Εκκαθάριση στο Ριάντ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Εκκαθάριση στο Ριάντ

Τι σημαίνει η καταστολή από τον Mohammed bin Salman για την Σαουδική Αραβία και τη Μέση Ανατολή
Περίληψη: 

Στη νέα Μέση Ανατολή, τα περιφερειακά μπλοκ ισχύος αναδύονται με βάση παλαιότερα ρήγματα. Καθώς ο Μωχάμεντ Μπιν Σαλμάν έχει εδραιώσει την εξουσία του στο σαουδαραβικό βασίλειο, εμφανίζεται ένας νέος άξονας, ένας άξονας που πηγαίνει από την Ουάσινγκτον στο Τελ Αβίβ, το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι και σκοπεύει να αντιμετωπίσει το Ιράν και τους συμμάχους του.

Ο TOBY MATTHIESEN είναι ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο Διεθνών Σχέσεων της Μέσης Ανατολής στο κολλέγιο St. Antony του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Sectarian Gulf: Bahrain, Saudi Arabia, and the Arab Spring That Wasn't [1].

Η νύχτα της 4ης Νοεμβρίου θα μείνει για καιρό στην συλλογική μνήμη της Σαουδικής Αραβίας ως σημείο καμπής. Τρία γεγονότα έλαβαν χώρα στο Ριάντ: Η σύλληψη αρκετών δεκάδων Σαουδαράβων πριγκίπων, αξιωματούχων και ηγετών επιχειρήσεων˙ η παραίτηση του πρωθυπουργού του Λιβάνου, Σαάντ Χαρίρι [2]˙ και η κατάρριψη ενός βαλλιστικού πυραύλου που ξεκίνησε από την Υεμένη με στόχο τον διεθνή αερολιμένα King Khalid της πόλης. Αυτό που συνδέει όλες αυτές τις εξελίξεις ήταν η μορφή του νεαρού πρίγκιπα Μωχάμεντ Μπιν Σαλμάν [3]. Σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει την εξουσία και να εξομαλύνει την πορεία για την ενδεχόμενη ανάρρησή του στον θρόνο, ο MbS, όπως είναι γνωστός, προσπάθησε να αναμορφώσει το προσωπικό και την οργανωτική δομή της εγχώριας πολιτικής της χώρας του και να υιοθετήσει μια νέα δυναμική εξωτερική πολιτική.

09112017-1.jpg

Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας-διάδοχος Mohammed bin Salman στο Ριάντ, τον Νοέμβριο του 2017. REUTERS
------------------------------------------------------------------------

ΚΑΘΑΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΟΙΚΟ

Ο κατάλογος των συλληφθέντων ήταν μακρύς, και σόκαρε τους Σαουδάραβες και τους σκληραγωγημένους παρατηρητές, καθώς περιλάμβανε ανθρώπους που προηγουμένως θεωρούνταν ανέγγιχτοι -ιδιαίτερα, ανώτερα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Οι συλλήψεις έγιναν φαινομενικά κατόπιν αιτήματος ενός νέου οργανισμού για την καταπολέμηση της διαφθοράς, στον οποίο είναι επικεφαλής ο MbS. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κυριαρχεί μια κουλτούρα αυτο-πλουτισμού και διαπλοκής στα κορυφαία κλιμάκια της κυβέρνησης και των επιχειρήσεων στην χώρα και οι δωροδοκίες ήταν ο κανόνας όταν επρόκειτο για μεγάλες κρατικές συμβάσεις. Αλλά αυτή η νύχτα των μεγάλων μαχαιριών απομάκρυνε επίσης ορισμένους ανταγωνιστές του MbS.

Πολιτικά, ο σημαντικότερος από αυτούς που αντικαταστάθηκαν ήταν ο πρίγκιπας Miteb bin Abdullah, ο επικεφαλής της Εθνικής Φρουράς της Σαουδικής Αραβίας. Όχι μόνο ο Miteb ήταν αντίπαλος του MbS στην διαδοχή, ήταν επίσης ο τελευταίος αρκετά υψηλόβαθμος πρίγκιπας με θεσμικό φέουδο -και μάλιστα ένοπλο- που είχε απομείνει, αφότου ο MbS έγινε υπουργός Άμυνας το 2015 συγκεντρώνοντας πολλά άλλα χαρτοφυλάκια, συμπεριλαμβανομένου εκείνου της οικονομίας, στο γραφείο του.

Η εθνική φρουρά της Σαουδικής Αραβίας είναι μια πρετοριανού τύπου, φυλετικά δομημένη δύναμη προστασίας της βασιλικής οικογένειας. Για δεκαετίες, είχε επικεφαλής τον πρώην βασιλιά Αμπντουλάχ και έπειτα τον Miteb, έναν από τους γιους του. Η πίστη της φρουράς στον κλάδο των Abdullah [εντός] της κυρίαρχης οικογένειας είχε οικοδομηθεί εδώ και δεκαετίες. Παρόλα αυτά, ο MbS μπόρεσε να απομακρύνει τον Miteb με φαινομενική ευκολία, και, με εξαίρεση μια συντριβή ελικοπτέρου που θεωρήθηκε ατύχημα στο οποίο σκοτώθηκε ένας ανώτερος πρίγκιπας και φήμες για μια ανταλλαγή πυροβολισμών που σκότωσε έναν άλλο πρίγκιπα, υπήρξαν εκπληκτικά μικρές αναταραχές. (Η αποπομπή του Miteb θυμίζει τα γεγονότα τον Ιούνιο, όταν ο επί μακρό χρόνο υπουργός Εσωτερικών και ο πρώην πρίγκιπας-διάδοχος Mohammed bin Nayef παραιτήθηκε υπέρ του MbS). Για να υπάρξει άμυνα έναντι ενός πραξικοπήματος, οι ένοπλες δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας είχαν δομηθεί ως τρεις ξεχωριστοί θεσμοί: Ο τακτικός στρατός, η εθνική φρουρά και οι δυνάμεις ασφαλείας του Υπουργείου Εσωτερικών, καθένας από τους οποίους έχει ως επικεφαλής κάποιον από διαφορετικό κλάδο του Οίκου των Σαούντ. Αυτή η στρατηγική έχει αποτρέψει την εμφάνιση ενός ισχυρού στρατιωτικού ηγέτη του τύπου του Νάσερ ή του Καντάφι που θα μπορούσε να ανατρέψει την κυρίαρχη οικογένεια, όπως συνέβη σε πολλές άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Αλλά τώρα οι θεσμικές αυτές διαιρέσεις έχουν εξαφανιστεί και ο MbS φαίνεται να ελέγχει άμεσα ή έμμεσα κάθε κλάδο των ενόπλων δυνάμεων.

Μια άλλη σημαντική εστίαση των συλλήψεων ήταν οι ιδιοκτήτες των εταιρειών μέσων μαζικής ενημέρωσης, όπως της MBC και της Rotana, οι οποίες από κοινού ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της αραβόφωνης τηλεόρασης του βασίλειου και πολλά από τα έντυπα μέσα του. Μεγάλοι επιχειρηματίες όπως ο Alwaleed bin Talal, και μεγιστάνες των κατασκευών όπως ο Bakr bin Laden, στοχεύθηκαν επίσης. Οι συλλήψεις ήρθαν στον απόηχο μιας καταστολής κατά ισλαμιστών ηγετών κατά την διάρκεια του καλοκαιριού και μόλις δύο εβδομάδες μετά από μια τεράστια επενδυτική διάσκεψη [4] –η οποία πραγματοποιήθηκε, συμπτωματικά, στο ίδιο ξενοδοχείο, το Ritz-Carlton, όπου οι δυνάμεις ασφαλείας κράτησαν αργότερα κάποιους από τους ηγετικούς πρίγκιπες. Και πάλι, ο MbS πήρε την κεντρική θέση, ανακοινώνοντας στην διάσκεψη ένα σχέδιο για την δημιουργία μιας νέας πόλης, της Neom, στην Ερυθρά Θάλασσα, κοντά στα σύνορα της Σαουδικής Αραβίας με την Αίγυπτο και την Ιορδανία και όχι μακριά από το Ισραήλ.

ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Στην Σαουδική Αραβία, όπως και αλλού, η εγχώρια και η εξωτερική πολιτική είναι αλληλένδετες και η κυβέρνηση συχνά επικαλείται ξένες απειλές για να δικαιολογήσει σκληρά μέτρα εγχωρίως. Από τότε που αναδύθηκε στην πολιτική σκηνή στις αρχές του 2015, ο MbS προσπάθησε να επανατοποθετήσει την Σαουδική Αραβία ως την ηγέτιδα του αραβικού κόσμου και ιδιαίτερα των Σουνιτών. Ο ίδιος και η αυλή του προχώρησαν σε μια ακόμη πιο σκληρή γραμμή εναντίον του Ιράν, το οποίο σκιαγραφούν ως [ότι βρίσκεται] πίσω από πολλά από τα προβλήματα της περιοχής, και ως υπουργός Άμυνας ο MbS διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στον Σαουδαραβικό πόλεμο στην Υεμένη -μια ριζική αποστασιοποίηση από τις δεκαετίες που το Ριάντ ακολουθούσε την διπλωματία με επίκεντρο την οικονομία και τις επενδύσεις προς τον νότιο γείτονά του. Ο πόλεμος, ο οποίος φαινομενικά ξεκίνησε για να εμποδίσει το Ιράν να αποκτήσει επιρροή στην Υεμένη, βρίσκεται τώρα στο τρίτο έτος του και δεν υπάρχει ακόμα στρατιωτική λύση [5].