Αμερικανική Tianxia | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αμερικανική Tianxia

H κινεζική φιλοσοφία συναντά την αμερικανική ισχύ

Τι είναι η Αμερική; Ο κόσμος ταράζεται όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, λέει «Πρώτα η Αμερική» [2], αλλά τίποτε δεν θα πρέπει να είναι πιο φυσικό από έναν πρόεδρο ο οποίος βάζει πρώτα την πατρίδα του. Το πρόβλημα με το «Πρώτα η Αμερική» είναι ότι η Αμερική δεν είναι απλά μια χώρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι χώρα. Η Αμερική είναι κάτι περισσότερο –όχι μόνο το πιο ισχυρό κράτος, αλλά το πολιτιστικό, οικονομικό και θεσμικό κέντρο ενός κόσμου που έχει αναδημιουργηθεί σε κάποιο ποσοστό κατ’ εικόνα του.

Η Δύση στην ουσία δεν έχει μια κατάλληλη λέξη που να περιγράφει την Αμερική με την ευρεία της έννοια, επειδή ο σύγχρονος Δυτικός κόσμος δεν είχε δει τίποτα παρόμοιο με αυτό κατά το παρελθόν. Την τελευταία φορά που ένας ολόκληρος κόσμος ήταν τόσο οργανωμένος γύρω από ένα και μόνο κεντρικό κράτος ήταν τον δέκατο πέμπτο αιώνα, όταν η Ανατολική Ασία ήταν επικεντρωμένη στην Κίνα της δυναστείας των Μινγκ [3]. Η Κίνα εκείνη την εποχή δεν ήταν μόνο ηγέτης ή περιφερειακός ηγεμόνας˙ ήταν το κεντρικό κράτος ενός πολιτικού και πολιτιστικού χώρου που εκτεινόταν από την Βιρμανία μέχρι την Ιαπωνία. Και η λέξη που ήρθε για να περιγράψει εκείνον τον κόσμο ήταν η «tianxia».

19012018-1.jpg

Παιδιά περπατούν κάτω από μια αμερικανική σημαία κατά την Παρέλαση των Βετεράνων στη Νέα Υόρκη, τον Νοέμβριο του 2011. REUTERS/Eduardo Munoz
-------------------------------------------------------------------------------------------------

Tianxia σημαίνει κυριολεκτικά «τα πάντα υπό τον ουρανό», αλλά στις ημέρες της αυτοκρατορικής Κίνας, έφθασε να αναφέρεται σε «ένα φωτισμένο βασίλειο» των «καθολικών αξιών που καθορίζουν ποιος ήταν πολιτισμένος και ποιος δεν ήταν», σύμφωνα με τα λόγια του διακεκριμένου ιστορικού Wang Gungwu. Στην παλιά tianxia, για παράδειγμα, ο κινεζικός πολιτισμός ήταν το πρότυπο για το οποίο όλοι οι άλλοι φιλοδοξούσαν, με την γνώση της κινεζικής καλλιγραφίας να χρησιμεύει ως ένδειξη ευγένειας παντού στην Ανατολική Ασία, ακόμη και μεταξύ ανθρώπων που δεν μιλούσαν κινέζικα. Η αυλή των Μινγκ χορηγούσε τίτλους σε μη Κινέζους ηγέτες και, παρ’ όλο που αυτές οι τιμές δεν ήταν απολύτως απαραίτητες για τους Ασιάτες ηγέτες, η έλλειψη ενός [τέτοιου τίτλου] ανέκαθεν καθιστούσε την εξουσία τους λίγο λιγότερο ασφαλή. Οι τίτλοι επέτρεπαν επίσης στους ξένους ηγέτες να εμπορεύονται με την Κίνα. Η πρόσβαση στις κινεζικές αγορές δεν ήταν αποφασιστική, δεδομένου ότι οι περισσότερες χώρες ήταν αυτάρκεις για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους, αλλά ήταν σημαντικό αν μια χώρα επρόκειτο να έχει κάποιο ουσιαστικό εμπόριο.

Σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας tianxia [4]. Αυτή η «Αμερικανική Tianxia» είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα κράτος ή μια χώρα, ή ακόμα και μια αυτοκρατορία. Διεισδύει σε όλους τους τομείς της ζωής. Στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, οι κινεζικές επιχειρήσεις, τα ρωσικά πανεπιστήμια και ακόμη και οι ιρανικές επαναστάσεις γίνονται σε αμερικανικές γραμμές. Το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) συνιστά στους μαχητές του να χρησιμοποιούν συσκευές Android ενώ η κυρίαρχη οικογένεια Kim της Βόρειας Κορέας προτιμά την Apple. Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιτίθενται στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις πολιτικές τους και στον πρόεδρό τους, αλλά εξακολουθούν να θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους στα αμερικανικά πανεπιστήμια, να επενδύσουν τα χρήματά τους σε αμερικανικές εταιρείες και να εκφράσουν τις απόψεις τους στα αμερικανικά κοινωνικά δίκτυα.

Αυτό δεν είναι κάποιο είδος καταναλωτικού αμόκ. Ούσες στο επίκεντρο της παγκόσμιας τάξης, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναπροσανατολίσει κατά την διάρκεια των τελευταίων 25 ετών τον τρόπο που ο κόσμος -και ιδιαίτερα η ελίτ του κόσμου- δουλεύει, παίζει και σκέφτεται. Τους έφερε σε μια διεθνή ιεραρχία όπου η κατάκτηση του κύρους απαιτεί το να πετύχουν εντός των δικτύων [5] που έχουν ως επίκεντρο τις ΗΠΑ και να παίζουν με τους κανόνες των ΗΠΑ. Και κάνει την Αμερική του 21ου αιώνα πιο ισχυρή από οποιαδήποτε αυτοκρατορία, βασίλειο ή κοινοπολιτεία στην ιστορία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες -δηλαδή η ίδια η χώρα- έχουν άφθονη σκληρή και ήπια δύναμη. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν όρια. Η Αμερικανική Tianxia δεν έχει.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Το όνομα της Κίνας στα κινέζικα, «Zhongguo», σημαίνει κυριολεκτικά «μέσο βασίλειο», ή, πιο λαϊκά, κεντρικό κράτος ή κράτη (δεν υπάρχει πληθυντικός στα κινέζικα). Το «Μέσο Βασίλειο» είναι επίσης το όνομα της Κίνας στα ιαπωνικά, τα κορεάτικα, τα βιετναμέζικα και στις περισσότερες άλλες γλώσσες της Ανατολικής Ασίας. Στο πλαίσιο της πολιτιστικής και πολιτικής σφαίρας της Ανατολικής Ασίας, η Κίνα ήταν πάντα στο κέντρο. Για παράδειγμα, το ιαπωνικό όνομα για την Ιαπωνία, Nippon, σημαίνει κυριολεκτικά η «γη του ανατέλλοντος ηλίου» -όπως φαίνεται από την Κίνα. Το «nam» στο Βιετνάμ σημαίνει «νότος», υποδεικνύοντας την κατεύθυνση του από τους Viet, έναν αρχαίο λαό της νότιας Κίνας.

Οι γείτονες της Κίνας αναγνώρισαν ότι η Κίνα ήταν το κεντρικό κράτος της Ανατολικής Ασίας και χρησιμοποίησαν την κινεζική λέξη tianxia για να περιγράψουν το σύστημα στο οποίο ανήκαν. Η Κίνα δεν κυβερνούσε άμεσα την Ανατολική Ασία ως καταπιεστικός αυτοκρατορικός υπερασπιστής, ούτε παρείχε ασφάλεια σε επίπεδο συστήματος ως περιφερειακός ηγεμόνας. Η κινεζική κεντρικότητα ήταν απλά θέμα μεγέθους και τοποθεσίας -η Κίνα ήταν μεγάλη και όλες οι γύρω χώρες ήταν μικρές.

