Η Αυστρία κλίνει προς τα δεξιά

Την Κυριακή, το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (OVP) κέρδισε τις αυστριακές βουλευτικές εκλογές, θέτοντας τον ηγέτη του, τον 31χρονο Sebastian Kurz, στον δρόμο για να γίνει ο νεότερος καγκελάριος της χώρας. Το OVP εξασφάλισε πάνω από το 30% των ψήφων, όχι μόνο νικώντας το σοσιαλιστικό κόμμα (SPO) του νυν καγκελάριου, Christian Kern, αλλά, πιο σημαντικό, σημειώνοντας σημαντική νίκη επί του λαϊκιστικού δεξιού Κόμματος της Ελευθερίας (FPO), το οποίο πέτυχε ένα τα καλύτερα αποτελέσματα της ιστορίας του. Αυτό δεν ήταν μικρό επίτευγμα.

Ο υπουργός Εξωτερικών, Σεμπάστιαν Κούρτς, σε προεκλογική εκδήλωση στην Βιέννη, στις 23 Σεπτεμβρίου 2017. LEONHARD FOEGER / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Μόλις πριν από έξι μήνες, το OVP ανέβηκε στην τρίτη θέση πίσω από το SPO και το FPO, το οποίο ήταν επικεφαλής με το 29% της λαϊκής ψήφου [1]. (Πράγματι, το 2016, καθώς και τους τελευταίους έξι μήνες [2] του 2015, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το FPO είχε ισχυρό προβάδισμα έναντι των άλλων δύο κομμάτων, γεγονός που έβαζε τον ηγέτη του FPO, Heinz Christian, στην πρώτη θέση για να γίνει ο επόμενος καγκελάριος). Αλλά τον Μάιο, αφότου ο Kurz, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως υπουργός Εξωτερικών από το 2011, ανέλαβε [3] την ηγεσία του OVP, το κόμμα άρχισε να ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις. Ο Kurz είχε καλές επιδόσεις κατά την διάρκεια των τηλεοπτικών συζητήσεων, λειτουργώντας σε μια πλατφόρμα που ήταν σκληρή για τη μετανάστευση, αλλά ήταν υπέρ των αγορών, φιλοεπιχειρηματική και φιλοευρωπαϊκή. Προέβαλλε επίσης εμπειρία, τονίζοντας την υπουργική του θέση, ενώ ταυτόχρονα έπαιζε τον ρόλο ενός αντιπολιτευόμενου πολιτικού με το κίνημά του, το Νέο Λαϊκό Κόμμα ή Νέο OVP. Έκανε προεκλογική εκστρατεία υπό το σύνθημα [4] «Zeit für Neues» (Καιρός για Κάτι Νέο), μια αναμόρφωση που έδωσε στο παλιό κόμμα ένα ανανεωμένο πρόσωπο αφήνοντας την δομή του στην θέση της [5].

Κατά μια έννοια, αυτό που έκανε ο Κούρτς ήταν να εισάγει τον σεβασμό και τον ορθολογισμό στην καρδιά μιας λαϊκιστικής πλατφόρμας. Επέλεξε και υιοθέτησε μερικές από τις ιδέες του FPO για τη μετανάστευση, ενώ ταυτόχρονα έδωσε στο OVP έναν αέρα αλλαγής, όπως το En Marche! (Προς τα εμπρός!) του Γάλλου προέδρου Emanuel Macron. Το «λαϊκιστικό φως» του Kurz αγκάλιασε τον πολιτιστικό πλουραλισμό και τον οικονομικό φιλελευθερισμό, αλλά μόνο μέχρι ένα σημείο [6]. Σε αντίθεση με το FPO, δεν ήταν αντι-ελιτιστικό και ούτε απειλούσε τους υφιστάμενους πολιτικούς θεσμούς ούτε προσπάθησε να υπονομεύσει το κράτος δικαίου. Με τον τρόπο αυτό, ο Kurz όχι μόνο προσέλκυσε κάποιους από τους δεξιούς ψηφοφόρους του FPO, αλλά και κράτησε την κατεστημένη και συντηρητική βάση του OVP.

Βασικά, ο Kurz κατάλαβε ότι η κρίση της δημοκρατίας στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια ήταν πρώτα και κύρια μια κρίση των καθιερωμένων κομμάτων. Εξάλλου, ήταν ο ίδιος που τον Μάιο του 2017 έκανε έκκληση [7] για πρόωρες εκλογές για να ξεπεράσει τον εσωτερικό πόλεμο μέσα στον κυβερνητικό συνασπισμό, του OVP και του SPO. Η φιλονικία όχι μόνο εμπόδισε τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση, το συνταξιοδοτικό σύστημα και τους φόρους, αλλά και χρησίμευσε στα χέρια των λαϊκιστών του FPO που κατηγόρησαν την κυβέρνηση, τους μετανάστες και τους τεχνοκράτες της ΕΕ για οικονομική και πολιτική βία.

Το FPO ήταν ο τέλειος δίαυλος για την αξιοποίηση της δυσαρέσκειας. Από την μια πλευρά, το κόμμα, το οποίο ιδρύθηκε το 1956 από έναν πρώην ναζιστή αξιωματούχο και αξιωματικό των SS για να εκπροσωπεί τους παν-γερμανιστές και τους εθνικούς φιλελεύθερους, σχηματίστηκε για να αντιταχθεί στον σοσιαλισμό του SPO και στην καθολική κληρικοκρατία του OVP. Το FPO δεν είχε κανέναν ρόλο στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση κατά τα έτη της Δεύτερης Αυστριακής Δημοκρατίας εκτός από το 1983 έως το 1986, γεγονός που βοήθησε να μετατραπεί στο πιο επιτυχημένο κόμμα της αντιπολίτευσης της Αυστρίας. (Το FPO, ωστόσο, εισήλθε στην κυβέρνηση σε εθνικό επίπεδο, κυρίως στην Καρινθία υπό τον Jörg Haider [8]). Στην πραγματικότητα, το FPO αναρριχήθηκε στην εξουσία όχι απαραίτητα επειδή οι Αυστριακοί έγιναν λιγότερο ανεκτικοί και πιο ρατσιστές αλλά επειδή το κόμμα ήταν σε θέση να παρουσιάζεται ως η μόνη αληθινή αντιπολίτευση στην κυβέρνηση του μεγάλου συνασπισμού. Εάν κάποιος δεν συμφωνεί με την κυβέρνηση, ψηφίζει FPO.

Μέχρι το 2017, υπήρχαν πολλοί θυμωμένοι κεντροδεξιοί και ακροδεξιοί ψηφοφόροι για να γίνουν λεία, καθώς δύο μικρότερα κόμματα στα Δεξιά, το Team Stronach, ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα που ίδρυσε ο Αυστριακο-καναδός επιχειρηματίας Frank Stronach όπως και μια πιο φιλελεύθερη ομάδα που αποσχίστηκε από το FPO, το BZO, διαλύθηκαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές το 2013. Δεδομένου ότι οι αναποφάσιστοι δεξιόστροφοι ψηφοφόροι είναι απίθανο να υποστηρίξουν το SPO, το υπέρ της ΕΕ κόμμα NEOS ή το αυστριακό Κόμμα των Πράσινων, απομένει μια δυαδική επιλογή μεταξύ του OVP και του FPO.

Από την αρχή [της προεκλογικής περιόδου], όμως, το FPO αντιμετώπισε ένα πιο δύσκολο περιβάλλον. Η στάση του κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το Brexit έπρεπε να αναθεωρηθεί [9], διότι, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που διεξήχθησαν μετά το δημοψήφισμα, υπήρξε ανοδική τάση υπέρ της ΕΕ μεταξύ των Αυστριακών ψηφοφόρων. Το Brexit τους αφύπνισε σχετικά με τις πιθανές αρνητικές οικονομικές συνέπειες της εγκατάλειψης της ΕΕ. Ο τομέας εξαγωγών της χώρας επωφελείται εξαιρετικά από την ΕΕ, καθώς περίπου το 70% [10] του εξωτερικού εμπορίου της είναι με κράτη-μέλη της ΕΕ. Το FPO προσαρμόστηκε υιοθετώντας μια πιο μετριοπαθή στάση. Έπρεπε [πλέον] να αντιταχθεί σε ένα προγραμματισμένο δημοψήφισμα για την συμμετοχή της Αυστρίας στην ΕΕ το 2017. Σταμάτησε να ζητά ανοιχτά την έξοδο της Αυστρίας και τον τερματισμό του ευρώ και αντίθετα υποστήριξε την ισχυρότερη μεταρρύθμιση της ΕΕ. Αυτές οι μετατοπίσεις, ωστόσο, άφησαν την εντύπωση ότι το κόμμα έκανε στροφή 180 μοιρών. Δεδομένου ότι το FPO ευνόησε τον Donald Trump κατά την διάρκεια του αμερικανικού προεδρικού προεκλογικού αγώνα του 2016, ο ηγέτης του FPO, Heinz-Christian Strache, ο οποίος υποστήριξε ανοιχτά τον Trump, αναγκάστηκε να υπερασπιστεί τις λαϊκιστικές πολιτικές του Αμερικανού προέδρου, μόνο για να τερματίσει δημοσίως την υποστήριξή του μετά την απόφαση του Trump να ξεκινήσει χτυπήματα με πυραύλους κρουζ κατά του καθεστώτος του Σύρου προέδρου Bashar al-Assad τον Απρίλιο του 2017. Υπάρχουν έντονες ενδείξεις, ωστόσο, ότι η απόφαση του Strache επηρεάστηκε από το πόσο αντιδημοφιλής ήταν ο Trump μεταξύ των Αυστριακών ψηφοφόρων. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση [11], μόνο το 10% των Αυστριακών θα είχε ψηφίσει υπέρ του Trump. Επιπλέον, το FPO δεν διέθετε κυβερνητική εμπειρία. Ο Heinz-Christian Strache, ο πρωταγωνιστής του FPO, έπρεπε να πείσει τους ψηφοφόρους ότι ήταν κάτι περισσότερο από δημαγωγός και ότι ήταν πραγματικά ικανός να κυβερνήσει.

Ο Kurz εκμεταλλεύτηκε τις αδυναμίες του FPO ενώ συγχρόνως υιοθετούσε τις λαϊκές μεταναστευτικές πολιτικές του FPO. Μετά το Brexit, ενώ το FPO θεωρήθηκε ως ότι αντέστρεψε την πολιτική του για την ΕΕ, το OVP, το οποίο ήταν πάντα γνωστό ως το «ευρωπαϊκό κόμμα» της Αυστρίας, φάνηκε σταθερό στην στάση του. Ο Kurz μπόρεσε επίσης να ισχυριστεί σημαντική διοικητική εμπειρία. Η αρχική ιστορία του για να δείξει την πολιτική του ηγεσία ήταν η δουλειά του στο να κλείσει ο λεγόμενος Βαλκανικός Διάδρομος [12], μέσω του οποίου οι Σύροι πρόσφυγες έμπαιναν στην Ευρώπη. Τον Φεβρουάριο του 2016 φιλοξένησε την Διάσκεψη των Δυτικών Βαλκανίων στην Βιέννη, όπου αποφασίστηκε να κλείσει ο διάδρομος.

Ταυτόχρονα, ο Kurz έπαιξε το αντιπολιτευτικό χαρτί, επιτιθέμενος στην σημερινή κυβέρνηση για το ότι ήταν αδύναμη στην αντίδρασή της στο πολιτικό Ισλάμ και επαναλάμβανε συνεχώς ότι δεν είχε αλλάξει την στάση του σχετικά με τη μετανάστευση και το πολιτικό Ισλάμ όλα αυτά τα χρόνια. Ο ίδιος σημείωσε ότι είχε από καιρό πιέσει για το κλείσιμο των μουσουλμανικών παιδικών σταθμών [13], και ότι συνέβαλε επίσης στην προώθηση της απαγόρευσης της burqa [14] που τέθηκε σε ισχύ τον Οκτώβριο. Το OVP άρχισε να κινείται προς τα δεξιά σε αυτά τα ζητήματα μετά την μεταναστευτική κρίση το καλοκαίρι του 2015. Άρχισε να πιέζει για αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους και υπερασπίστηκε νωρίς το κλείσιμο της λεγόμενης μεσογειακής διόδου.

Το FPO επιτέθηκε επανειλημμένα στο OVP για την κλοπή της πλατφόρμας του, κάτι που ο Kurz απέρριψε υποστηρίζοντας ότι, δεδομένου του νέου κινήματός του, είχε φυσικά ένα νέο κομματικό πρόγραμμα. Παρόλο που άλλα κόμματα είχαν επίσης ισορροπημένους από πλευράς φύλου καταλόγους υποψήφιων, ο Kurz κατάρτισε έναν και αυτός, αποδεικνύοντας ότι είναι κοινωνικά προωθημένος υποψήφιος. Αλλά ήταν προσεκτικός να μην εγκαταλείψει τις παραδοσιακά δημοφιλείς θέσεις του OVP ενάντια στον γάμο μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Ωστόσο, όλες οι μορφές λαϊκισμού μοιράζονται παρόμοιες παγίδες. Κατ’ αρχήν, ο Kurz θα δυσκολευτεί να διατηρήσει την δυναμική του κινήματος. Όπως οποιοσδήποτε άλλος χαρισματικός υποψήφιος που ακολουθεί το λαϊκιστικό κύμα, θα απογοητεύσει τελικά τμήματα της εκλογικής του βάσης, τα οποία θα μπορούσαν επίσης να διασπάσουν το δικό του κόμμα. (Το OVP είναι μια συλλογή υπο-οργανώσεων [15], κάθε μια με δικό της σύνολο συμφερόντων, κάτι που προκάλεσε την πτώση πολλών πρώην προέδρων του OVP).

Τις επόμενες εβδομάδες, το OVP θα αρχίσει διαπραγματεύσεις για να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού. Παρόλο που μια μικρή πλειοψηφία ψηφοφόρων υποστηρίζει έναν συνασπισμό OVP-FPO, το SPO, υπό νέα ηγεσία, θα μπορούσε για άλλη μια φορά να συνεργαστεί με το OVP. Είναι πολύ νωρίς για να προβλέψουμε ποιο θα είναι το πιθανό αποτέλεσμα. Όταν το FPO εισήλθε για πρώτη φορά στην κυβέρνηση το 2000, η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις στην Αυστρία. Μια ανανεωμένη συμμετοχή του κόμματος του Strache είναι απίθανο να προκαλέσει την ίδια αντίδραση, επειδή η ευρωπαϊκή πολιτική έχει μετακινηθεί συνολικά περισσότερο προς τα δεξιά. Ο Manfred Weber, ο πρόεδρος της ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος -η πολιτική ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που αποτελείται από μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, την αδελφή οργάνωση του OVP σε ευρωπαϊκό επίπεδο- δήλωσε πρόσφατα ότι σκέφθηκε πως θα μπορούσε να είναι εφικτός ένας συνασπισμός OVP-FPO αρκεί το FPO να έδειχνε σαφή δέσμευση υπέρ της Ευρώπης.

Σε περίπτωση που το FPO προσχωρήσει στην κυβέρνηση, η Αυστρία μπορεί να υιοθετήσει μια πιο φιλο-ρωσική στάση [16], αφού το FPO υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με το Κόμμα της Ενιαίας Ρωσίας του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν το 2016, και θα μπορούσε να πιέσει πιο δυναμικά για να τερματίσει τις οικονομικές κυρώσεις. Μια κυβέρνηση OVP-FPO θα μπορούσε να ασκήσει πιέσεις για ισχυρότερη προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και να ενισχύσει τον Frontex [17], τον ευρωπαϊκό οργανισμό ελέγχου των συνόρων. Θα ήταν επίσης πιο φιλο-επιχειρηματική και μπορεί να επιδιώξει την μείωση των φόρων και την μείωση των δαπανών κοινωνικής πρόνοιας. Παράλληλα, θα μπορούσε να επιβραδύνει την αμυντική ολοκλήρωση σε όλη την ΕΕ, ενισχύοντας την δήλωση μόνιμης ουδετερότητας της Αυστρίας του 1955 [18], της οποίας το FPO (και το SPO) είναι ενεργοί υποστηρικτές.

Όπως είπε κάποτε ο Χένρι Κίσινγκερ, η Αυστρία των Αψβούργων ήταν ο «σεισμογράφος της Ευρώπης», [19] λόγω της σχετικά ασθενούς εσωτερικής δομής της και της εκτεθειμένης γεωγραφικής θέσης της. Περισσότερο από κάθε άλλη δύναμη, έπρεπε να ακούει τους ανέμους της πολιτικής αλλαγής και να προσαρμόζει τις πολιτικές της ανάλογα. Στον 21ο αιώνα, το είδος του υπέρ του κατεστημένου, συντηρητικού λαϊκισμού του Kurz μπορεί ίσως να χρησιμεύσει ως ένα σχέδιο για να αντιμετωπιστεί το ισχυρό δέλεαρ των πιο καταστροφικών μορφών του λαϊκισμού. Όπως δείχνει η ταραχώδης εμπειρία των Ηνωμένων Πολιτειών με την διοίκηση Trump, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ ενός ακραίου, εθνικιστικού, αντι-κατεστημένου δεξιού κινήματος και μιας κεντροδεξιάς κυβέρνησης με λαϊκιστικές τάσεις.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/austria/2017-10-15/austria-tilts...

Σύνδεσμοι:
[1] https://neuwal.com/wahlumfragen/wahlumfrage.php?uid=1310#focus
[2] https://neuwal.com/wahlumfragen/index.php?jahr=2015&cid=&iid=#focus
[3] https://kurier.at/politik/inland/oevp-bundesparteivorstand-designiert-ih...
[4] https://www.sebastian-kurz.at/magazin/zeit-fuer-neues
[5] https://www.bertelsmann-stiftung.de/de/themen/aktuelle-meldungen/2017/ok...
[6] https://www.sebastian-kurz.at/
[7] http://www.spiegel.de/politik/ausland/oesterreich-sebastian-kurz-fordert...
[8] https://www.welt.de/print-welt/article569586/Haider-in-Kaernten-zum-Land...
[9] https://kurier.at/politik/inland/wahl/wahl-2017-so-stehen-die-parteien-z...
[10] http://www.austria.org/austria-in-the-eu/
[11] http://www.oe24.at/oesterreich/politik/Strache-gratuliert-Trump-FPOe-Fan...
[12] http://www.europenowjournal.org/2017/01/04/anatomy-of-a-refugee-wave-for...
[13] https://www.reuters.com/article/us-austria-politics-farright-analysis/wi...
[14] http://www.dw.com/en/austrian-parliament-passes-burqa-ban-as-part-of-new...
[15] http://diepresse.com/home/innenpolitik/651523/Die-sonderbare-Welt-der-Oe...
[16] http://www.sueddeutsche.de/politik/oesterreich-nuetzliche-idioten-und-ih...
[17] http://frontex.europa.eu/
[18] http://www.austrianinformation.org/winter-2015-16/wc55d7qi5qrmyzmxh1qkof...
[19] https://books.google.com/books?id=FRokDwAAQBAJ&pg=PT20&lpg=PT20&dq=AUstr...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition