Η ισορροπία του αυταρχισμού στην Ευρώπη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ισορροπία του αυταρχισμού στην Ευρώπη

Η επίκληση του άρθρου 7 κατά της Πολωνίας δεν θα είναι αρκετή
Περίληψη: 

Με το να επικαλεστεί το άρθρο 7, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της προστασίας του κράτους δικαίου στην Ευρώπη. Αλλά για να ξεφύγει από την ισορροπία του αυταρχισμού, η ΕΕ θα πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα.

Ο R. DANIEL KELEMEN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Νομικής στο Πανεπιστήμιο Rutgers.

Την Τετάρτη 20 Δεκεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ένα ιστορικό βήμα προς την υπεράσπιση του κράτους δικαίου στην Πολωνία [1]. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Επιτροπή ενεργοποίησε το άρθρο 7 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή τον μηχανισμό επιβολής κυρώσεων της ΕΕ για τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών που παραβιάζουν τους θεμελιώδεις κανόνες της Ένωσης όπως η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Η κίνηση αυτή έρχεται μετά από δύο χρόνια αποτυχημένου διαλόγου, ο οποίος είδε την κυβέρνηση της Πολωνίας, που ελέγχεται από το λαϊκιστικό κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) [2], να αγνοεί τις προειδοποιήσεις της Επιτροπής και να προωθεί μια σειρά μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην καθιέρωση συνολικού πολιτικού ελέγχου επί του δικαστικού σώματος.

24122017-1.jpg

Η Theresa May και ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Mateusz Morawiecki, στο παλάτι Belvedere στην Βαρσοβία, τον Δεκέμβριο του 2017. AGENCJA GAZETA / REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Αντιμέτωπη με μια τόσο απροκάλυπτη παραβίαση των κανόνων της ΕΕ, η Επιτροπή κατέληξε στο ότι υπάρχει «σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης του κράτους δικαίου στην Πολωνία» και ζήτησε από τις εθνικές κυβερνήσεις στο Συμβούλιο της ΕΕ να ψηφίσουν για το εάν συμφωνούν. Αυτό θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στην αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου της Πολωνίας στην ΕΕ και σε άλλες κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της απόσυρσης της χρηματοδότησης της ΕΕ.

Η υπεράσπιση του κράτους δικαίου στην Πολωνία από την Επιτροπή είναι μια ευπρόσδεκτη κίνηση. Ωστόσο, τα πολιτικά μπορεί να εμποδίσουν την ΕΕ να λάβει πιο αποφασιστικά μέτρα για να αποτρέψει την Πολωνία από το να διολισθήσει προς την κατεύθυνση της απολυταρχίας [3]. Όπως γράψαμε με τον Mitchell Orenstein σχεδόν πριν από δύο χρόνια σε αυτό το περιοδικό [4], στην κρίση της Πολωνίας η ΕΕ υφίσταται τις συνέπειες της αδράνειάς της έναντι της διολίσθησης της Ουγγαρίας προς τον αυταρχισμό. Αυτό παραμένει αλήθεια και σήμερα, και η Ουγγαρία δεσμεύθηκε να ασκήσει βέτο σε οποιεσδήποτε κυρώσεις κατά της Πολωνίας, κάτι που θα απαιτούσε ομόφωνη ψήφο από τα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Προς το παρόν, τα πολιτικά της ΕΕ είναι παγιδευμένα σε μια ισορροπία του αυταρχισμού [5]. Σε αυτή την απερίσκεπτη σταθερή κατάσταση, η ένωση έχει πολιτικοποιηθεί αρκετά ώστε οι σύμμαχοι των εν λόγω ημι-αυταρχικών κυβερνήσεων σε επίπεδο ΕΕ να έχουν τόσο τα εργαλεία όσο και τα κίνητρα για να τα προστατεύσουν από την μομφή˙ αλλά η ΕΕ δεν έχει πολιτικοποιηθεί επαρκώς ώστε οι αντίπαλοι των κυβερνήσεων αυτών να παρέμβουν για να τα χαλιναγωγήσουν ή να σπάσουν την λαβή τους στην εξουσία. Ειρωνικά, η ΕΕ, η οποία έχει κάνει τόσα πολλά για να προωθήσει την δημοκρατία σε ολόκληρη την Ευρώπη -πράγματι κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2012 μερικώς για τον λόγο αυτόν- προσφέρει τώρα ένα ασφαλές καταφύγιο (και άφθονη χρηματοδότηση) σε ημι-αυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτά της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Η τελευταία δράση της Επιτροπής σχετικά με την Πολωνία είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά η ΕΕ δεν θα ξεφύγει από αυτήν την ισορροπία του αυταρχισμού μέχρις ότου αντιμετωπίσει και την κατάσταση στην Ουγγαρία.

24122017-2.jpg

Πολίτες στην Βαρσοβία διαμαρτύρονται για τον νέο πολωνικό νόμο για την δικαιοσύνη, τον Νοέμβριο του 2017. KACPER PEMPEL / REUTERS
----------------------------------------------------------------

ΚΑΚΕΣ ΠΑΡΕΕΣ

Γιατί η ΕΕ αντιμετώπισε πιο έντονα τις επιθέσεις κατά του κράτους δικαίου στην Πολωνία από ό, τι στην Ουγγαρία; Εν μέρει, η διαφορά μπορεί να εξηγηθεί από τον κατάφωρα αντισυνταγματικό χαρακτήρα της επίθεσης της κυβέρνησης του PiS στην ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας και της αυθάδους απόρριψης των προσπαθειών της Επιτροπής για διάλογο. Παρόλο που ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν κατέλαβε με επιτυχία την δικαστική εξουσία στην Ουγγαρία, η κυβέρνησή του είχε μια κοινοβουλευτική υπερ-πλειοψηφία που του επέτρεψε να τροποποιήσει το σύνταγμα για να καταφέρει την κατάληψη αυτή. Και όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όντως αμφισβήτησε πτυχές των μεταρρυθμίσεων της Ουγγαρίας στην δικαιοσύνη, η κυβέρνηση Orban τουλάχιστον προσποιήθηκε ότι έλαβε σοβαρά υπόψη τις καταγγελίες αυτές και έκανε κάποιες επιφανειακές αλλαγές για να τις αντιμετωπίσει.

Το PiS, αντίθετα, στερείτο της συνταγματικής υπερ-πλειοψηφίας και συνεπώς έπρεπε να συνεχίσει την δικαστική του κατάληψη με έναν κατάφωρα αντισυνταγματικό τρόπο -περιλαμβανομένης της παράνομης διάλυσης του Συνταγματικού Δικαστηρίου και της θέσπισης ενός πρόσφατου νομοσχεδίου που θα υποχρέωνε το 40% των δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας να συνταξιοδοτηθεί. Αντί να παίζει νομικά την γάτα με το ποντίκι με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Βαρσοβία είτε αγνόησε είτε απέρριψε αδιάφορα τις ανησυχίες της Επιτροπής. Ο Jaroslaw Kaczynski, ο επικεφαλής του PiS και de facto ηγέτης της πολωνικής κυβέρνησης, σχολίασε αυτό το καλοκαίρι ότι βρήκε «διασκεδαστικές» τις ερωτήσεις της ΕΕ σχετικά με το κράτος δικαίου.