Έτσι η tianxia δεν αναφέρεται σε ηγεμονία, αλλά σε ένα σύστημα στο οποίο η Κίνα ήταν και η κυρίαρχη πολιτική και οικονομική δύναμη αλλά και το κέντρο του πολιτισμικού σύμπαντος, ειδικά για τις ελίτ. Οι γείτονες της Κίνας υιοθέτησαν τον Κομφουκιανισμό˙ στην Κορέα και την Ιαπωνία, οι ελίτ μελετούσαν την κλασική κινεζική, η οποία ήταν επί μακρόν η γλώσσα της κυβέρνησης, της εκπαίδευσης και ακόμη και της λογοτεχνίας. Η κινεζική διπλωματική αναγνώριση μπορούσε να μετατρέψει έναν τοπικό πολέμαρχο σε έναν σεβαστό βασιλιά. Η Κίνα είχε επίσης την οικονομική βαρύτητα να παίξει [το δίλημμα] «ή το δέχεσαι ή όχι» στις εμπορικές διαπραγματεύσεις με τους γείτονές της.

Όταν η Κίνα έστειλε στρατεύματα στο εξωτερικό, ήταν συνήθως για να παρέμβει υπέρ της μιας ή της άλλης φατρίας στις γειτονικές της χώρες, όχι να τις κατακτήσει. Στην πραγματικότητα, ο ιδρυτής της δυναστείας Μινγκ, ο αυτοκράτορας Χονγκουά (1368-1398), άφησε μια επιστολή με συμβουλές προς τους διαδόχους του που θυμίζει την προειδοποίηση του Τζορτζ Ουάσινγκτον σχετικά με τις «περίπλοκες συμμαχίες»:

«Οι υπερπόντιες ξένες χώρες ... διαχωρίζονται από εμάς από βουνά και θάλασσες ... Με ανησυχεί ότι οι μελλοντικές γενιές θα μπορούσαν να καταχραστούν τα πλούτη και την ισχύ της Κίνας και να αναζητήσουν τις στρατιωτικές δόξες της στιγμής για να στείλουν στρατιώτες στα πεδία [εναντίον τους] χωρίς λόγο και αιτία και να προκαλέσουν μια απώλεια ζωών. Πρέπει να τους υπενθυμιστεί έντονα ότι αυτό είναι απαγορευμένο».

Το μέγεθος, η δύναμη, το κύρος και η θέση της Κίνας σήμαιναν ότι ολόκληρη η Ανατολική Ασία είχε ενταχθεί στην κινεζική tianxia. Αλλά όταν οι Ευρωπαίοι έφθασαν τον δέκατο έκτο αιώνα, ο κόσμος ξαφνικά φαινόταν πολύ μεγαλύτερος. Μέχρι το τέλος της δυναστείας των Μινγκ το 1644, η Κίνα δεν ήταν πλέον στο επίκεντρο των «πάντων κάτω από τον ουρανό». Είχε γίνει απλώς μια άλλη μεγάλη περιφερειακή δύναμη σε έναν πολύ μεγαλύτερο κόσμο.

Η δυναστεία Qing (1644-1911) ήταν, στους πρώτους δύο αιώνες της, ακόμη πιο ισχυρή από των Ming, αλλά δεν είχε την ηθική ισχύ να ορίσει τον πολιτισμό στα μάτια των γειτόνων της. Σε αυτή την περίοδο, η Ιαπωνία σταμάτησε τελείως την αλληλεπίδρασή της με την Κίνα, και οι Κορεάτες κυβερνήτες αποδέχτηκαν την κυριαρχία των Qing μόνο με την βία. Ενώ η Κίνα των Ming φιλοδοξούσε να είναι η δεξαμενή της παγκόσμιας σοφίας, η Κίνα των Qing ήταν απλώς ο ταραχοποιός της διπλανής πόρτας. Αργότερα έγινε το θύμα της διπλανής πόρτας, καθώς η Κίνα επλήγη από την υπογραφή μιας σειράς άνισων συμφωνιών, πρώτα από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και αργότερα από την Ιαπωνία.

