα. Ο γενικός εισαγγελέας της Ισπανίας, José Manuel Maza, δεν απέκλεισε την σύλληψη του Puigdemont, είτε πριν είτε μετά την ψηφοφορία, στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης καταστολής του δημοψηφίσματος. Και ο ίδιος ο Rajoy ήταν αμφίθυμος για το αν έπρεπε να επικαλεστεί το άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος, το οποίο επιτρέπει στην Μαδρίτη να αναστείλει την χάρτα ανεξαρτησίας οποιασδήποτε περιοχής εάν θέτει «σοβαρή απειλή» στην εθνική ασφάλεια.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι Καταλανοί αυτονομιστές δεν έχασαν καθόλου χρόνοι για να χαρακτηρίσουν την υπέρβαση του Rajoy ως ότι θυμίζει τις προσπάθειες του δικτατορικού καθεστώτος του Generalissimo Francisco Franco που ήταν στην εξουσία από το τέλος του ισπανικού εμφυλίου πολέμου το 1939 μέχρι τον θάνατο του Φράνκο από φυσικές αιτίες το 1975, για την καταστολή των περιφερειακών διακρίσεων της Ισπανίας. Υπό τις πολιτικές πολιτισμικής ομοιογένειας του Franco, η καταλανική γλώσσα, η σημαία και η εθνική εορτή, η Diada, απαγορεύτηκαν. Η απαγόρευση αυτή ισχύει και για άλλες αποσχιστικές περιοχές της Ισπανίας, κυρίως την Χώρα των Βάσκων.

Λιγότερο φανερό είναι ότι ο Rajoy απέτυχε παταγωδώς να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες και τα ρήγματα μέσα στο κίνημα ανεξαρτησίας της Καταλανίας. Από την πλευρά του υπήρξε πολύ λίγη στρατηγική του τύπου «διαίρει και βασίλευε». Παρά τις εικόνες μεγάλου αριθμού ανθρώπων στην κεντρική πλατεία της Βαρκελώνης να απαιτούν ανεξαρτησία από την Ισπανία που κυκλοφόρησαν στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, το κίνημα ανεξαρτησίας της Καταλανίας απέχει πολύ από το να είναι μια ισχυρή και συνεκτική δύναμη. Σε αντίθεση με την κατάσταση στην Χώρα των Βάσκων, όπου η αναζήτηση της βασκικής ανεξαρτησίας έχει προκαλέσει αιματοχυσία -από τα τέλη της δεκαετίας του 1950- που έχει στοιχίσει την ζωή περίπου 1.000 ανθρώπων, η πλειοψηφία των οποίων σκοτώθηκε από την τρομοκρατική οργάνωση ΕΤΑ, το καταλανικό εθνικιστικό κίνημα παραδοσιακά κυριαρχείτο από μετριοπαθείς και ρεαλιστές ηγέτες.

Ο Jordi Pujol, ο ιδρυτής του σύγχρονου καταλανικού εθνικιστικού κινήματος, προσπάθησε να τονίσει τις φιλοδοξίες της Καταλονίας για τοπική εξουσία, σε αντίθεση με την ανεξαρτησία. Υποστήριξε επίσης την ιδέα της «Ευρώπης των Περιφερειών», ενός κινήματος που προωθεί την περιφερειακή αυτοδιοίκηση σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά όχι την απόσχιση. Ο Pujol άνοιξε το δρόμο για άλλους Καταλανούς εθνικιστές ηγέτες όπως ο Artur Mas, ο πρωθυπουργός της Καταλονίας που προσπάθησε με ελάχιστη επιτυχία να αναγκάσει την Μαδρίτη να αποδεχθεί τις διατάξεις της Νέας Χάρτας Αυτονομίας μεταξύ του 2010 και του 2015. Ο Rajoy απομάκρυνε τον Mas με το να απορρίψει το να διαπραγματευθεί ένα νέο σύστημα χρηματοδότησης για την περιοχή καθώς και έναν μακρύ κατάλογο αιτημάτων που περιελάμβαναν κρατικές επενδύσεις στην Καταλονία.