Η λανθασμένη πολιτική του Τραμπ για το Πακιστάν

Στις 4 Ιανουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν [2] την αναστολή σχεδόν όλης της σχετικής με την ασφάλεια βοήθειας στο Πακιστάν έως ότου η Ισλαμαμπάντ αποδείξει την δέσμευσή της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας [3] και διακόψει τους δεσμούς της με μαχητικές ομάδες όπως οι Ταλιμπάν. Η απόφαση αυτή ήρθε λίγες μόλις ημέρες αφότου ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ ,κατηγόρησε το Πακιστάν, στο Twitter, ότι έδωσε «ασφαλές καταφύγιο στους τρομοκράτες που κυνηγάμε στο Αφγανιστάν». Πακιστανοί ηγέτες απάντησαν [4] με μια γνωστή επωδό, ισχυριζόμενοι ότι έχουν κινηθεί εναντίον όλων των μαχητικών ομάδων χωρίς διάκριση και επισήμαναν το τεράστιο κόστος με χρηματικούς όρους (άνω των 120 δισεκατομμυρίων δολαρίων) και όρους ζωών (σχεδόν 80.000 νεκροί πολίτες και στρατιωτικοί) που υφίσταται το Πακιστάν στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας από το 2001.

Υποστηρικτές του κόμματος Jamaat-e-Islami διαμαρτύρονται για την απόφαση του Τραμπ για την Ιερουσαλήμ στο Πεσαβάρ, τον Δεκέμβριο του 2017. FAYAZ AZIZ / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Ο Τραμπ ίσως να νιώθει καλά με το να δημοσιοποιεί τις απογοητεύσεις του για το Πακιστάν, ειδικά τώρα που η διοίκησή του είναι απελπισμένη να περισώσει κάτι από την παρατεταμένη και τείνουσα στην ήττα σύγκρουση των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν. Αυτές οι νέες κυρώσεις, ωστόσο, είναι απίθανο να επηρεάσουν την πακιστανική συμπεριφορά, η οποία βασίζεται στην επί τόπου πραγματικότητα, την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ελάχιστη ικανότητα να αλλάξουν.

Το Πακιστάν είναι μια περίπλοκη χώρα σε μια σκληρή γειτονιά. Οι κύριοι στρατηγικοί του προβληματισμοί είναι να περιορίσει την υπερβολική δύναμη της γείτονος και αντιπάλου του, Ινδίας, και να καταπολεμήσει την ισλαμική μαχητικότητα εντός των δικών του συνόρων -ειδικότερα, θέλει να πολεμήσει τους Πακιστανούς Ταλιμπάν, οι οποίοι τώρα επιχειρούν από καταφύγια στο Αφγανιστάν. Το Πακιστάν ξεκίνησε μια στρατιωτική επιχείρηση το 2014 για να εκκαθαρίσει τις Ομοσπονδιακά Οργανωμένες Φυλετικές Περιοχές (Federally Administered Tribal Areas) [5] των ανταρτών, συμπεριλαμβανομένων των Πακιστανών Ταλιμπάν, πολλοί από τους οποίους διέφυγαν πέρα από τα σύνορα στο Αφγανιστάν. Το Πακιστάν, ωστόσο, είναι απρόθυμο να ευχαριστήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες θεωρεί ως απομακρυσμένο και άστατο σύμμαχο, με το να κινηθεί κατά της ηγεσίας των Αφγανών Ταλιμπάν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την πλευρά τους, θεωρούν το Πακιστάν ως διπρόσωπο εταίρο [6] που είναι διατεθειμένος να παίρνει τα αμερικανικά κεφάλαια αλλά δεν επιθυμεί να διακόψει τις σχέσεις του με μαχητικές ομάδες ή να εκτοπίσει ηγέτες των Αφγανών Ταλιμπάν, ιδιαίτερα εκείνους που συνδέονται με το δίκτυο Haqqani, μια φατρία εδρεύουσα στο Πακιστάν η οποία έχει ενορχηστρώσει επιθέσεις υψηλού προφίλ στο Αφγανιστάν, ιδιαίτερα δε στην Καμπούλ.

Η εξασθενημένη και τώρα σχετικά μικρή οικονομική βοήθεια που παρέχουν σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Πακιστάν είναι ένας άλλος λόγος να υποψιαζόμαστε ότι οι απειλές τους θα είναι αναποτελεσματικές. Οι Πακιστανοί αξιωματούχοι ήταν ανένδοτοι. Ο Miftah Ismail, σύμβουλος του πρωθυπουργού για τα οικονομικά, τα έσοδα και τις οικονομικές υποθέσεις, δήλωσε στο Reuters [7] ότι «οι περικοπές της βοήθειας δεν θα μας βλάψουν», αφού οι κρατικές ενισχύσεις των ΗΠΑ «μειώθηκαν δραστικά κατά την διάρκεια των ετών». (Η ετήσια βοήθεια των ΗΠΑ στο Πακιστάν κορυφώθηκε στα περίπου 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2011, πριν μειωθεί σε περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια το 2016).

Το Πακιστάν έχει επίσης μόχλευση έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ισλαμαμπάντ θα μπορούσε, για παράδειγμα, να απειλήσει να διακόψει τις αεροπορικές και τις επίγειες διαδρομές εφοδιασμού των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν. Αυτή η μόχλευση μειώθηκε κάπως τα τελευταία χρόνια, τόσο λόγω της μείωσης των αμερικανικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν (που μείωσε έτσι την ανάγκη για προμήθειες) όσο και από την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα του δικτύου διανομής του Βορρά (Northern Distribution Network, NDN), το οποίο μεταφέρει τις προμήθειες μέσω της Ρωσίας και της Κεντρικής Ασίας. Το 2011, για παράδειγμα, όταν το Πακιστάν έκλεισε τους διαδρόμους εδάφους στις Ηνωμένες Πολιτείες, το NDN επέτρεψε στον διοικητή της Διεθνούς Δύναμης Ασφάλειας (International Security Assistance Force), στρατηγό John Allen, να αποθηκεύσει εφεδρικά αποθέματα σχεδόν έξι μήνες εντός του Αφγανιστάν. Ωστόσο, η ικανότητα του Πακιστάν να απειλεί την εφοδιαστική [αλυσίδα] των ΗΠΑ εξακολουθεί να είναι τρομακτική: Το 2015, η Ρωσία έκλεισε το NDN και υπάρχει πάντα η πιθανότητα η Μόσχα να αποφασίσει να παίξει σκληρά εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώξουν να το ξανανοίξουν. Το 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχασαν την χρήση της αεροπορικής βάσης Manas [8] στο Κιργιστάν, την τελευταία βάση των ΗΠΑ στην Κεντρική Ασία, καθώς η κυβέρνηση του Κιργιστάν προσπάθησε να κερδίσει την εύνοια της Ρωσίας. Μια άλλη επιλογή είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες να χρησιμοποιήσουν μια ιρανική χερσαία διαδρομή που να περνάει από το λιμάνι του Chabahar, αλλά αυτό είναι πιθανόν να μην είναι στο τραπέζι δεδομένου του εντεινόμενου ρητορικού πολέμου μεταξύ της διοίκησης Trump και της Τεχεράνης. Η στέρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τις αεροπορικές τους διαδρομές στο Αφγανιστάν, εξάλλου, θα τερματίσει την ικανότητα της Ουάσινγκτον να πραγματοποιεί αεροπορική υποστήριξη με μαχητές και βομβαρδιστικά που έχουν βάση στον Κόλπο.