Τώρα η Κίνα είναι και πάλι μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη [6] σε έναν πολύ μεγαλύτερο κόσμο. Οι γείτονες της Κίνας έχουν προσαρμοστεί στην επιστροφή της Κίνας [στο προσκήνιο], αλλά λίγοι από αυτούς έχουν αναπροσανατολίσει τον αυτοπροσδιορισμό τους γύρω από αυτήν. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, επιφυλακτικές για την άνοδο της Κίνας, συνεχίζουν να ευθυγραμμίζουν τις εξωτερικές τους πολιτικές με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών. Μόνο στη νοτιοανατολική Ασία η Κίνα είναι ο κυρίαρχος παράγοντας στις διεθνείς σχέσεις, αλλά ακόμη και εκεί η ισορροπία είναι περισσότερο εναντίον της Κίνας παρά υπέρ της.

Μερικοί Κινέζοι μελετητές, όπως ο φιλόσοφος Zhao Tingyang, έχουν προωθήσει την ιδέα μιας νέας tianxia του 21ου αιώνα, με την οποία εννοούν ένα αρμονικό παγκόσμιο σύστημα που θα βασίζεται στις κινεζικές κομφουκιανές αρχές. Αλλά, αν υπάρχει ένα κεντρικό κράτος στον εικοστό πρώτο αιώνα, σαφώς αυτό δεν είναι η Κίνα. Για να είμαστε δίκαιοι, οι Κινέζοι συγγραφείς και διπλωμάτες συνήθως αρνούνται οποιοδήποτε ειδικό καθεστώς για την Κίνα στα σχέδιά τους. Αντ' αυτού, υποστηρίζουν την αρχή της κυριαρχικής ισότητας, αποκλείοντας κάθε ιδιαίτερο ρόλο της Κίνας στον μελλοντικό τους «αρμονικό κόσμο» (όρος που χρησιμοποίησε ο τότε πρόεδρος της Κίνας, Hu Jintao, στην ομιλία του προς τα Ηνωμένα Έθνη το 2005). Αλλά μπορεί να υπάρξει μια αληθινή tianxia -μια αρμονική τάξη των πάντων υπό τον ουρανό- χωρίς κεντρικό κράτος να την εναρμονίζει;

19012018-2.jpg

Επισκέπτες παρακολουθούν έκθεση για τον κινεζικό πολιτισμό στο φεστιβάλ Europalia-China στις Βρυξέλλες, τον Οκτώβριο του 2009. REUTERS/Francois Lenoir
-------------------------------------------------------------------------------------------

Μια προσεκτική ματιά στην ιστορική tianxia των Ming υποδεικνύει ότι δεν γίνεται. Η αρμονία ίσως να απαιτεί μια ορισμένη κομφουκιανή ανεκτικότητα από την πλευρά του κεντρικού κράτους, αλλά όντως απαιτεί ένα κεντρικό κράτος. Η Ανατολική Ασία της εποχής των Ming δεν ήταν σταθερή επειδή όλοι συμφώνησαν να ζουν ειρηνικά και με σεβασμό σε μια αρμονική κοινότητα με την Κίνα. Ήταν σταθερή διότι, πρακτικά μιλώντας, όλες οι διεθνείς υποθέσεις έπρεπε να διεξαχθούν σε σχέση με ένα τεράστιας επιρροής κεντρικό κράτος, και αυτό το κεντρικό κράτος ήταν γενικά αρκετά σοφό ώστε να μην μοχλεύει αυτήν την κεντρικότητά του για να μεγιστοποιεί τα δικά του στενά βραχυπρόθεσμα οφέλη. Συγκρίνετε αυτό με την ακραία βία του ευρωπαϊκού διακρατικού συστήματος που προέκυψε από την Αναγέννηση και διήρκεσε μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο οποίο [σύστημα] πολλές ομοειδείς δυνάμεις τσακώνονταν για κυριαρχία.

Σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι το κεντρικό κράτος -το zhongguo, ας πούμε- για το διεθνές σύστημα. Μερικοί άνθρωποι λένε ότι τώρα ζούμε σε έναν πολυπολικό κόσμο. Ότι το μερίδιο των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο ΑΕΠ βρίσκεται στη τελειωτική του πτώση˙ ότι ο κεντρικός ρόλος του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία απειλείται˙ ότι ο υπόλοιπος κόσμος δεν σέβεται πλέον τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτοί οι αρνητές χάνουν το νόημα: Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρειάζεται να κυβερνούν τον κόσμο για να τον εναρμονίσουν. Σε μια tianxia όπως της Ανατολικής Ασίας των Μινγκ ή του σημερινού αμερικανικού κόσμου, δεν είναι η ωμή δύναμη του κεντρικού κράτους που σταθεροποιεί το σύστημα. Είναι η κεντρικότητά του.

ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΑΤΟΜΟ

Εάν υπάρχει ένα πράγμα που ορίζει τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στο σημερινό παγκόσμιο σύστημα, είναι η κεντρικότητα. Για παράδειγμα, παρά την υποτιθέμενη αντιπάθεια μεταξύ της Κίνας και του Donald Trump, η σχέση ΗΠΑ-Κίνας συγκαταλέγεται στα φωτεινά σημεία της εξωτερικής πολιτικής της νέας διοίκησης [των ΗΠΑ]. Ένας από τους κυριότερους στόχους του Κινέζου προέδρου, Xi Jinping, για την πρώτη του συνάντηση κορυφής με τον Trump, τον Απρίλιο, ήταν να κρατήσει το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα ανοιχτό για τις κινεζικές κρατικές τράπεζες και τα γραφεία συμψηφισμών (clearing houses). Πήρε αυτό που ήθελε με αντάλλαγμα την επίτευξη των προτεραιοτήτων του Trump για την πρόσβαση στην [κινεζική] αγορά και για τη Βόρεια Κορέα. Για όλες τις χώρες, αλλά κυρίως για ένα σημαντικό εμπορικό έθνος όπως η Κίνα, η πρόσβαση στο δολαριακό σύστημα είναι ζωτικής σημασίας.

Η κεντρικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τους προσδίδει σημαντική επιρροή στον υπόλοιπο κόσμο. Πράγματι, οι οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ [7], όπως αυτές για το Ιράν και την Ρωσία, είναι πολύ πιο αποτελεσματικές τώρα από ό, τι στην κορύφωση της αμερικανικής μεταπολεμικής ηγεμονίας κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, διότι η παγκοσμιοποίηση έχει αυξήσει την διασυνδεσιμότητα του κόσμου και αυτή η διασυνδεσιμότητα επικεντρώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και δεν είναι μόνο τα νήματα της παγκόσμιας οικονομίας που διέρχονται από τη Νέα Υόρκη και την Καλιφόρνια -η συντριπτική πλειοψηφία της παγκόσμιας κίνησης στο Internet διασχίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επωφελούνται από την κεντρικότητά τους και σε άλλα δίκτυα: Τα ακαδημαϊκά δίκτυα, τα δίκτυα επιχειρήσεων, τα δίκτυα των μέσων ενημέρωσης, κ.λπ. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε οποιοδήποτε παγκόσμιο δίκτυο που δεν επικεντρώνεται μέσα και πάνω στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ωστόσο, αυτή η προεξάρχουσα θέση δεν περιορίζεται στον κυβερνοχώρο. Τα ξένα πανεπιστήμια προσφέρουν ολοένα και περισσότερο πτυχία τύπου ΗΠΑ, συνεργάζονται με αμερικανικά (ή άλλα αγγλόφωνα) πανεπιστήμια και επιδιώκουν ακόμη και την πιστοποίηση από τις ΗΠΑ. Οι ελίτ σε όλο τον κόσμο διδάσκουν τα παιδιά τους στα αγγλικά, εκθέτοντάς τα στην αμερικανική κουλτούρα και τον [αμερικανικό] τρόπο σκέψης. Στον κόσμο των επιχειρήσεων, οι αρχές της αξίας των μετόχων, οι τρόποι διοίκησης και η εργασιακή ηθική στο στυλ των ΗΠΑ, έχουν γίνει οι παγκοσμίως βέλτιστες πρακτικές. Οι κορυφαίες οργανώσεις σχεδόν σε κάθε επάγγελμα βρίσκονται δυσανάλογα εντοπισμένες στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ένα αποτέλεσμα αυτής της κεντρικής σημασίας είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μόνο ο ευνοημένος προορισμός για τα χρήματα του κόσμου. Ίσως το πιο σημαντικό, έχουν γίνει ο αγαπημένος προορισμός για τους ανθρώπους του κόσμου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους Κινέζους -τους πολίτες του μεγαλύτερου υποτιθέμενου αντιπάλου της αμερικανικής δύναμης. Περισσότεροι από 300.000 Κινέζοι φοιτητές σπουδάζουν τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες, με μια ροή περίπου 100.000 νέων φοιτητών κάθε χρόνο. Αλλά η ροή των Κινέζων φοιτητών μπορεί σύντομα να ξεπεραστεί από μια νέα πηγή διαρκών δεσμών μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας: Τα μωρά από Κινέζους επισκέπτες [στμ: anchor babies, ή σε ελεύθερη μετάφραση «μωρά μετανάστες»].

Τα μαιευτήρια της Καλιφόρνιας που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε Κινέζες μητέρες προσπαθούν να διατηρήσουν χαμηλό προφίλ, αλλά όλοι συμφωνούν ότι η επιχείρησή τους είναι ακμάζουσα. Οι εκτιμήσεις είναι ότι κάθε χρόνο από 10.000 έως περίπου 100.000 Κινέζες γεννούν στις Ηνωμένες Πολιτείες -και αυτά τα μωρά είναι αυτομάτως επιλέξιμα για αμερικανική υπηκοότητα. Μέχρι τα μέσα του αιώνα μπορεί να υπάρχουν 2-3 εκατομμύρια ελίτ «Κινέζοι», που έχουν ανατραφεί στην Κίνα, οι οποίοι είναι στην πραγματικότητα πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών και μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών, δεδομένου ότι η Κίνα δεν επιτρέπει διπλή υπηκοότητα.

Ο «τουρισμός του τοκετού» ήταν κάποτε δύσκολος, επειδή τα προξενεία των ΗΠΑ αρνούνταν συνήθως τις θεωρήσεις σε έγκυες γυναίκες. Αλλά όλα αυτά άλλαξαν τον Νοέμβριο του 2014, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα συμφώνησαν να προσφέρουν δεκαετείς τουριστικές βίζες, η μια χώρα στους πολίτες της άλλης. Τώρα, μια Κινέζα μπορεί να πάρει βίζα πριν παντρευτεί, να περιμένει μέχρι να μείνει έγκυος, και στην συνέχεια να πετάξει στις Ηνωμένες Πολιτείες στην αρχή του τρίτου τριμήνου [της εγκυμοσύνης της]. Αυτό μειώνει δραματικά το χρόνο, την ταλαιπωρία και το κόστος του να αποκτήσει ένα «μωρό των ΗΠΑ».

Τα «μωρά των ΗΠΑ» της Κίνας, οι απόφοιτοι των αμερικανικών πανεπιστημίων και άλλες ελίτ με επενδύσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορεί ούτε καν να ζουν στην χώρα και πιθανώς να μην θεωρούν τους εαυτούς τους ως Αμερικανούς. Αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τα αμερικανικά δίκτυα χρημάτων, εξουσίας και γοήτρου. Όπως και οι Ρώσοι ολιγάρχες που εγκατέλειψαν την Μόσχα για το Λονδίνο πριν από μια γενιά, ίσως να φαντάζονται ότι αυτοί και τα παιδιά τους θα παραμείνουν συνδεδεμένοι με την χώρα τους. Στην πραγματικότητα, τέτοιες οικογένειες γίνονται πολίτες του κόσμου που ζουν σε έναν διακρατικό χώρο που οικοδομήθηκε κατ' εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών -η Αμερικανική Tianxia.

Εκείνοι που κατοικούν σε αυτή την Αμερικανική Tianxia -διεθνείς ελίτ από την Κίνα και αλλού- έχουν όλοι μια κοινή σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες (ή έναν από τους στενούς αγγλοσαξονικούς συμμάχους τους, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο) το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τον σχηματισμό κοινών αξιών. Κυρίαρχη μεταξύ τους είναι η αμερικανική αξία της ατομικής αυτο-εκπλήρωσης. Αποκομμένες από οποιαδήποτε χώρα προέλευσης, αυτές οι ελίτ υιοθετούν αναπόφευκτα μια ατομικιστική προσέγγιση στην ζωή. Η ιδέα ότι «η ζωή, η ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας» είναι αναφαίρετα δικαιώματα, είναι ευδιάκριτα αμερικανική, αλλά δεν είναι πλέον μοναδικά αμερικανική. Αυτές τις μέρες, οι ελίτ σε όλο τον κόσμο έχουν μάθει ότι είναι σωστό, ακόμη και ηθικό, να δίνουν προτεραιότητα στην δική τους ευτυχία έναντι των παραδοσιακών εθνικών και θρησκευτικών προσκολλήσεων.

Αυτή η ατομική εστίαση στην προσωπική αυτο-εκπλήρωση, σε συνδυασμό με την κεντρικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών σε όλες σχεδόν τις παγκόσμιες διακριτικές ιεραρχίες -την ακαδημαϊκή, την καλλιτεχνική, την επιχειρηματική, την οικονομική και την τεχνολογική κατάταξη με την οποία κρίνουμε τους εαυτούς μας και τους ανθρώπους γύρω μας- έχει δημιουργήσει έναν κόσμο στον οποίο οι ατομικές ελίτ οφείλουν την κατάστασή τους τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στις χώρες καταγωγής τους. Ένας τραπεζίτης στο Χονγκ Κονγκ, για παράδειγμα, μπορεί να έχει κερδίσει την δουλειά του χάρη στο πτυχίο του από το Χάρβαρντ. Η υπέρτατη δύναμη που οι Ηνωμένες Πολιτείες αποκομίζουν από την κεντρικότητά τους στην Αμερικανική Tianxia είναι η δύναμη δικτύωσης ή η δυνατότητα να πάρεις ό,τι θέλεις με το να διαμορφώνεις τις ευκαιρίες ζωής που είναι διαθέσιμες σε άλλους. Οι διακρατικές ελίτ πρέπει να λειτουργούν μέσα σε ένα παγκόσμιο δίκτυο βασισμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες και να ανταποκρίνονται στα κίνητρά του. Ως αποτέλεσμα, δεν θέλουν να καταστρέψουν το παγκόσμιο σύστημα που επικεντρώνεται στις ΗΠΑ και τις αμερικανικές αλυσίδες αξίας, τις εκπαιδευτικές ιεραρχίες και το Διαδίκτυο. Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι ότι το σύστημα θα υπονομευθεί από άλλους: Τους Ρώσους χάκερ, τους Μουσουλμάνους φονταμενταλιστές ή ακόμη και έναν πρόεδρο των ΗΠΑ.

Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΑΙΩΝΑΣ

Ο Αμερικανός εκδότης Henry Luce έχει μείνει στην μνήμη επειδή προέβλεψε, το 1941, ότι ο εικοστός αιώνας ήταν ο «αμερικανικός αιώνας». Λιγότερο μνημονευόμενος είναι ο ισχυρισμός του ότι ο εικοστός αιώνας θα είναι «ο πρώτος αιώνας της Αμερικής ως κυρίαρχης δύναμης στον κόσμο», κάτι που υπονοούσε έντονα ότι δεν θα ήταν κι ο τελευταίος.

Αυτές τις μέρες η αμερικανική θριαμβολογία έχει χάσει την χάρη της. Ο αρνητισμός έχει εισβάλει και οι σύγχρονοι υπολογισμοί της πτώσης των ΗΠΑ αναπόφευκτα εξαρτώνται από την πρόκληση της Κίνας. Οι προβλέψεις της μελλοντικής κινεζικής οικονομικής ισχύος υποθέτουν ότι η Κίνα θα συνεχίσει ταυτόχρονα να αναπτύσσεται με όρους κατά κεφαλήν, ενώ θα παραμένει μια χώρα που έχει τον τετραπλάσιο πληθυσμό των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τώρα ότι η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας επιβραδύνεται και υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για την μελλοντική της τροχιά. Ωστόσο, πολλαπλασιάστε την οποιαδήποτε ανάπτυξη με 1,3 δισ. άτομα, και τα στοιχεία εξακολουθούν να είναι εντυπωσιακά.

Ωστόσο, ο κινεζικός πληθυσμός θα αρχίσει να μειώνεται στα μέσα του αιώνα, ενώ οι πέντε αγγλόφωνες χώρες στον πυρήνα της Αμερικανικής Tianxia (Αυστραλία, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες) θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται, χάρη στα υγιή ποσοστά γονιμότητας και μετανάστευσης. Υπάρχουν πάρα πολλές αβεβαιότητες που εμπλέκονται στις δημογραφικές προβλέψεις σε τόσο μεγάλη χρονική κλίμακα που πρέπει να εκληφθούν όπως φαίνονται, παρότι η άσκηση είναι υποθετική. Αλλά αν η υπόθεση της Αμερικανικής Tianxia είναι σωστή, ο δημογραφικός ανταγωνισμός έχει σχεδόν ξεπεράσει το κρίσιμο σημείο. Αυξανόμενος αριθμός Κινέζων θα ταυτιστεί με την διατήρηση της παγκόσμιας τάξης που αντιπροσωπεύει η Αμερικανική Tianxia.

Η σημερινή Pax Americana δεν έχει τις ρίζες της στην στρατιωτική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως αποδεικνύει η Συρία και η Ουκρανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδιαφέρονται ελάχιστα να τερματίσουν τους πολέμους των άλλων. Οι πραγματικοί σταθεροποιητές που υπόκεινται της Pax Americana είναι τα παγκόσμια δίκτυα της Αμερικανικής Tianxia. Ως αποτέλεσμα της ανοικτότητας αυτών των δικτύων, ο αποτελεσματικότερος τρόπος ώστε οι κινεζικές οικογένειες να αυξήσουν την ισχύ και τον πλούτο τους δεν είναι να οδηγήσουν την Κίνα σε επιτυχημένους ξένους πολέμους. Μια πολύ καλύτερη στρατηγική είναι απλώς να μετακινηθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Με το να μεταφέρει τον ανταγωνισμό της θέσης [ενός εκάστου] από το επίπεδο χώρας στο ατομικό επίπεδο, η Αμερικανική Tianxia έχει ευνουχίσει το έθνος-κράτος. Οι χώρες εξακολουθούν να είναι πολύ σημαντικές ως μονάδες τοπικής διοίκησης, όπως είναι οι επαρχίες, οι πόλεις και οι δήμοι. Αλλά τα εθνικά κράτη δεν είναι πλέον οι κύριοι παράγοντες στην ιστορική σκηνή. Τα κράτη εξακολουθούν να κάνουν πολλά, αλλά δεν δημιουργούν πλέον ιστορία, όπως την γνωρίζαμε στην Δύση -η ιστορία ως ο συνεχής ανταγωνισμός των πολιτικά οργανωμένων ανθρώπινων κοινοτήτων για εξουσία και κύρος.

Όταν τα «πάντα υπό τον ουρανό» είναι ενωμένα σε ένα μοναδικό ιεραρχικό σύστημα, οι άνθρωποι ασχολούνται περισσότερο με την αναρρίχησή τους στην ιεραρχία παρά με την ανατροπή του ουρανού. Αυτό καθιστά την Αμερικανική Tianxia πιο σταθερή από οποιοδήποτε σύστημα έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της παλιάς tianxia της Κίνας της εποχής των Ming. Μπορεί [το σύστημα αυτό] να μην είναι πάντα δίκαιο, αλλά είναι αρμονικό και είναι εδώ για να μείνει.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-06-22/american-tianxia

Σύνδεσμοι:
[1] http://press.uchicago.edu/ucp/books/book/distributed/A/bo27259210.html
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2017-01-03/trump-a...
[3] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2017-06-13/history-c...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2017-04-10/globali...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2016-10-04/how-succeed-net...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2017-02-13/asias-other-revi...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2015-05-28/se...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition