Η Ελλάδα χρήζει εκ βάθρων παραγωγικής ανασυγκρότησης

Σήμερα, η Ελλάδα ασφυκτιά σε τρία μεγάλα μέτωπα: Στο οικονομικό, στο πολιτικό, αλλά και στο αξιακό-πολιτισμικό. Μετά από εννέα χρόνια κρίσης εξακολουθεί να ισχύει ένα συμπέρασμα: Όσα δοκιμάσαμε, δεν μας έχουν βγει. Για να είμαι πιο σωστός, μερικά βγήκαν αλλά λειψά, με τεράστια και άσκοπη σπατάλη χρόνου, αλλά και κοινωνικού κόστους. Όμως, η χώρα και η κοινωνία χάνουν συνεχώς, και τα πιο αδύναμα τμήματά της ακόμα περισσότερο. Η φτώχεια μπορεί στατιστικά να ελέγχεται, αλλά χιλιάδες νοικοκυριά είναι στον πάτο της φτώχειας. Αυτά, προκαλούν τον κατακερματισμό της κοινωνίας και αυτός προκαλεί την αδυναμία αναγκαίων κοινωνικών συγκλίσεων. Η κατάρρευση από οικονομική, έγινε κοινωνική, έγινε πολιτική, μετατοπίστηκε στο πεδίο των αξιών, τσάκισε τους κώδικες ηθικής και, αναπόφευκτα, επεκτείνεται επικίνδυνα και στα σκοτεινά πεδία της εγκληματικότητας. Γι αυτό, αν είναι να μιλήσουμε για μεγάλες προτεραιότητες δεν μπορούμε να δούμε μόνο τις οικονομικές ή κοινωνικές, αλλά και τις πολιτικές και αξιακές.

Ένας άντρας ανεμίζει την ελληνική σημαία κατά την διάρκεια αντικυβερνητικής διαδήλωσης έξω από την Βουλή στην Αθήνα, στις 20 Ιουνίου 2017. REUTERS/Costas Baltas
-----------------------------------------------------------------------

Από την κρίση μάθαμε τις δημοσιονομικές, τις χρηματιστηριακές και άλλες «φούσκες». Δεν καταλάβαμε, όμως, ότι το πολιτικό σύστημα καλλιέργησε και πολύ πιο καταστροφικές «φούσκες», με την διάχυση κυμάτων εξωπραγματικών προσδοκιών και ελπίδων, που οδήγησαν την κοινωνία να πιστεύει ότι μπορεί να φτάσει ανέξοδα στον χαμένο Παράδεισο της προ-κρίσης εποχής. Λόγια, δήθεν οράματα και φαντασιώσεις χωρίς αντίκρυσμα. Ας φωνάξουμε και τους Σώρρες να μας πουν κι άλλα. Ψάχνοντας κάτι που δεν θα βρισκόταν πουθενά, παγιδευτήκαμε στο τέλμα. Ο επόμενος παράδεισος, όταν τον βρούμε, θα είναι θεμελιακά διαφορετικός. Για να τον συναντήσουμε, πρέπει πρώτα να αλλάξουν πολλά: Αντιλήψεις, επιδιώξεις, ατομικές και συλλογικές, ισορροπίες, πολιτικές, εργαλεία. Είτε η σοσιαλδημοκρατική, η σοσιαλιστική, η πούρα είτε η όποια Αριστερά, -αλλά και κάθε ιδεολογικός χώρος- πρέπει να δει πώς απαντά σήμερα στα ετερόκλητα αλλά αλληλένδετα προβλήματα της κρίσης, των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, της ανταγωνιστικότητας, της ανεργίας και της φτώχειας, της διαφθοράς, της ανικανότητας του Κράτους, της σύγχρονης ανάπτυξης, των τεχνολογικών εξελίξεων, των ακραίων ιδεολογιών και της οικονομικής και διαγενεακής ανισότητας. Πώς τα απαντά με σημερινούς όρους και όχι με τα σημερινά κλισέ.

Για να το πω διαφορετικά: Πριν αρχίσει κανείς με τις όποιες αναφορές σε προτεραιότητες, μέτρα και πολιτικές πρέπει να έχει στήσει ένα νέο στέρεο ιδεολογικό υπόβαθρο για το πώς βλέπει ως πολιτική δύναμη τα προβλήματά μας και πού θέλει να φτάσουμε. Μια γραμμική αντίληψη για την εξέλιξη της πολιτικής, μια νεκρανάσταση πεθαμένων πολιτικών συλλήψεων ή ανιστόρητες πολιτικές χωρίς συνολική κατανόηση των πολύπλοκων και δύσκολων σχέσεων που δημιούργησε η κρίση, οδηγούν σε αδιέξοδο. Μάθαμε, πως όταν αρνείται κανείς να κατανοήσει τον πραγματικό κόσμο, τα ταμπού αποκαθηλώνονται με βία και η προσαρμογή παίρνει την μορφή του εξαναγκασμού σε κάτι που φάνταζε ως εφιάλτης: Την επέλευση εξαιρετικά σκληρών ανατροπών, που ήσαν αδιανόητες λίγα χρόνια πριν. Παρ’ όλα αυτά, είμαστε η μόνη χώρα της ευρωπαϊκής Περιφέρειας, που είτε για λόγους αδύναμης συλλογικής ευφυΐας, είτε λόγω οργανωμένων πιέσεων, αποτύχαμε να διαμορφώσουμε και να διαχειριστούμε ολοκληρωμένες και αποτελεσματικές πολιτικές για τα μεγάλα μας θέματα. Ωστόσο, η ιδεολογία δεν αρκεί. Χρειάζεται και ικανότητα υλοποίησης. Στην ιστορία έχουμε αναρίθμητες περιπτώσεις πολιτικής ανικανότητας σε όλο το ιδεολογικό φάσμα.

Όλα τα προβλήματα που έχουμε είναι μια αλυσίδα. Κανένα δεν αντιμετωπίζεται μόνο του, αν δεν προχωρήσουν παράλληλα και πολλά άλλα. Απαιτείται γι΄ αυτό μια κρίσιμη μάζα πολιτικής, και όχι ασύντακτα, πρόσκαιρα, επικοινωνιακά μικρά βήματα, που παράγουν διαδοχικά μηδενικά αποτελέσματα. Αλλού με συγκρούσεις, αλλού με αμοιβαίες παραχωρήσεις, ρεαλισμό, αλλά και συναισθηματική νοημοσύνη, αλλού με σύνθεση απόψεων, γνώση του κόσμου, της ιστορίας και σεβασμό των διαφορετικών καταστάσεων. Αυτά αποτελούν αλλαγή υποδείγματος για το πώς ασκείται η πολιτική στην χώρα.

Ένα μεγάλο μας πρόβλημα είναι το χρέος. Αυτό που τελικά αφάνισε το έθνος. Χρωστάμε περίπου 325 δισεκ. ευρώ στους δανειστές μας και υπάρχει αδυναμία πληρωμής άλλων 225 δισεκ. ευρώ στο εσωτερικό της χώρας (κόκκινα δάνεια, οφειλές φόρων προς το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία και την ΔΕΗ που παραπαίει). Στην περίοδο της κρίσης οι θυσίες τόσων εκατομμυρίων κόσμου έγιναν μόνο και μόνο για να καλυφθούν τα νέα και τα θηριώδη κληρονομημένα πρωτογενή δημοσιονομικά ελλείμματα: 62 δισεκ. ευρώ για την περίοδο 2009-2016, χωρίς τις πληρωμές τόκων, από τα οποία 24 δισεκ. ευρώ για το 2009. Από τα δισεκατομμύρια των πρόσθετων φόρων και των περικοπών δημοσίων δαπανών αυτών των ετών δεν χρησιμοποιήθηκε ούτε ένα ευρώ για να αποπληρωθεί ή να εξυπηρετηθεί το ξορκισμένο χρέος. Ό,τι χρειαζόμασταν, ερχόταν με νέα δανεικά.