Δεν ταιριάζουν ενθουσιασμοί για το Κουρδιστάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Δεν ταιριάζουν ενθουσιασμοί για το Κουρδιστάν

Οι ΗΠΑ πρέπει να μιλήσουν για τους προτιμώμενους συμμάχους τους

Η επαναθεώρηση των Κούρδων από την Αμερική πρέπει να ξεκινήσει με τον όρο «Κουρδιστάν». Οι πιο διαβασμένοι Αμερικανοί θεωρούν ότι αυτό σημαίνει το κυριαρχούμενο από Κούρδους βόρειο τμήμα του Ιράκ, που διοικείται από την KRG. Αλλά για πολλούς Κούρδους, σημαίνει μια πολύ μεγαλύτερη έννοια που περιλαμβάνει κυρίως κουρδικές περιοχές του Ιράν, της Τουρκίας και της Συρίας. Επιπλέον, ο αναγνώστης πρέπει να θυμάται ότι ο κουρδικός λαός γενικώς αυτο-κυβερνήθηκε σε αυτά τα εδάφη επί εκατοντάδες χρόνια, μέχρι την συγκριτικά πρόσφατη υποταγή του στα νεοσυσταθέντα εθνικά κράτη στον 20ο αιώνα. Επομένως, η κουρδική ιστορία βλέπει αυτά τα σύνορα ως σύγχρονα, αφύσικα και –όπως ελπίζουν- προσωρινά. Για τους Κούρδους, η βόρεια Συρία είναι στην πραγματικότητα η Ροζάβα (Rojava), δηλαδή η Δύση˙ το Βόρειο Ιράκ είναι το Μπασούρ (Basur), ο Νότος. η νότια Τουρκία είναι ο Μπακούρ (Bakur), ο Βορράς˙ και το δυτικό Ιράν [24] είναι το Rojhelat, η Ανατολή.

Ωστόσο, ακόμα και καθώς οι Κούρδοι περιορίζονται στα επιβληθέντα σύγχρονα σύνορα, τα ίδια αυτά σύνορα τους διχάζουν με σημαντικούς τρόπους. Ξεχωριστές κουρδικές «εθνικές» εμπειρίες και πολιτικές ηγεσίες έχουν προκύψει πίσω από κάθε σύνορο. Παρόλο που κάθε ένας από αυτούς τους ηγέτες αμφισβήτησε τα κράτη που περιβάλλουν την πατρίδα του, το έχουν κάνει μεμονωμένα ή με ανταγωνιστικό τρόπο -και μόνο σπάνια μέσω συνεργασίας- μεταξύ τους. Αυτή η αντιπαλότητα συνεχίζεται, εμφανώς, σήμερα.

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΡΙΩΝ ΑΝΔΡΩΝ

Ο Mullah Mustafa Barzani ήταν ο πρώτος και σπουδαιότερος Κούρδος ηγέτης της εποχής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια σειρά από εξεγέρσεις τον κατέστησαν εξόριστο από το Ιράκ μέχρι το πραξικόπημα του 1958 στην Βαγδάτη. Τότε επέστρεψε για να συνεχίσει την προσπάθειά του για απόσχιση των Κούρδων υπό την αιγίδα του Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος (KDP), που ιδρύθηκε στο Ιράν το 1946. Όταν ο ιρακινός στρατός κατανίκησε τον Μπαρζανί και τον ανάγκασε να παραδεχτεί την ήττα του το 1975, πολλοί φοβήθηκαν ότι το κουρδικό εθνικό κίνημα ήταν νεκρό.

Αλλά η αποτυχία του Μπαρζανί απλώς γέννησε μια νέα γενιά σχισματικών Κούρδων ηγετών. Ο Jalal Talabani -ο οποίος έγινε ο πρώτος μεταπολεμικός πρόεδρος του Ιράκ και πέθανε στα τέλη του 2017 [25]- αποχώρησε [26] από το KDP και σχημάτισε την Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK) το 1975. Εν τω μεταξύ, στην Τουρκία, ο νεαρός επαναστάτης Abdullah Ocalan ίδρυσε το ακροαριστερό, κουρδικό εθνικιστικό Εργατικό Κουρδικό Κόμμα (PKK) το 1976. Τρία χρόνια αργότερα, ο Barzani πέθανε και ο γιος του, Massoud Barzani, τον διαδέχτηκε ως ηγέτης του KDP.

Μέχρι το 1980, αυτοί οι τρεις άνδρες και οι οργανώσεις τους -ο Barzani και το KDP, ο Talabani και το PUK, ο Ocalan και το PKK- ανταγωνίστηκαν για την ηγεσία του κουρδικού λαού. Ως νεοφερμένος, ο Οτσαλάν αναζητούσε καλές σχέσεις με τους άλλους δύο, επιδιώκοντας την συνεργασία για την δημιουργία βάσεων στην Συρία μέσω του Talabani και αργότερα στο Ιράκ μέσω του Barzani. Εντούτοις, μια κουρδική συνεννόηση ήταν αδύνατη. Για να κερδίσει την εύνοια του Barzani, ο Ocalan τερμάτισε την συμμαχία του [27] με τον Talabani το 1982. Όταν το σύμφωνο μεταξύ του PKK και του KDP κατέρρευσε επίσης το 1986 -εν μέρει λόγω των επιθέσεων του PKK στους συμμάχους του KDP στο Ιράκ- ο Barzani άλλαξε πορεία, ενώνοντας τις δυνάμεις του με τον Ταλαμπανί (τον πρώην ανταγωνιστή του) κατά του Ιρακινού δικτάτορα, Σαντάμ Χουσεΐν. Ο Ocalan, σε εκείνο το σημείο, επέστρεψε πίσω στο PUK˙ αυτό οδήγησε στην συμφωνία PKK-PUK [28] το 1988, η οποία διήρκεσε μόνο έναν χρόνο.

Η δεκαετία του 1990 έφερε την αυτονομία του Ιρακινού Κουρδιστάν, αλλά όχι την ενότητα ή την διευθέτηση της μπαρόκ εσωτερικής σύγκρουσης. Οι κοινοβουλευτικές εκλογές του 1992 παρέλυσαν την κουρδική πολιτική, προκαλώντας έναν εμφύλιο πόλεμο τον Μάιο του 1994. Καθώς οι μάχες εντατικοποιήθηκαν το φθινόπωρο του 1996, το ιρακινό Κουρδιστάν διχάστηκε περαιτέρω: Το KDP του Barzani κυβερνούσε από την Erbil, μια πόλη κοντά στα τουρκικά σύνορα και το PUK του Talibani από την Sulaymaniyah, κοντά στο Ιράν. Η σύγκρουση συνεχίστηκε για άλλα δύο χρόνια, καθώς τα μέρη συμφώνησαν σε ελάχιστα -εκτός από την ανάγκη να συνεχίσουν να παραγκωνίζουν το ΡΚΚ.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ συνένωσε τους Ιρακινούς Κούρδους σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν την αυτονομία τους και η αντιπαλότητα στο ευρύτερο Κουρδιστάν κάλυψε την εν υπνώσει κουρδική αντιπαλότητα εντός του Ιράκ. Το PKK γέννησε [29] το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) στην Συρία και το Κόμμα Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν (PJAK [30]) στο Ιράν, το τελευταίο για να πολεμήσει [31] το θεοκρατικό καθεστώς εκεί. Με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στην Συρία το 2012, το PYD κατόρθωσε [32] την δική του αυτόνομη ζώνη στην βόρεια Συρία, καθιστώντας τον άξονα PKK / PYD κρίσιμο για την ηγεσία του Ιρακινού Κουρδιστάν. Στην συνέχεια, το 2013, το PUK ζήτησε, σύμφωνα με πληροφορίες, [33] υποστήριξη από το ΡΚΚ για να αντισταθμίσει την αυξανόμενη επιρροή του KDP του Barzani στην Συρία. Εν τω μεταξύ, το PYD, με την απομάκρυνση του ISIS από την βόρεια Συρία, κέρδισε [34] την υποστήριξη της Δύσης [35] και επέκτεινε την επικράτεια υπό τον έλεγχό του. Και στο ιρακινό Κουρδιστάν, το PKK απελευθέρωσε την πόλη Sinjar και ανακήρυξε [36] την δική του αυτονομία εκεί.

Αυτό το γρήγορο και πυκνό χρονοδιάγραμμα καθιστά σαφές ένα πράγμα: Το «Κουρδιστάν» δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως ένας απλός και τοπικός γεωγραφικός προσδιορισμός.

10112017-3.jpg

Γυναίκες peshmerga στο Zakho, στο Ιρακινό Κουρδιστάν, τον Μάρτιο του 2016. ARI JALAL / REUTERS
------------------------------------------------------

ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΠΑΤΡΩΝΕΣ