Μια νίκη των λαϊκιστών στην Αυστρία

Στις 18 Δεκεμβρίου 2017 ανέλαβε την εξουσία μια νέα αυστριακή κυβέρνηση [2], αποτελούμενη από έναν συνασπισμό μεταξύ του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (ÖVP) και του δεξιού λαϊκιστικού Κόμματος της Ελευθερίας [3] (FPÖ). Όταν το FPÖ εισήλθε για τελευταία φορά στην κυβέρνηση, το 2000, η Αυστρία μετατράπηκε σε διεθνή παρία. Το Ισραήλ απέσυρε τον πρεσβευτή του και πολλές χώρες -συμπεριλαμβανομένων και των 14 κρατών-μελών της ΕΕ εκείνης της εποχής- επέβαλαν τότε διμερείς κυρώσεις στην κυβέρνηση της Βιέννης. Οι λαϊκές διαμαρτυρίες στην αυστριακή πρωτεύουσα ήταν τόσο έντονες ώστε το νέο υπουργικό συμβούλιο μπόρεσε να εισέλθει και να βγει από την τελετή ορκωμοσίας μόνο μέσω υπόγειων περασμάτων. Αυτή την φορά, τόσο οι διεθνείς όσο και οι εγχώριες αντιδράσεις ήταν πολύ πιο ήπιες.

Ο αντι-καγκελάριος Heinz-Christian Strache και ο καγκελάριος Sebastian Kurz στην Βιέννη, τον Δεκέμβριο του 2017. LEONHARD FOEGER / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Η επιτυχία του FPÖ είναι μια υπενθύμιση ότι ο λαϊκισμός εξακολουθεί να αποτελεί μια ισχυρή δύναμη στην ευρωπαϊκή πολιτική. Στην Γερμανία, τα κέρδη του κόμματος Alternative for Germany [4] χάλασαν την ευκαιρία της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ για μια κυβέρνηση πλειοψηφίας˙ στη Νορβηγία, η έντονη παρουσία του λαϊκιστικού Κόμματος της Προόδου τού επέτρεψε να επιστρέψει στην κυβέρνηση ως μέρος ενός συνασπισμού. Στην Ιταλία, δύο μεγάλα λαϊκιστικά κόμματα -το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λίγκα του Βορρά- ανταγωνίζονται για να ανατρέψουν την τρέχουσα κυβέρνηση στις εκλογές του προσεχούς Μαΐου. Και στην Αυστρία, ο υποψήφιος του FPÖ, Norbert Hofer, παρά λίγο να κερδίσει την προεδρία το 2016 με 46,2% των ψήφων. Αυτό ήταν το καλύτερο αποτέλεσμα για ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα στην Δυτική Ευρώπη μέχρι σήμερα. Ακόμη και όταν οι λαϊκιστές δεν είναι τόσο επιτυχείς, όπως στις ολλανδικές και στις γαλλικές εκλογές του τρέχοντος έτους, είναι σημαντικοί υποψήφιοι για την εθνική κυβέρνηση. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι λαϊκιστές δεν είναι πλέον ικανοποιημένοι από το να βρίσκονται στο περιθώριο και να παίζουν τον ρόλο των κομμάτων διαμαρτυρίας. Αντ’ αυτού, έφτασαν στο κέντρο της εθνικής πολιτικής κάνοντας αξιόπιστες προσπάθειες για πολιτική ηγεσία.

Η σχετική ηρεμία που συνοδεύει την είσοδο του FPÖ στην κυβέρνηση είναι επιπλέον ένα μέτρο για το πόσο η Ευρώπη έχει αλλάξει από το 2000. Σε σχεδόν κάθε ευρωπαϊκή χώρα υπάρχουν τώρα κόμματα με ατζέντες παρόμοιες με εκείνες του Κόμματος της Ελευθερίας. Με τις κυβερνήσεις στην Πολωνία και την Ουγγαρία να υλοποιούν τα είδη των αυταρχικών πολιτικών που κάποτε το FPÖ ήταν ύποπτο ότι ήθελε να εφαρμόσει, όπως η παρεμπόδιση της ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και η φίμωση κρίσιμων μέσων ενημέρωσης, δεν έχει νόημα η αντίσταση στην συμμετοχή του στη νέα αυστριακή κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, το πρόγραμμα του FPÖ, το οποίο επικεντρώθηκε αρχικά στην κυβερνητική σπατάλη και στο πολιτικό αδιέξοδο, φάνηκε μάλλον κοντά στην γενική τάση σύμφωνα με τα πρότυπα της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης [5]. Παρόλο που το FPÖ εξακολουθεί να εμπλέκεται σε ξενοφοβική ρητορική, δεν είναι πλέον το μόνο κόμμα στην Αυστρία που το κάνει και ο τόνος του έχει γίνει πιο ήπιος. Αν δεν υπήρχαν οι ιστορικές σχέσεις του Κόμματος της Ελευθερίας με τον ναζισμό και ένα στέλεχος ανώτερων αξιωματούχων που συνδέεται με ακροδεξιές αντισημιτικές φοιτητικές ομάδες, είναι πιθανό ότι λίγοι διεθνείς παρατηρητές θα έδιναν λίγη σημασία.

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Η νέα κυβέρνηση είναι προϊόν της φιλοδοξίας, αποφασιστικότητας και στρατηγικής κατανόησης του καγκελαρίου της, του Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος στην ηλικία των 31 ετών είναι πλέον ο νεότερος αρχηγός της κυβέρνησης της Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι υπηρετούσε στο αυστριακό υπουργικό συμβούλιο από το 2011 -αρχικά ως υπουργός για την Ολοκλήρωση και στην συνέχεια ως υπουργός Εξωτερικών- και ήταν επικεφαλής σε ένα κόμμα που ανέλαβε την εξουσία εδώ και τρεις δεκαετίες, ο Kurz κατάφερε να παρουσιαστεί ως ο Αυστριακός Εμμανουέλ Μακρόν [6] υποσχόμενος να επαναπροσδιορίσει την χώρα και να εισαγάγει ένα νέο στυλ πολιτικής.

Ένας εξευγενισμένος ομιλητής με έντονη έμφαση στην εμφάνισή του, ο Kurz εκμεταλλεύτηκε τις θέσεις του στο υπουργικό συμβούλιο κερδίζοντας πολιτικούς πόντους όπου αυτό ήταν δυνατόν, ενώ σε μεγάλο βαθμό απομακρυνόταν από τις ενδοκυβερνητικές διαμάχες σχετικά με την εγχώρια πολιτική. Δημιούργησε επίσης ένα μεγάλο κοινωνικό μέσο δικτύωσης το οποίο τον ακολουθεί πιστά -οι αφίσες της ιστοσελίδας και της καμπάνιας του μόλις που ανέφεραν το όνομα του κόμματός του- και ανέπτυξε εκτεταμένα δίκτυα όχι μόνο μεταξύ του εσωτερικού κύκλου των κομματικών στελεχών αλλά και με ηγέτες επιχειρήσεων, ειδικούς επί της πολιτικής και δημοσιογράφους. Αντιλήφθηκε νωρίτερα από τους άλλους Αυστριακούς πολιτικούς ότι κατά την διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης του 2015, όταν σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες πέρασαν από την χώρα, η διάθεση του κοινού προς τη μετανάστευση είχε μετατοπιστεί γρήγορα από την ανοικτότητα στον φόβο και την δυσαρέσκεια. Από εκεί και πέρα, ο Kurz έγινε συνήγορος μιας αυστηρότερης γραμμής για τη μετανάστευση, επικρίνοντας συχνά την Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ θαύμαζε ανοικτά τις περιοριστικές πολιτικές του Ούγγρου προέδρου Βίκτορ Όρμπαν. Ο Kurz διεκδικεί πίστωση επίσης για το ότι έχει ενορχηστρώσει το κλείσιμο της μεταναστευτικής οδού των Δυτικών Βαλκανίων το 2016.