Μια πικρή νίκη για την χιλιανή δεξιά; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια πικρή νίκη για την χιλιανή δεξιά;

Γιατί ο Sebastián Piñera θα παλέψει για να κυβερνήσει
Περίληψη: 

Η εξουσία στην σημερινή Χιλή δεν εξαρτάται μόνο από τα νομοθετικά σώματα, αλλά και από τον δρόμο. Οι πολίτες έχουν γίνει λιγότερο ικανοποιημένοι από την δημοκρατία και στρέφονται προς τις διαδηλώσεις για να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους, και τα κοινωνικά κινήματα έχουν πολιτικοποιήσει την οργή μεγάλων τμημάτων του εκλογικού σώματος σχετικά με τις οικονομικές ανισότητες στην χώρα.

Ο CRISTÓBAL ROVIRA KALTWASSER είναι αναπληρωτής καθηγητής [1] Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Diego Portales στο Σαντιάγο της Χιλής και συν-συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Populism: A Very Short Introduction [2].

Ο άνεμος φαίνεται να φυσάει υπέρ της χιλιανής δεξιάς. Τα αριστερά κόμματα της χώρας είναι κατακερματισμένα. Η σημερινή σοσιαλιστική κυβέρνησή της, με επικεφαλής την Michelle Bachelet [3], είναι βαθιά αντιδημοφιλής. Και λίγες μέρες πριν από τις εκλογές της Κυριακής για την επιλογή του επόμενου ηγέτη της χώρας, ο κεντροδεξιός υποψήφιος Sebastián Piñera [4], ο οποίος κέρδισε τον πρώτο γύρο των εκλογών στις 19 Νοεμβρίου, φέρεται στις δημοσκοπήσεις τρεις με πέντε ποσοστιαίες μονάδες μπροστά από τον αντίπαλό του, τον ανεξάρτητο γερουσιαστή Alejandro Guillier.

Ο Piñera, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος από το 2010 έως το 2014, φαίνεται ότι θα επανέλθει στο αξίωμα. Αλλά η νίκη του θα είναι πικρή, καθώς προκύπτει λιγότερο από την λαϊκή ελκυστικότητα της πλατφόρμας του, από όσο από την διαίρεση της αριστεράς και την χαμηλή προσέλευση ψηφοφόρων. Καμία πολιτική δύναμη δεν έχει πλειοψηφία στο Κογκρέσο της Χιλής [5], και η νίκη του Piñera θα ενθαρρύνει την επανεμφάνιση διαφόρων κινημάτων διαμαρτυρίας. Για όλους αυτούς τους λόγους, μια κυβέρνηση με επικεφαλής τον ίδιο δεν θα είχε πολλά περιθώρια για να ακολουθήσει μια παραδοσιακή δεξιόστροφη ατζέντα.

14122017-3.jpg

Ο Sebastián Piñera χαιρετά υποστηρικτές του στο Santiago, τον Νοέμβριο του 2017. IVAN ALVARADO / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------

ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΣΤΡΟΦΗ

Τα τελευταία χρόνια, η χιλιανή κοινωνία έχει αλλάξει με τρόπους που θα δυσκολέψουν τον Piñera να εισαγάγει τις φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τα συντηρητικά κοινωνικά προγράμματα που προτιμά η δεξιά.

Πρώτον, το εκλογικό σώμα έχει μετατοπιστεί προς τα αριστερά. Ο οικονομικός εκσυγχρονισμός [6] στον οποίο έχει υποβληθεί η χώρα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχει κάνει πιο φιλελεύθερους τους πολίτες. Καθώς οι νεώτερες γενιές θα είναι καλύτερα μορφωμένες κατά τα προσεχή έτη, υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία πολιτιστικής απελευθέρωσης. Αντιθέτως, ζητήματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος και τα δικαιώματα των σεξουαλικών μειονοτήτων θα αποκτήσουν μεγάλη σημασία τα επόμενα χρόνια. Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι, τον Αύγουστο, η κυβέρνηση Bachelet μπόρεσε να νομιμοποιήσει την έκτρωση σε ορισμένες περιπτώσεις -ένα μέτρο στο οποίο η δεξιά αντιστάθηκε με οργή, αλλά που, σύμφωνα με [7] τις δημοσκοπήσεις [8], υποστηρίχθηκε από το περίπου το 60% έως το 70% των Χιλιανών. (Μερικοί υποστηρικτές του Piñera δήλωσαν ότι θέλουν να αντιστρέψουν την απόφαση αυτή˙ κάτι τέτοιο θα προκαλέσει θερμή αντίσταση).

Δεύτερον, κατά την τελευταία δεκαετία, η ανισότητα [9] έχει γίνει ένα σημαντικό θέμα δημόσιας συζήτησης. Παρόλο που η διαφορά [10] μεταξύ των πλουσιότερων και φτωχότερων της Χιλής έχει μειωθεί ελαφρά από το τέλος της πρώτης δεκαετίας του αιώνα, ο θυμός των πολιτών σχετικά με το πρόβλημα έχει αυξηθεί. Το 2000, σύμφωνα με έκθεση του χιλιανού γραφείου του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών [10] (UNDP), οι μισοί από τους ερωτηθέντες Χιλιανούς συμφώνησαν ότι είναι δίκαιο να μπορούν όσοι πληρώνουν περισσότερα να έχουν πρόσβαση σε καλύτερη υγειονομική φροντίδα και εκπαίδευση των παιδιών τους˙ σήμερα, μόνο το ένα τρίτο το κάνει. Η αλλαγή εξηγείται από την πρόσφατη εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων υπέρ της ισότητας, όπως οι φοιτητικές διαμαρτυρίες του 2011 που απαίτησαν από την κυβέρνηση να προσφέρει δωρεάν και υψηλής ποιότητας εκπαίδευση σε όλους τους Χιλιανούς. Η δεξιά δεν είναι εντελώς τυφλή απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα, αλλά ούτε έχει επιδιώξει να την θεραπεύσει.

14122017-4.jpg

Αστυνομικός κρατά έναν φοιτητή κατά την διάρκεια διαμαρτυρίας στο Valparaiso, στην Χιλή, τον Νοέμβριο του 2011. ELISEO FERNANDEZ / REUTERS
--------------------------------------------------------

Τέλος, ορισμένα πρόσφατα σκάνδαλα έχουν καταστρέψει την φήμη της επιχειρηματικής κοινότητας, η οποία έχει ιστορικά υποστηρίξει τους πολιτικούς της δεξιάς. Η Εθνική Οικονομική Εισαγγελία έχει αποκαλύψει περιπτώσεις συμπαιγνίας μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών σε βιομηχανίες τόσο ποικίλες όσο η βιομηχανία πουλερικών, η ναυτιλία και η παραγωγή πανών και χαρτιού υγείας. Το 2015, οι εισαγγελείς κατηγόρησαν έναν από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς οργανισμούς στην χώρα, τον όμιλο Penta, για συμμετοχή στην παράνομη χρηματοδότηση πολιτικών εκστρατειών για δεξιούς πολιτικούς. Επίσης, αποκάλυψαν αποδεικτικά στοιχεία ότι η εξορυκτική εταιρεία SQM, η οποία ελέγχεται ιστορικά από έναν γαμπρό του πρώην δικτάτορα Augusto Pinochet, είχε εμπλακεί σε εκστρατείες παράνομης χρηματοδότησης [11] για υποψηφίους τόσο στην αριστερά όσο και στην δεξιά. Τέλος, πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησαν οι δημοσιογράφοι Juan Andrés Guzmán και Jorge Rojas [12] έδειξε ότι στην δεκαετία του 1990, ο Piñera και άλλοι επιχειρηματίες της Χιλής χρησιμοποίησαν σχήματα φοροαποφυγής που στερούσαν το κράτος από σημαντικούς πόρους.

ΠΡΟΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΗ ΝΙΚΗ

Όλες αυτές οι αλλαγές -η πολιτιστική φιλελευθεροποίηση, η πολιτικοποίηση της ανισότητας [13] και η μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού στην επιχειρηματική κοινότητα- είναι κακές ειδήσεις για την δεξιά της Χιλής. Γιατί λοιπόν ο Piñera κέρδισε τον πρώτο γύρο και γιατί είναι σε καλό δρόμο για να κερδίσει την Κυριακή;