Ο ήλιος ανατέλλει πίσω από τον πύργο Bharia Icon στο Καράτσι, τον Ιανουάριο του 2018. AKHTAR SOOMRO / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Η σημερινή ακινησία περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το εκλογικό ημερολόγιο του τρέχοντος έτους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν μεσοπρόθεσμες εκλογές τον Νοέμβριο, το Πακιστάν έχει κοινοβουλευτικές εκλογές τον Ιούνιο και το Αφγανιστάν τον Ιούλιο. Η Ινδία, επίσης, θα μπορούσε να φέρει τις εκλογές της, που έχουν προγραμματιστεί για το 2019, φέτος. Σε όλες αυτές τις χώρες, λοιπόν, η εσωτερική πολιτική θα κυριαρχεί στην λήψη αποφάσεων για το προσεχές μέλλον. Τα φιλοπόλεμα, ταχυβόλα tweets του Πακιστανού υπουργού Εξωτερικών Khwaja Asif [9] σχετικά με τις κυρώσεις των ΗΠΑ, τα οποία διακήρυξαν τον θάνατο της συμμαχίας, αποτελούν μια καλή εικόνα του τρόπου με τον οποίο αυτή η εστίαση στο εσωτερικό [της χώρας] θα μπορούσε να κάνει τον συμβιβασμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες δύσκολο. Ο Τραμπ, εν τω μεταξύ, επιθυμεί να δείξει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κερδίζουν στο Αφγανιστάν, γεγονός που μπορεί να τον οδηγήσει σε αύξηση της πίεσης στο Πακιστάν επιβάλλοντας πρόσθετες κυρώσεις. (Όπως υποστηρίζει το πρόσφατο βιβλίο του στρατηγικού στοχαστή Harlan Ullman με τίτλο Anatomy of Failure, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κέρδισαν ποτέ έναν πόλεμο που [οι ίδιες] ξεκίνησαν). Εν τω μεταξύ, το Αφγανιστάν και η Ινδία θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τις προσπάθειες των ΗΠΑ να επηρεάσουν το Ισλαμαμπάντ. Αυτό με την σειρά του θα ενισχύσει την αντίληψη του Πακιστάν περί μιας διεθνούς συνωμοσίας εναντίον του.

Ένα τελευταίο εμπόδιο ώστε το Πακιστάν να αλλάξει την πολιτική του είναι το γεγονός ότι σήμερα έχει μια τεχνική κυβέρνηση που διευθύνεται από έναν ικανό, αλλά αδύναμο, πρωθυπουργό, τον Shahid Khaqan Abbasi. Ο Αμπάσι δεν έχει καμία πολιτική επιρροή στο κόμμα του, τον Πακιστανικό Μουσουλμανικό Σύνδεσμο-Ναουάζ, το οποίο εξακολουθεί να φέρει το όνομα του πρώην πρωθυπουργού Ναουάζ Σαρίφ [10], ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω ισχυρισμών περί διαφθοράς τον Ιούλιο, αλλά εξακολουθεί να κινεί τα νήματα. Οι πολιτικές νεποτισμού στο Πακιστάν αποδυναμώνουν την πολιτική διακυβέρνηση και την δημοκρατική νομιμοποίηση, επιτρέποντας στον καλά οργανωμένο στρατό να κυριαρχεί στην χάραξη πολιτικής και να λαμβάνει ισχυρή θέση εναντίον των αιτημάτων των ΗΠΑ. Από το 2001, εξάλλου, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενεπλάκησαν με διαδοχικές αντιδημοκρατικές, αυταρχικές και διεφθαρμένες διοικήσεις στο Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένου του δικτάτορα Pervez Musharraf. Με αυτόν τον τρόπο απέτυχαν να οικοδομήσουν μια σχέση με τα 200 εκατομμύρια κατοίκους του Πακιστάν, η πλειοψηφία των οποίων, ακόμη και στην κορύφωση του πολέμου στο Αφγανιστάν και τα χτυπήματα με αμερικανικά drones στην χώρα τους, εύχονταν να είχαν καλύτερες σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες [ 11].

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι απίθανο ότι οι απειλές για την περικοπή της χρηματοδότησης από τις ΗΠΑ -ή τα εμπρηστικά tweets του Trump- θα έχουν πολύ μεγάλη επίδραση όσον αφορά τη μεταβολή της συμπεριφοράς του Πακιστάν. Αντίθετα, θα προκαλέσουν μόνο εντάσεις μεταξύ των δύο [χωρών], και θα επιδεινώσουν την κατάσταση στο Πακιστάν. Στο κάτω-κάτω, την τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκε μια τέτοια διακοπή των σχέσεων ήταν στην δεκαετία του 1990, μετά την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από τον Πακιστάν και την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το αφγανικό θέατρο μετά το τέλος της σοβιετικής κατοχής. Το Πακιστάν αφέθηκε μόνο για να αντιμετωπίσει τις μετασεισμούς του αφγανικού πολέμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες σταμάτησαν επίσης όλα τα βασισμένα στις ΗΠΑ εκπαιδευτικά προγράμματα για τους αξιωματικούς του Πακιστάν, ξεκινώντας με την Τροπολογία Pressler το 1985 κάτι που διήρκεσε και στην δεκαετία του 1990. Αυτή η «χαμένη γενιά» στερήθηκε της επαφής με τους Αμερικανούς ομολόγους της, οδηγώντας τους Πακιστανούς αξιωματικούς να αναπτύξουν μια άποψη περί των Ηνωμένων Πολιτειών ως αναξιόπιστου σύμμαχου. Ωστόσο, σήμερα, περισσότεροι από 200 από τους λαμπρότερους Πακιστανούς αξιωματικούς έρχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες για εκπαιδευτικούς σκοπούς κάθε χρόνο. Εάν οι σχέσεις ΗΠΑ-Πακιστάν εξακολουθούν να επιδεινώνονται, αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα μπορεί να εξαφανιστεί ξανά.

Πράγματι, οι σημερινές δημόσιες αναποδιές πιθανόν θα προκαλέσουν εκτροχιασμό στην σχέση ΗΠΑ-Πακιστάν, εκτός εάν επαναληφθεί ο ουσιαστικός διάλογος. Είναι σημαντικό οι συζητήσεις μεταξύ των δύο να καθοδηγούνται από διπλωμάτες και όχι από πολιτικούς, ώστε να βρεθούν λύσεις που να οικοδομούν στην αλληλεξάρτηση των δύο χωρών και να εξυπηρετούν τα συμφέροντα αμφοτέρων. Είναι επίσης σημαντικό για την Ουάσινγκτον να ενημερώνει και να εμπλέκεται με τον λαό του Πακιστάν σε αυτές τις ανταλλαγές. Η Ουάσιγκτον έχει δίκιο να υποστηρίζει την βοήθεια βάσει αποτελεσμάτων. Γιατί να μην επιτρέψουμε στο Πακιστάν να θέσει εφικτούς στόχους για την βοήθεια, και να συμφωνήσει με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με αυτούς πριν από την εκταμίευση της βοήθειας, αντί να στρεψοδικεί για επιστροφές [χρημάτων], όπως συμβαίνει τώρα; Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους στην Ινδία και το Αφγανιστάν για να αναπτύξουν ένα πιο βιώσιμο, μακροπρόθεσμο περιφερειακό σχέδιο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της μαχητικότητας. Εάν ο Τραμπ μπορεί να το καταφέρει αυτό, θα μπορεί να ανακηρύξει νίκη πριν βγει από το Αφγανιστάν. Αν όχι, η τρέχουσα διαμάχη θα μπορούσε να προμηνύει μια άτακτη ήττα.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/pakistan/2018-01-10/trumps-flawe...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Crossed-Swords-Pakistan-Within-Paperbacks/dp/0195...
[2] https://www.dawn.com/news/1380876/america-suspends-entire-security-aid-t...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/pakistan/2018-01-08/pakistan-and...
[4] https://tribune.com.pk/story/860790/80000-pakistanis-killed-in-us-war-on...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/pakistan/2017-10-06/how-war-alte...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2017-07-14/calling-p...
[7] https://af.reuters.com/article/worldNews/idAFKBN1ET1G0
[8] https://thediplomat.com/2014/06/the-united-states-just-closed-its-last-b...
[9] https://www.dawn.com/news/1380568
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/pakistan/2017-07-31/pakistan-aft...
[11] http://www.pewglobal.org/2010/07/29/concern-about-extremist-threat-slips...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition