Πώς η Ρουμανία και η Πολωνία μπορούν να ενισχύσουν το ΝΑΤΟ και την ΕΕ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς η Ρουμανία και η Πολωνία μπορούν να ενισχύσουν το ΝΑΤΟ και την ΕΕ

Δύο νέες πρωτοβουλίες συνεργασίας θα μπορούσαν να βελτιώσουν την περιφερειακή ασφάλεια

Η παρουσία της Πολωνίας και της Ρουμανίας τόσο στην B9 όσο και στην 3SI καθιστά ασφαλέστερα τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Και οι δύο χώρες φιλοξενούν τμήματα του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ και των πολυεθνικών ταγμάτων του ΝΑΤΟ, και αμφότερες έχουν στρατηγικά συμφέροντα στις γειτονικές χώρες μη μέλη, τα οποία έχουν σχέση με ιστορικούς, πολιτιστικούς και γλωσσικούς δεσμούς τους (η Πολωνία με την Ουκρανία και την Λευκορωσία˙ η Ρουμανία με την Μολδαβία). Το Βουκουρέστι και η Βαρσοβία φαίνεται να έχουν μάθει τα διδάγματα του άχρηστου παλαιότερου ανταγωνισμού μεταξύ της Συνεργασίας της Μαύρης Θάλασσας (Black Sea Synergy, BSS) -ενός σχεδίου της Βουλγαρίας, της Ελλάδας και της Ρουμανίας που ξεκίνησε το 2008 με στόχο την αύξηση της συνεργασίας της ΕΕ με την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, την Γεωργία, την Ρωσία, την Τουρκία και την Ουκρανία- και της Ανατολικής Συνεργασίας (Eastern Partnership)- μια πολωνο-σουηδική πρωτοβουλία που στοχεύει να φέρει την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, την Λευκορωσία, την Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία πιο κοντά στην ΕΕ χωρίς να τους προσφέρει προοπτικές ένταξης. Η σημασία της BSS έχει μειωθεί σημαντικά καθώς η Ρουμανία έχει αρχίσει να εκφράζει σαφέστερη υποστήριξη προς την Ανατολική Συνεργασία. Στην περίπτωση των B9 και 3SI, το Βουκουρέστι και η Βαρσοβία συνεργάστηκαν από την αρχή για να παγιώσουν το σύνολο των ανατολικών συνόρων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, στις σημερινές μορφές τους, οι [Πρωτοβουλίες] B9 και 3SI βελτιώνουν μόνο οριακά την σταθερότητα, την ασφάλεια και την ευημερία στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Για παράδειγμα, δεν είναι ξεκάθαρο κατά πόσον η 3SI μπορεί να βελτιώσει ουσιαστικά την παλαιότερη, καλά χρηματοδοτούμενη και πολύ πιο ολοκληρωμένη Πρωτοβουλία του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (Trans-European Transport Network), η οποία επίσης περιλαμβάνει όλες τις χώρες μέλη της 3SI όπως και, από το 2017, σε κάποιο βαθμό τις χώρες της Ανατολικής Συνεργασίας. Η πρωτοβουλία [14] «υποστηρίζει την ολοκλήρωση 30 Έργων Προτεραιότητας που αντιπροσωπεύουν υψηλή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, καθώς και έργα κοινού ενδιαφέροντος και συστήματα διαχείρισης των μεταφορών που θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην διευκόλυνση της κινητικότητας των εμπορευμάτων και των επιβατών εντός της ΕΕ». Εξίσου, παραμένει να δούμε τι μπορεί να προσφέρει η σημερινή ομάδα B9 στην ασφάλεια της περιοχής, το οποίο να ξεπερνά τις εγγυήσεις, τις δραστηριότητες και τους πόρους που παρέχει το ΝΑΤΟ στα ανατολικά κράτη-μέλη του, με οποιονδήποτε τρόπο. Χωρίς δικές τους ξεχωριστές και σημαντικές αποστολές, η B9 και η 3SI μπορεί να παραμείνουν απλά ομάδες που μιλάνε χωρίς να έχουν αναγνωρίσιμες επιδράσεις. Οι συναντήσεις τους ίσως ακόμη και να αποξενώσουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες που δεν περιλαμβάνονται σε αυτές.

Ο προφανής τρόπος ώστε η B9 και η 3SI να προσθέσουν αξία στο status quo θα ήταν να προσθέσουν στα μέλη τους την Γεωργία, την Μολδαβία και την Ουκρανία, με τις οποίες όλα τα κράτη-μέλη των δύο πρωτοβουλιών συνδέονται έμμεσα μέσω του προγράμματος της Ανατολικής Συνεργασίας. Την περίοδο 2014-17 τα τρία αυτά κράτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση επικύρωσαν εκτεταμένες συμφωνίες σύνδεσης που περιλαμβάνουν όχι μόνο οικονομικές ρήτρες αλλά και υποχρεώσεις αμοιβαίας εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας που θα ευθυγραμμίσουν σταδιακά τις συνδεδεμένες χώρες με τα πλήρη μέλη της ΕΕ. Με το να συμπεριληφθούν τα τρία κράτη της Ανατολικής Συνεργασίας θα καταστεί σαφές στους σημερινούς πληθυσμούς αμφότερων των πρωτοβουλιών όσο και στα κεντρικά θεσμικά όργανα της ΕΕ και στα αρχηγεία του ΝΑΤΟ, το γιατί έχουν δημιουργηθεί οι B9 και 3SI και ποιος είναι ο σκοπός τους. Οι δύο ομάδες θα έχουν σαφώς καθορισμένα, πλήρως ξεχωριστά και σημαντικά καθήκοντα: Θα καλούνται να ενισχύσουν την ανατολική διάσταση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας και να υποστηρίξουν την εφαρμογή των συμφωνιών σύνδεσης της ΕΕ.

Πάνω απ’ όλα, οι 3SI και B9 θα μπορούσαν να βοηθήσουν σημαντικά στην στήριξη της ανάπτυξης και της ασφάλειας εκείνων των μετα-σοβιετικών χωρών που βρίσκονται ήδη κοντά στην ΕΕ, αλλά θα παραμείνουν, στο ορατό μέλλον, εντός της γκρίζας ζώνης της Ευρώπης και συνεπώς αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα υψηλά ρίσκα και απαιτητικές προκλήσεις. Από πρακτική και συμβολική άποψη, οι δύο πρωτοβουλίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικούς μοχλούς για την ευρωατλαντική ενσωμάτωση των τριών συμμετεχόντων στην Ανατολική Συνεργασία, να καλύψουν τις διαδικασίες σύνδεσης με πολιτικό και οικονομικό περιεχόμενο, και να βοηθήσουν στην προετοιμασία τους για μια μελλοντική ένταξη τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ. Θα σηματοδοτούσαν στην Μόσχα ότι τα σημερινά μέλη της 3SI και της Β9 έχουν κοινά συμφέροντα με την Ουκρανία, την Μολδαβία και την Γεωργία και ότι η σταθερότητα, η ασφάλεια και η ευημερία των μετα-σοβιετικών κρατών είναι σημαντικές για ολόκληρη την περιοχή της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης –είτε καλύπτονται από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ είτε όχι.