Το Πεκίνο υιοθετεί μια εθνοκρατική εξωτερική πολιτική;

Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι κυβερνήσεις από την Πολωνία [1] μέχρι τη Μιανμάρ [2] προωθούν το εθνοκρατικό αίσθημα για να εδραιώσουν την στήριξη γύρω από πολιτικές ατζέντες που διαφορετικά θα ήταν διχαστικές. Για τις μικρότερες ή περισσότερο ομοιογενείς χώρες, αυτό έχει συνήθως λάβει τη μορφή εσωστρεφών αλλαγών εσωτερικής πολιτικής [3], όπως είναι οι περιορισμοί της μετανάστευσης και ο οικονομικός προστατευτισμός που αναζωπυρώνονται στην Ουγγαρία του Viktor Orban [4]. Αλλά για κράτη μεγαλύτερα ή για κράτη πιο ισχυρά οικονομικά, το εθνοκρατικό αίσθημα τείνει να διευκολύνει επίσης μια επιθετική εξωτερική πολιτική. Η ιστορία είναι γεμάτη με τις δυσοίωνες συνέπειες του εθνοκρατισμού που εξαπλώνεται από τις μεγάλες χώρες στην παγκόσμια σκηνή -και υπάρχουν ενδείξεις ότι η πιο πολυπληθής χώρα του κόσμου, η Κίνα [5], θα μπορούσε να γίνει το τελευταίο παράδειγμα.

Ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, φεύγει από μια συνέντευξη Τύπου στο τέλος του Φόρουμ Ζώνη και Οδός, στο Πεκίνο, τον Μάιο του 2017. JASON LEE / REUTERS
----------------------------------------------------

Για τις μεγαλύτερες δυνάμεις, μια σημαντικού μεγέθους ή σημαντικού κύρους εθνική διασπορά μπορεί να είναι ένας δελεαστικός στόχος ώστε να προσεταιριστεί στο όνομα μιας εθνοκρατικής εξωτερικής πολιτικής. Τα κράτη που προσδένουν τη νομιμοποίησή τους στην εθνική ταυτότητά τους, συχνά καταβάλλουν ιδιαίτερες προσπάθειες [6] για να επιβεβαιώσουν την ταυτότητα αυτή μεταξύ των ομογενών στο εξωτερικό, επεκτείνοντας την ισχύ του κράτους και φθάνοντας πέρα από τα γεωγραφικά σύνορα. Ίσως κατά συνέπεια, τα κράτη αυτά έχουν επιδιώξει μερικές φορές παρεμβατικές εξωτερικές πολιτικές [7] για να «προστατεύσουν» τους ανθρώπους τους στο εξωτερικό.

Η μεσοπολεμική Γερμανία [8] αποτελεί το ισχυρότερο παράδειγμα αυτής της παρεμβατικής, εθνοκρατικής πολιτικής. Ο Αδόλφος Χίτλερ προώθησε ενεργά την εθνοτική γερμανική ταυτότητα πέρα από τα σύνορα του Τρίτου Ράιχ και χρησιμοποίησε την κατάσταση των εθνοτικών Γερμανών ως πρόσχημα για να εισβάλει στα γειτονικά κράτη. Πιο πρόσφατα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν [9] ανέφερε [10] την προστασία των εθνοτικών Ρώσων από μια αντιρωσική κυβέρνηση στο Κίεβο ως πρόσχημα για την εισβολή του στην Κριμαία το 2014, ισχυριζόμενος [11] μετά την προσάρτηση ότι «δεν μπορούσε να εγκαταλείψει την Κριμαία και τους κατοίκους της στην απελπισία». Αν και αυτές οι δύο περιπτώσεις έχουν τις δικές τους ιδιαίτερες πλευρές, οι κρίσιμες συνέπειες είναι ότι οι εθνοκρατικές δυνάμεις είναι πιο επεκτατικές επειδή είτε θέλουν στα σοβαρά να προστατεύσουν την εθνότητά τους είτε θέλουν να την χρησιμοποιήσουν ως βολική κάλυψη για μια παρεμβατική πολιτική -ή ένας συνδυασμός και των δύο.

ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΔΙΑΣΠΟΡΑ

Το Πεκίνο παρουσιάζει τώρα τα προειδοποιητικά σημάδια μιας αναδυόμενης εθνοκρατικής εξουσίας˙ προσπαθεί ενεργά να προσεταιριστεί μια τεράστια και μακρινή διασπορά για να προωθήσει τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής του.

Λόγω τόσο της ιστορικής μετακίνησης των ανθρώπων όσο και των πιο πρόσφατων οικονομικών επανεγκαταστάσεων που συνοδεύουν τις επενδύσεις κατά μήκος της κινεζικής Πρωτοβουλίας Ζώνη και Οδός, ο πληθυσμός των εθνοτικών Κινέζων που ζουν εκτός της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της Ταϊβάν ανέρχεται τώρα σε 50 εκατομμύρια [12], μεγαλύτερος από τον πληθυσμό της Αυστραλίας, του Καναδά ή της Κένυας. Επιπλέον, οι κινεζικές κοινότητες διασποράς συγκεντρώνονται σε στρατηγικά σημαντικές χώρες και βασικές αναδυόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων 32 εκατομμυρίων που κατοικούν στη Νοτιοανατολική Ασία [13], ενός εκατομμυρίου στην Αυστραλία [14], 400.000 στο Πακιστάν [15], πάνω από 300.000 στη Νότια Αφρική [16], και ακόμη και 250.000 στην Βραζιλία [17]. Η συντριπτική πλειονότητα των Κινέζων στο εξωτερικό δεν κατέχουν την κινεζική υπηκοότητα, αλλά το Κομμουνιστικό Κόμμα στο Πεκίνο δημιουργεί πολιτικές για να τους εμπλέξει και να ενισχύσει μια κοινή εθνοτική ταυτότητα προκειμένου να ευθυγραμμιστούν τα συμφέροντα της διασποράς με τα δικά του.

Πρώτον, το Πεκίνο προσπάθησε να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς μεταξύ της κινεζικής διασποράς και της οικονομίας της Κίνας. Το Πεκίνο διοχέτευσε την κίνηση των ξένων επενδύσεων μέσω αυτού του πληθυσμού, περιστασιακά σε εκπληκτικά υψηλό βαθμό. Αυτή η σχέση είναι πιο αξιοσημείωτη στη Νοτιοανατολική Ασία [18], ιδιαίτερα στην Ινδονησία, όπου οι Κινεζο-ινδονήσιοι αποτελούν το 2-3% του πληθυσμού, αλλά συμμετέχουν στο 90% του συνόλου του εμπορίου [19] μεταξύ των δύο χωρών. Αυτό το μοντέλο εμπλοκής, το οποίο πλουτίζει τόσο τον επενδυτή της ηπειρωτικής χώρας όσο και τον εγχώριο Κινέζο διαμεσολαβητή στην [ξένη] χώρα, πολλαπλασιάζεται καθώς το Πεκίνο υιοθετεί πολιτικές [20] που αποσκοπούν ανοιχτά στην αύξηση της επιρροής και του προφίλ της κινεζικής διασποράς στις χώρες που διαβιεί. Καθώς το Πεκίνο συνεχίζει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, δείχνει σαφώς στην κινεζική διασπορά ότι και αυτοί έχουν μια θέση στο «κινεζικό όνειρο» του προέδρου Xi Jinping.

Δεύτερον, το Πεκίνο ενισχύει τους πολιτιστικούς δεσμούς με τους κινεζικούς πληθυσμούς στο εξωτερικό μέσω ενός επίσημου οργάνου διαχείρισης της διασποράς που ονομάζεται Overseas Chinese Affairs Office (Γραφείο Κινεζικών Υποθέσεων στο Εξωτερικό), το οποίο λειτουργεί στο πλαίσιο του Κρατικού Συμβουλίου. Αυτή η υπηρεσία έχει φλερτάρει τον υπερπόντιο πληθυσμό της Κίνας με κυβερνητικά χρηματοδοτημένα ταξίδια σε κινεζικούς καταυλισμούς νεολαίας που επιδιώκουν να αποτυπώσουν την κατευθυνόμενη από το κράτος εκδοχή της εθνικής ταυτότητας και κληρονομιάς του Πεκίνου. Το γραφείο αρχίζει επίσης να χαλαρώνει τους περιορισμούς [21] στους εθνοτικούς Κινέζους μετανάστες που αποκτούν μόνιμες κάρτες διαμονής στην Κίνα. Υπάρχει επίσης μια σκόπιμη εκστρατεία από τα υψηλότερα κυβερνητικά επίπεδα για να ανακληθούν Κινέζοι επιστήμονες και ακαδημαϊκοί από το εξωτερικό, η οποία απευθύνεται στην αίσθηση του πατριωτισμού τους (όπως και με την προσφορά μεγάλων επιδομάτων επαναπατρισμού [22]). Αυτή η παγκόσμια καμπάνια παλιννόστησης επιδιώκει να εδραιώσει την κινεζική ταυτότητα -με τους όρους του Πεκίνου.

Τέλος, και πιο αμφιλεγόμενα, το Πεκίνο φαίνεται να ενδιαφέρεται για την πολιτική κινητοποίηση της κινεζικής διασποράς. Οι υπηρεσίες πληροφοριών της Νέας Ζηλανδίας ερεύνησαν πρόσφατα [23] τον Yang Jian -μέλος του κοινοβουλίου της Νέας Ζηλανδίας με φιλο-κινεζικές θέσεις- για ύποπτους δεσμούς με κινεζικά στρατιωτικά ιδρύματα και υπηρεσίες πληροφοριών καθώς και για δωρεές στο πολιτικό κόμμα του από κινεζικές εταιρείες με αμφίβολα κίνητρα, όπως το δώρο [24] των 104.000 δολαρίων ΗΠΑ από την Inner Mongolia Rider Horse Industry Ltd, αυτή την άνοιξη. Υπήρξαν πολλές παρόμοιες περιπτώσεις στην Αυστραλία [25]. Και το United Front Work Department, μια κινεζική κυβερνητική οντότητα υπό την ισχυρή Κεντρική Επιτροπή, έχει εμπλακεί στην συνάθροιση ενός δικτύου κινεζικών επαφών από το εξωτερικό [26]. Παρόλο που δεν έχει υπάρξει οριστική απόφαση σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις, οι κατηγορίες για πολιτικές ίντριγκες πιθανόν να αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου, όσο το Κομμουνιστικό Κόμμα στο Πεκίνο προσπαθεί να ορίσει την κινεζική εθνοτική ταυτότητα με τους δικούς του όρους και κινητοποιώντας τις κοινότητες γύρω από αυτήν την κρατικά διευθυνόμενη ταυτότητα, για να την εκμεταλλευθεί για τα δικά του συμφέροντα.

Μια έντονη στρατηγική εμπλοκή της διασποράς θα μπορούσε να παράσχει ένα σκεπτικό για μια πιο ισχυρή κινεζική εξωτερική πολιτική. Το Πεκίνο θα μπορούσε να δικαιολογήσει την εγκατάλειψη της μακρόχρονης πολιτικής του περί μη παρέμβασης, εάν απειλούνταν εθνοτικοί Κινέζοι πέρα από τα σύνορά του. Αφού η κακομεταχείριση [27] ενός Κινεζο-αμερικανού από την United Airlines συγκέντρωσε τόσο μεγάλη προσοχή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι [πιθανή] μεγαλύτερη βία κατά των εθνοτικών Κινέζων –για παράδειγμα σε μια χώρα της «Ζώνη και Οδός» που φιλοξενεί Κινέζους εγργαζόμενους στις υποδομές- θα δικαιολογούσε μια πιο άμεση απάντηση από το Πεκίνο. Χώρες όπως η Σρι Λάνκα, όπου οι κινεζικές επενδύσεις αντιμετωπίστηκαν με βίαιες διαμαρτυρίες [28], ενδέχεται να ταιριάζουν με το σχέδιο αυτό. Ακόμη χειρότερα, αν ορισμένα μέλη της κινεζικής διασποράς θεωρούν ότι εξαρτώνται από την άνοδο και την πτώση της Κίνας, το Πεκίνο θα μπορούσε να τους κινητοποιήσει για να υποστηρίξουν (ή να διαδηλώσουν πιέζοντας για) πολιτικές υπέρ του Πεκίνου. Αυτός ο τύπος κινητοποίησης συμβαίνει ήδη τακτικά εναντίον προσωπικοτήτων όπως ο Δαλάι Λάμα [29], όπου το Πεκίνο μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους στους οικοδεσπότες του χωρίς να σηκώσει ούτε ένα δάχτυλο.

Ακόμη και μια πιο καλόπιστη ερμηνεία της εμπλοκής στην κινεζική διασπορά υποδεικνύει ότι το Πεκίνο οδεύει πιθανότατα προς φασαρίες. Ο πολλαπλασιασμός των συμφερόντων της Κίνας στο εξωτερικό -και ο συχνά σκληρός τρόπος που τα επιδιώκει- συνοδεύεται από αυξανόμενο αντι-κινεζικό αίσθημα σε όλο τον κόσμο, όπως αποδεικνύεται από συγκρούσεις στην Ζάμπια [30] και από ξινές συμπεριφορές στην Σρι Λάνκα [31]. Με το να παίζει με τις διεθνείς πολιτικές ταυτότητας, το Πεκίνο κινδυνεύει να τροφοδοτήσει περαιτέρω τις εθνοτικές διαμαρτυρίες, οι οποίες με την σειρά τους θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις αυξανόμενες υπερπόντιες επενδύσεις, υποβάλλοντας παράλληλα την κινεζική διασπορά σε εθνική αντίδραση. Αυτό ισχύει στη Μαλαισία, όπου πολλοί Κινέζοι [32] κοιτάζουν προς το Πεκίνο για να τους υποδεχτεί πίσω, ενδεχομένως παρουσιάζοντας ένα πραγματικό μεταναστευτικό δίλημμα. Άλλοι μπορεί να ανταποκριθούν σε μια αντι-κινεζική αντίδραση με το να απορρίψουν επενδύσεις ή δεσμεύσεις από το Πεκίνο, επιδιώκοντας να εκφράσουν πιο δυνατά την αφοσίωση στις χώρες καταγωγής τους. Η Αυστραλία μπορεί να είναι μια πρώιμη δοκιμαστική περίπτωση, καθώς η κυβέρνηση μελετά [33] σαρωτική νέα νομοθεσία για την χρηματοδότηση των [προεκλογικών] εκστρατειών και την κατασκοπεία, εν μέσω ανησυχιών για την αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ

Παρόλο που κάποιες χώρες μπορεί να έχουν δυσκολίες στο να αντιμετωπίσουν την κρατική πηγή αυτών των προκλήσεων, έχουν όμως όντως επιλογές για να προστατεύσουν τον εαυτό τους απέναντι σε μια ενεργητική εθνοκρατική επίθεση. Οι εσκεμμένες προσπάθειες ένταξης [των αλλοεθνών] θα είναι κρίσιμες˙ μια κοινότητα της οποίας η ταυτότητα γίνεται δεκτή και φημίζεται τοπικά, θα είναι λιγότερο πιθανό να στραφεί προς το Πεκίνο για μια αίσθηση πατρίδας από όσο μια διασπορά που είναι απομονωμένη και περιφρονημένη. Επιπλέον, οι ισχυρότερες απαιτήσεις διαφάνειας για την ξένη χρηματοδότηση, τόσο στην επιχειρηματική όσο και στην πολιτική επιρροή, δεν θα ρίξουν μόνο ένα φως στην ανάμειξη από το Πεκίνο, αλλά μπορεί επίσης να προκαταλάβουν τις διαιρετικές φήμες που υποστηρίζουν την διχασμένη νομιμοφροσύνη της, διασποράς από το να γίνουν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Πράγματι, μια εθνοκρατική στρατηγική κινητοποίησης συνεπάγεται σοβαρούς κινδύνους για την ίδια την κοινότητα την οποία υποτίθεται ότι επιδιώκει να ενδυναμώσει. Εάν το Πεκίνο προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την διασπορά του για να ενισχύσει μια πιο θεληματική, παρεμβατική εξωτερική πολιτική, οι Κινέζοι στο εξωτερικό θα είναι από τους πρώτους που θα υποφέρουν. Οι προσπάθειες του Πεκίνου να χρησιμοποιήσει την εθνική ενοποίηση για να δικαιολογήσει την επιθετική δράση στο εξωτερικό θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντι-κινεζική προκατάληψη εναντίον των βαθιά ριζωμένων κοινοτήτων διασποράς -και να αποξενώσει ακριβώς τους ανθρώπους που επιδιώκει να στρατολογήσει η Κίνα. Η Κίνα έχει μια μακρά και ιστορική κληρονομιά: Ο λαός της, οι παραδόσεις και ο πολιτισμός της φημίζονται σε όλο τον κόσμο [34]. Στο κάτω-κάτω, ο Κινέζος λαός ήταν σταθερός καθώς αυτοκράτορες, δυναστείες και κυβερνήσεις έχουν έλθει και έχουν παρέλθει.

Εάν το Πεκίνο κατορθώσει να τροφοδοτήσει τον εθνοκρατισμό για τους δικούς του σκοπούς και να μετατρέψει τους ανθρώπους σε πιόνια, θα είμαστε όλοι σε χειρότερη κατάσταση.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2017-10-23/beijing-adopting...

Σύνδεσμοι:
[1] http://foreignpolicy.com/2016/01/27/the-problem-with-polands-new-nationa...
[2] https://www.thenation.com/article/buddhists-in-myanmar-are-unifying-behi...
[3] https://www.amazon.com/Ethnic-Nationalism-State-Power-Afrikaner/dp/03122...
[4] http://foreignpolicy.com/2016/10/01/hungary-is-too-small-for-viktor-orban/
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-08-11/chinas-xitocracy
[6] http://www.migrationpolicy.org/article/political-importance-diasporas
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2008-03-02/us-and-them
[8] http://www.bbc.co.uk/bitesize/higher/history/roadwar/munich/revision/1/
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2016-04-18/why-putin-too...
[10] https://www.theguardian.com/commentisfree/2017/mar/22/annexing-crimea-pu...
[11] http://en.kremlin.ru/events/president/news/20603
[12] http://www.china.org.cn/china/NPC_CPPCC_2012/2012-03/11/content_24865428...
[13] http://nbr.org/publications/specialreport/pdf/Preview/SR43_preview.pdf
[14] http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/...
[15] http://gulfnews.com/news/asia/pakistan/mandarin-mania-grips-pakistan-1.2...
[16] http://www.migrationpolicy.org/article/living-between-chinese-south-africa/
[17] http://booksandjournals.brillonline.com/docserver/17932548/8/1/17930391_...
[18] http://nbr.org/Publications/issue.aspx?id=285
[19] https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fil...
[20] https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/for_website_magicweapon...
[21] http://www.globaltimes.cn/content/1003237.shtml
[22] http://www.sandiegouniontribune.com/sdut-china-tries-to-end-brain-drain-...
[23] https://www.ft.com/content/64991ca6-9796-11e7-a652-cde3f882dd7b
[24] http://www.elections.org.nz/parties-candidates/registered-political-part...
[25] http://www.afr.com/news/chinese-political-influence-sparks-espionage-for...
[26] https://jamestown.org/program/united-front-work-department-magic-weapon-...
[27] https://www.nytimes.com/2017/04/11/world/asia/united-airlines-passenger-...
[28] https://www.voanews.com/a/silk-road-push-stirs-protests-between-china-sr...
[29] https://qz.com/1004386/the-uproar-over-the-dalais-lamas-ucsd-visit-has-u...
[30] https://www.newyorker.com/business/currency/china-zambia-and-a-clash-in-...
[31] http://www.latimes.com/world/asia/la-fg-sri-lanka-port-2017-story.html
[32] http://www.scmp.com/week-asia/politics/article/2095012/whats-causing-mal...
[33] https://www.wsj.com/articles/australia-takes-aim-at-chinese-political-in...
[34] https://www.washingtonpost.com/world/photos-of-chinese-lunar-new-year-ce...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition