Οι εκκαθαρίσεις στην Σαουδική Αραβία γίνονται πράγματι για την διαφθορά;

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Mohammad bin Salman (MbS) συνέλαβε [1] με δραματικό τρόπο 11 πρίγκιπες και δεκάδες άλλους πλούσιους επιχειρηματίες και ανώτερους αξιωματούχους με το πρόσχημα της καταπολέμησης της διαφθοράς, μια κίνηση που προκάλεσε μια μικρή χιονοστιβάδα εικασιών μεταξύ των ξένων αναλυτών. Οι συλλήψεις δεν έχουν καμία σχέση με την διαφθορά ή ό,τι έχει να κάνει με αυτήν˙ πρόκειται για την παγίωση της ισχύος ή το σήμα μιας παγιωμένης ισχύος˙ είναι η αρχή μιας νέας εποχής διαφάνειας και λογοδοσίας ή περαιτέρω απόδειξη μιας ανεξέλεγκτης εξουσίας στην κορυφή της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας.

Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Mohammed bin Salman στο συνέδριο της Πρωτοβουλίας Μελλοντικών Επενδύσεων στο Ριάντ, τον Οκτώβριο του 2017. HAMAD I MOHAMMED / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Για να εξηγήσουν τις ενέργειες του MbS, πολλοί αναλυτές κοίταξαν προς την Κίνα [2]. Ο David Ignatius της Washington Post ήταν ο πρώτος από πολλούς που συνέκρινε [3] τις συλλήψεις [στην Σαουδική Αραβία] με την μακρόχρονη εκστρατεία κατά της διαφθοράς του Κινέζου προέδρου Xi Jinping, η οποία έφερε κατηγορίες εναντίον πολλών αξιωματούχων και άλλων γραφειοκρατών [4]. Μερικές φορές αυτές οι συγκρίσεις είναι μια μορφή κολακείας, όπως όταν οι υποστηρικτές του πρίγκιπα-διαδόχου υποδηλώνουν ότι ο MbS, όπως και ο Xi, είναι σοβαρός σχετικά με τις φιλο-επιχειρηματικές μεταρρυθμίσεις και την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης. Γράφοντας για τις σαουδαραβικές εκκαθαρίσεις, ο Ali Shihabi από το Arabia Foundation, επιδοκιμαστικά παραθέτει [5] την εκστρατεία του Xi ως ένα άλλο παράδειγμα «μιας σταθερής ρήξης με ένα διεφθαρμένο παρελθόν». Συνηθέστερα, όμως, οι αναλυτές απέρριψαν τις κινήσεις κατά τις διαφθοράς και στις δύο χώρες ως τίποτα περισσότερο από αρπαγή της εξουσίας, κάνοντας χρήση [6] «μιας συνήθους αυταρχικής τακτικής για την εδραίωση της εξουσίας», σύμφωνα με τα λόγια του Clay Fuller του American Enterprise Institute.

Λαμβάνοντας υπόψη τη σύγκριση MbS-Xi, επιχειρηματολογούμε σε τρία σημεία. Πρώτον, είναι πολύ πρόωρο (και πολύ εύκολο) να απορρίψουμε τις προσπάθειες του MbS για την καταπολέμηση της διαφθοράς -ο πρίγκιπας-διάδοχος δεν είναι ο Xi, αλλά η εκστρατεία του Xi δείχνει ότι οι μονοκράτορες μπορούν μερικές φορές να συνδυάσουν την αρπαγή της εξουσίας με σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Δεύτερον, για να γίνει περισσότερο όπως ο Κινέζος ομόλογός του, ο MbS θα χρειαστεί ένα αρκετά δυνατό χέρι για να αμφισβητήσει το διεφθαρμένο status quo και αρκετή κρατική ικανότητα για να κάνει τις μεταρρυθμίσεις να διαρκέσουν. Τρίτον, η δοκιμασία των μεταρρυθμίσεων τους επόμενους μήνες θα είναι το εάν η καταστολή θα συνεχιστεί, εάν ο MbS ανακοινώσει και επιβάλλει σαφείς κανόνες έναντι της επίσημης συμπεριφοράς και εάν οι εκκαθαρισμένες ελίτ απελευθερωθούν ήσυχα και «απο-εκκαθαριστούν». Αυτά θα δείξουν αν οι εκκαθαρίσεις της περασμένης εβδομάδας ήταν πράγματι μια μοναδική αρπαγή εξουσίας ή η αρχή μιας σοβαρής προσπάθειας να ασχοληθεί με την συστημική διαφθορά.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, μιλά στο 19ο Συνέδριο του Κόμματος στο Πεκίνο, τον Οκτώβριο του 2017. ALY SONG / REUTERS
-------------------------------------------------------

Οι αυταρχικοί είναι συχνά βαθιά διεφθαρμένοι, αλλά θα ήταν λάθος να απορρίψουμε όλες τις αυταρχικές προσπάθειες να καθαρίσουν τις [εκάστοτε] κυβερνήσεις ως κάτι περισσότερο από «πολιτικό θέατρο». Οι περισσότεροι ειδικοί περί την Κίνα, για παράδειγμα, πιστεύουν ότι η εκστρατεία του Xi έχει τουλάχιστον περιορίσει την διαφθορά, ενώ τον βοήθησε να εδραιώσει την προσωπική του εξουσία και να διευρύνει τον έλεγχο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ) πάνω στο κράτος και την κοινωνία. Από το 2013, το ΚΚΚ έχει τιμωρήσει πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους [7] για διαφθορά˙ δεν θα μπορούσαν όλοι να είναι οι αντίπαλοι του Xi. Πράγματι, ακόμη και μεταξύ των κορυφαίων αξιωματούχων που έχουν αναφερθεί με κατηγορίες περί διαφθοράς, λίγοι αποτελούσαν άμεση απειλή [8] για τον Xi ή την εξουσία του. Αντί για αυτό, ήταν κατάφωρα διεφθαρμένοι [9].

Πολύ συχνά, οι αναλυτές αυτών των διώξεων κατά της διαφθοράς εμπίπτουν σε μια ταυτολογία, υποθέτοντας ότι ο καθένας που έχει εκκαθαριστεί από έναν αυταρχικό πρέπει να ήταν εχθρός του αυταρχικού εξαρχής -αλλιώς, γιατί να έχουν εκκαθαριστεί; Όσον αφορά τα πρόσφατα γεγονότα στην Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, συγγραφείς όπως ο Zach Beauchamp [10] του Vox και ο Elliott Abrams [11] του Council on Foreign Relations έχουν εγείρει το ενδεχόμενο ο MbS να απομάκρυνε ένα εκκολαπτόμενο πραξικόπημα από δυνητικούς αντιπάλους ή ότι κινήθηκε για να σταματήσει ένα από το να λάβει χώρα. Αυτή η θεωρία μπορεί να είναι εύλογη στην περίπτωση του πρίγκιπα Muteb bin Abdullah, πλέον του πρώην υπουργού της εθνικής φρουράς που κάποτε θεωρήθηκε δυνητικός υποψήφιος για τον θρόνο της Σαουδικής Αραβίας. Παρόλα αυτά, [η θεωρία] αγωνίζεται να εξηγήσει την σύλληψη των φαινομενικά φιλοκυβερνητικών τεχνοκρατών με μικρή δύναμη πυρός στην διάθεσή τους. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Adel Fakeih, πρώην Υπουργός Οικονομίας και Σχεδιασμού, αμφισβήτησε ή θα μπορούσε ποτέ να επιχειρήσει να αμφισβητήσει τον MbS. Μόλις πέρυσι περιγράφηκε από το Reuters [12] ως «η εμπροσθοφυλακή της κυβερνώσας οικογένειας» για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που ευνοούσε ο πρίγκιπας-διάδοχος.

Στην πραγματικότητα, δεν είναι ανήκουστο για τους μονοκράτορες να εκκαθαρίζουν τους αντιπάλους τους και στην συνέχεια να επιτυγχάνουν πραγματικά μείωση της διαφθοράς, αν και πολλοί, φυσικά, δεν το κάνουν. Ο Chiang Kai-shek, αφού έχασε τον εμφύλιο πόλεμο της Κίνας και υποχώρησε στην Ταϊβάν, ξεκίνησε μια επιτυχή εκκαθάριση και μεταρρύθμιση του διαβόητα διεφθαρμένου εθνικιστικού κόμματος. Ο πρώην πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης, Lee Kuan Yew, θαυμάστηκε από πολλούς σε όλο τον κόσμο παρά το γεγονός ότι ήταν δικτάτορας, επειδή καθάρισε την Σιγκαπούρη και καθιέρωσε μια ανέγγιχτη γραφειοκρατία. Πιο πρόσφατα, στην αυταρχική Ρουάντα, οι αυστηρές πολιτικές του προέδρου Paul Kagame για την καταπολέμηση της διαφθοράς, του έχουν αποδώσει επαίνους από Δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης [13] και διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς [14]. (Η πολυετής εκστρατεία του Xi, εν τω μεταξύ, ήταν σημαντική, αλλά εξακολουθεί να είναι σε εξέλιξη).

Η Σαουδική Αραβία, μπορεί να διαμαρτυρηθούν οι επικριτές, δεν είναι καμία από αυτές τις χώρες, και δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι οι συλλήψεις του τρέχοντος μήνα είναι για κάτι άλλο εκτός από την εξουσία. Αλλά αν και η αληθινή λαϊκή γνώμη είναι δύσκολο να εκτιμηθεί στην μονοκρατορική Σαουδική Αραβία, αρκετοί Σαουδάραβες θα ευχαριστιούνται να ακούν για καλοθρεμένους πρίγκιπες να συγκεντρώνοντα και να διαπομπεύονται δημοσίως. Και σε μια εποχή που τα χρόνια των χαμηλών τιμών του πετρελαίου έθεσαν το φάσμα της λιτότητας στο βασίλειο, η ανακοίνωση της κυβέρνησης ότι έχει ανακτήσει δισεκατομμύρια δολάρια σε δημόσιους πόρους από τους κατηγορούμενους, οι οποίοι τους είχαν αρπάξει μέσω καταχρήσεων και δωροδοκιών, μπορεί να έρθει ως ένα ευπρόσδεκτο σημάδι ότι τουλάχιστον ορισμένοι από τους πλούσιους και ισχυρούς θα υποχρεωθούν να πληρώσουν το δίκαιο μερίδιό τους. Για να γιορτάσουν τις συλλήψεις, μερικοί χρήστες του Saudi Twitter μέχρι που μοιράστηκαν ένα κλιπ από την ταινία The Wolf of Wall Street, όπου οι πράκτορες του FBI ορμούν στα γραφεία ενός δόλιου χρηματιστή με υπόκρουση το [τραγούδι] «Mrs. Robinson», κάποιοι υποτιτλίζοντας την σκηνή [15] με αραβικούς όρους για εγκλήματα όπως ξέπλυμα χρημάτων, δωροδοκία και νεποτισμός.

Ο MbS σε τελετή υποταγής στη Μέκκα, τον Ιούνιο του 2017. REUTERS
-----------------------------------------------------

Στην περίπτωση που ο MbS προσπαθήσει να ακολουθήσει τα χνάρια του Xi ή των αυταρχικών που έχουν περιορίσει την διαφθορά στο παρελθόν, δεν υπάρχει να διαβάσει κανένα προφανές αυταρχικό σενάριο για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η επερχόμενη ανάλυση 27 προσπαθειών αυταρχικών εκκαθαρίσεων από το 1945 από έναν από τους συγγραφείς αυτού του άρθρου, υποδηλώνει ότι οι ηγέτες πέτυχαν όταν είχαν ανεμπόδιστη εξουσία να αμφισβητήσουν το διεφθαρμένο status quo και μπορούσαν να υπολογίζουν σε μια ισχυρή κρατική ικανότητα για την εφαρμογή και την επιβολή των μεταρρυθμίσεων. Στην Κίνα, οι προσπάθειες του Xi ήταν πολύ ισχυρότερες από αυτές άλλων πρόσφατων ηγετών, όπως ο Hu Jintao, σε μεγάλο βαθμό επειδή έχει πολύ περισσότερη προσωπική ισχύ [16] –ισχύ που οι επιτυχίες της εκστρατείας ενισχύουν περαιτέρω. Ο Xi δεν είναι Mao Zedong, αλλά η δημόσια εικόνα του ως αποτελεσματικού ηγέτη (ειδικά για το θέμα της διαφθοράς) τον βοήθησε να οικοδομήσει μια μικρή λατρεία της προσωπικότητάς του [17].

Εάν η ανάλυση αυτή είναι σωστή, τότε αξίζει να σημειωθεί ότι ο MbS φαίνεται να βρίσκεται για τα καλά στην πορεία του να έχει την προσωπική εξουσία και το περιθώριο που χρειάζεται για να απομακρύνει παγιωμένα επίσημα προνόμια. Γνωρίζουμε ότι η πρόσφατη εκκαθάριση δεν έγινε κυρίως για να εξαλείψει πιθανούς αντιπάλους τη εξουσίας του, επειδή ήδη τον περασμένο Ιούνιο έκανε την βαριά δουλειά για αυτό, όταν προσπέρασε τον μοναδικό πραγματικό ανταγωνιστή του, τον πρώην πρίγκιπα-διάδοχο Mohammed bin Nayef. Το γεγονός ότι πραγματοποίησε την πρόσφατη εκκαθάριση από μια θέση ισχύος προσδίδει κάποια αξιοπιστία στην ιδέα ότι ο MbS προσπαθεί πραγματικά να καταπολεμήσει καταχρήσεις εξουσίας από αξιωματούχους.

Ωστόσο, ακόμη και χωρίς αντιπάλους και υποθέτοντας ότι οι προσπάθειες κατά της διαφθοράς είναι όντως για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ένας ρεφορμιστής μονοκράτορας θα χρειαστεί επίσης ένα οργανωμένο και ικανό κράτος για να επιτύχει. Ο Xi, για παράδειγμα, θα ήταν αβοήθητος χωρίς ένα ικανό και καλά οργανωμένο ΚΚΚ, και ο MbS θα αντιμετωπίσει επίσης προβλήματα χωρίς την βοήθεια της σαουδαραβικής γραφειοκρατίας. Ο πρίγκιπας-διάδοχος και οι σύμμαχοί του μπορούν, τουλάχιστον για ένα διάστημα, ακόμα να βασίζονται σε σημαντικά οικονομικά αποθέματα. Παρόλα αυτά, ίσως να χρειαστεί να παλέψουν για να παρακολουθήσουν τον βυζαντινικό λαβύρινθο των φέουδων που διαμορφώθηκαν στην σαουδαραβική πολιτεία μέσα από δεκαετίες εσωτερικών οικογενειακών αντιπαραθέσεων. Αυτές οι διαιρέσεις βρίσκονται στο επίκεντρο των κρατικών ικανοτήτων που είναι οι πιο απαραίτητες για την καταπολέμηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να διανέμονται αποτελεσματικά οι πόροι (ή της διασφάλισης ότι τα χρήματα πηγαίνουν όντως εκεί όπου υποτίθεται ότι πρέπει να πάνε) και της ρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων (έτσι ώστε οι προσωπικοί δεσμοί να μην υπονομεύουν τους επίσημους κανονισμούς). Ο MbS βρίσκεται πολύ πίσω από τον Xi σε αυτό˙ ακόμη και ισχυροί επικριτές του ΚΚΚ θα παραδέχονταν ότι έχει κρατική ικανότητα που τα περισσότερα άλλα απολυταρχικά καθεστώτα μπορούν μόνο να ζηλεύουν.

Θα ήταν εύκολο για τον MbS να εγκαταλείψει το ζήτημα. Οι συλλήψεις επιβάλλουν πραγματικό κόστος βραχυπρόθεσμα στην σαουδαραβική οικονομία, καθώς οι επιφυλακτικοί επενδυτές μπαίνουν στην αναμονή και οι πλούσιοι Σαουδάραβες κινούνται για να στείλουν κεφάλαια ώστε να εξασφαλίσουν την διαμονή τους στο εξωτερικό -όλοι περιμένοντας την τελική πράξη του δράματος. Πράγματι, πριν από τον Xi, οι ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο των μέτρων κατά της διαφθοράς στην οικονομική ανάπτυξη περιόρισαν πολλές εκστρατείες στην Κίνα, ειδικά στην δεκαετία του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αλλά αν δεν υπάρξει οπισθοχώρηση στις συλλήψεις των ελίτ, αν η καταστολή συνεχιστεί βαθύτερα στο κράτος και αν ο MbS υποστηρίξει σαφείς κανόνες κατά των καταχρήσεων από επισήμους, τότε έχουμε λόγους να πιστέψουμε ότι ο πρίγκηπας-διάδοχος είναι σοβαρός για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Μόνο τότε θα γνωρίζουμε αν αυτές οι εκκαθαρίσεις ήταν απλώς ένα ζωηρό ξεσκόνισμα ή το πρώτο χτύπημα από έναν μεταρρυθμιστή.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-11-15/saudi-purge-rea...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-11-08/purge-ri...
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/china
[3] https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/the-saudi-crown-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2017-06-13/dirty-deeds
[5] http://www.arabiafoundation.org/arabia-comment/why-the-saudi-purge-is-no...
[6] http://www.aei.org/publication/beware-of-the-corrupt-anti-corruption-cam...
[7] https://www.reuters.com/article/us-china-corruption/chinese-watchdog-say...
[8] http://www.currenthistory.com/Article.php?ID=1419
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-07-05/leaks-lies-and-...
[10] https://www.vox.com/world/2017/11/6/16613088/saudi-arabia-princes-arrest...
[11] https://www.nytimes.com/2017/11/06/opinion/crown-prince-saudi-arabia.html
[12] https://www.reuters.com/article/saudi-economy-fakieh/saudi-pointman-for-...
[13] http://www.economist.com/node/21548263
[14] https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21694551-should-pa...
[15] https://twitter.com/aabb99b/status/927197968389885952
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-11-01/chinas-return-s...
[17] http://time.com/magazine/south-pacific/4278204/april-11th-2016-vol-187-n...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition