Πώς να διορθωθούν τα Δυτικά Βαλκάνια | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς να διορθωθούν τα Δυτικά Βαλκάνια

Η ενσωμάτωση στην Ευρώπη είναι ακόμα η καλύτερη οδός προς την μεταρρύθμιση

Οι Σέρβοι αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του πληθυσμού της Βοσνίας και αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία στην Δημοκρατία Σέρπσκα (Republika Srpska) ή RS, η οποία αποτελεί το ήμισυ της πολύπλοκης ομοσπονδιακής δομής της Βοσνίας. Η πΓΔΜ και το Κοσσυφοπέδιο, από την πλευρά τους, έχουν μικροσκοπικούς Σέρβους πληθυσμούς, αλλά αυτές οι κοινότητες είναι παρ' όλα αυτά πολιτικά σημαντικές, χάρη στην γεωγραφική τους συγκέντρωση και την αντίθεσή τους στην μεταπολεμική διευθέτηση της περιοχής. Πράγματι, σε αντίθεση με τις εντάσεις που έφεραν την βία στην Γιουγκοσλαβία την δεκαετία του 1990, μερικοί Σέρβοι ακτιβιστές στην RS και στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο έχουν κινητοποιηθεί για ανεξαρτησία και ενδεχόμενη ενσωμάτωση [7] στην Σερβία -μια κίνηση που θα απαιτούσε περαιτέρω εδαφικές αναθεωρήσεις και πιθανώς να οδηγήσει σε σύγκρουση. Ένας από τους πιο ειλικρινείς υποστηρικτές μιας λεγόμενης Μεγάλης Σερβίας είναι ο πρόεδρος της RS, Μίλοραντ Ντόντικ, στον οποίο η κυβέρνηση των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις [8] νωρίτερα φέτος για παρεμπόδιση της εφαρμογής της συμφωνίας του Ντέιτον, της συμφωνίας του 1995 που τερμάτισε τον βοσνιακό πόλεμο, και ο οποίος εξήγγειλε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος το προσεχές έτος σχετικά με την απόσχιση της RS από την Βοσνία. Βόσνιοι και Κοσοβάροι αξιωματούχοι κατηγορούν την σερβική κυβέρνηση στο Βελιγράδι ότι παρέχει όπλα [9] σε Σέρβους μαχητές στις χώρες τους και ότι αναζωπυρώνει τον σερβικό μειονοτικό εθνικισμό.

06102017-2.jpg

Συγκέντρωση του υπερεθνικιστικού Ριζοσπαστικού Κόμματος στο Βελιγράδι, τον Ιανουάριο του 2008. MARKO DJURICA / REUTERS
--------------------------------------------------------------

Υπάρχουν επίσης μεγάλοι αλβανικοί πληθυσμοί εκτός της Αλβανίας -ειδικά στο Κοσσυφοπέδιο και την πΓΔΜ, όπου αποτελούν περίπου το 90% και το 25% του πληθυσμού, αντίστοιχα. Ο πολιτικός ακτιβισμός τους είναι λιγότερο εκρηκτικός από αυτόν των Σέρβων στην Βοσνία και το Κοσσυφοπέδιο, αλλά εξακολουθεί να έχει σημαντικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2016 στην πΓΔΜ που απέτυχαν να δώσουν την αυτοδυναμία σε οποιοδήποτε κόμμα, η αλβανική κυβέρνηση μεσολάβησε για μια συμφωνία [10] μεταξύ τριών εκ των Αλβανικών κομμάτων της πΓΔΜ: Τα κόμματα αποφάσισαν ότι θα συμμετείχαν στον κυβερνητικό συνασπισμό μόνο αν εφαρμοζόταν μια σειρά εθνολογικά προσανατολισμένων παραχωρήσεων -μεταξύ αυτών, μια συνταγματική αναθεώρηση που θα καθιστούσε την αλβανική επίσημη εθνική γλώσσα σε όλη την πΓΔΜ.

Τα μη αλβανικά κόμματα της πΓΔΜ και ο πρόεδρος της χώρας, Gjorge Ivanov, αντέδρασαν με μανία στην πρόταση αυτή, την οποία είδαν ως προϊόν ξένης παρέμβασης. Ο Ιβανόφ και οι σύμμαχοί του ισχυρίστηκαν [11] ότι η συμφωνία που πρότειναν τα αλβανικά κόμματα, θα υπονόμευε την συμφωνία που τερμάτισε την εθνική βία στην χώρα κατά τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα, δίνοντας στους εθνοτικούς Αλβανούς ειδικό καθεστώς. Εν τω μεταξύ, οι ηγέτες της Αλβανίας και του Κοσσυφοπεδίου καταδίκασαν αξιωματούχους της πΓΔΜ επειδή αρνήθηκαν να δεχτούν τις εθνοτικές αλβανικές απαιτήσεις. Ο πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου, Χασίμ Θάτσι, πρότεινε [12] ότι «οι Αλβανοί στην Μακεδονία θα πρέπει να πάρουν την μοίρα των δικαιωμάτων τους στα χέρια τους». Όταν τέτοιες εθνοτικές εντάσεις κλιμακώνονται σε ένα κράτος, μπορούν να αντηχούν πέρα από τα σύνορα -ειδικά όταν οι οπορτουνιστές πολιτικοί τούς χειραγωγούν για ίδιους σκοπούς.

ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ;

Η αναντιστοιχία μεταξύ των συνόρων και των εθνοτικών πληθυσμών δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ένα νέο πρόβλημα στα Βαλκάνια. Το γεγονός ότι έχει γίνει πιο σημαντικό πρόσφατα έχει πολλά να κάνει με τις επιλογές των ηγετών της περιοχής που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν το εθνικιστικό κλίμα για να αποσπάσουν την προσοχή από τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα των χωρών τους και τις αμφιβολίες των πολιτών τους για τις προοπτικές της ενσωμάτωσης στην ΕΕ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο εθνοτικός εθνικισμός αυξάνεται στα Βαλκάνια από την εποχή της οικονομικής κρίσης του 2008 και καθώς η πορεία των κρατών της περιοχής για την ένταξη στην ΕΕ γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.
Οι περισσότερες από τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Η ανεργία [13], ειδικά μεταξύ των νέων, είναι ένα από αυτά: Το 68% της νεολαίας της Βοσνίας είναι άνεργοι, όπως είναι και το 58% στο Κοσσυφοπέδιο, το 50% στην πΓΔΜ, το 41% στην Σερβία και το 17% στην Σλοβενία. Με τόσο λίγες ευκαιρίες εγχωρίως, οι νέοι μετακινούνται στο εξωτερικό [14], επιδεινώνοντας τις μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές της περιοχής. Όσοι παραμένουν είναι συχνά απογοητευμένοι και θυμωμένοι.

Κι έπειτα υπάρχει το θέμα της διαφθοράς [15] -ένα μακροχρόνιο πρόβλημα. Το 2003, ο ηγέτης του Μαυροβουνίου, Μίλο Ντζουκάνοβιτς, κατηγορήθηκε [16] από την ιταλική Επιτροπή Κατά της Μαφίας ότι λειτουργούσε ένα λαθρεμπορικό κύκλωμα ενώ βρισκόταν στην εξουσία. Το 2015, το Πρόγραμμα Πληροφόρησης για το Οργανωμένο Έγκλημα και την Διαφθορά (Organized Crime and Corruption Reporting Project), μια ομάδα ελέγχου, κατονόμασε [17] τον Djukanovic ως «Το πρόσωπο της χρονιάς στο οργανωμένο έγκλημα». Ο πρωθυπουργός της πΓΔΜ, Νίκολα Γκρουέφσκι, κατέλαβε την τρίτη θέση. Το κυβερνών κόμμα της Αλβανίας έχει επίσης κατηγορηθεί [18] ότι έχει δεσμούς με το οργανωμένο έγκλημα. Η εμμονή στα εθνικιστικά θέματα επιτρέπει στους πολιτικούς να αποσπούν την προσοχή των ψηφοφόρων από αυτά τα προβλήματα.