Επιστροφή από το ενεργειακό μέλλον

Το 2009, ένας μέχρι τότε αφανής καθηγητής Πολιτικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, που λέγεται Mark Jacobson, πέτυχε μεγάλη προβολή ως κληρονόμος του Lovins. Με έναν συνάδελφό του, ο Jacobson δημοσίευσε ένα σχέδιο στο Scientific American [3] για να τροφοδοτήσει ολόκληρη την οικονομία των ΗΠΑ με αιολική, υδάτινη και ηλιακή ενέργεια. Τα χρήματα ακολούθησαν την κακή φήμη και το 2011 ο Jacobson ξεκίνησε το Solutions Project [4], το οποίο σήμερα ισχυρίζεται ότι έχει καταδείξει ότι και οι 50 πολιτείες [των ΗΠΑ] και οι [υπόλοιπες] 193 χώρες μπορούν να τροφοδοτούνται αποκλειστικά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Όπως κι ο Lovins πριν από αυτόν, οι ισχυρισμοί και οι υπολογισμοί του Jacobson έχουν αγκαλιαστεί από περιβαλλοντικές ΜΚΟ, για τις οποίες τα μοντέλα του δικαιολογούν την μακροχρόνια αντίθεσή τους στην πυρηνική ενέργεια, την υδροηλεκτρική ενέργεια και πιο πρόσφατα το φυσικό αέριο. Οι οδικοί χάρτες του για κάθε μια από τις 50 πολιτείες [των ΗΠΑ] έχουν κυριολεκτικά ενσωματωθεί στο τμήμα για το κλίμα και την ενέργεια της ιστοσελίδας του γερουσιαστή Bernie Sanders.

Ακόμα και με το υψηλό πρότυπο του Lovins, οι προβολές του Jacobson είναι θρασείες. Όπως και του Jacobson, τα σενάρια του Lovins βασίζονται κατά πολύ σε ριζοσπαστικά κέρδη στην ενεργειακή αποδοτικότητα. Όμως, ο Lovins έκανε τουλάχιστον κάποιες παραχωρήσεις στους περιορισμούς που αντιμετωπίζει η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, κάνοντας έκκληση για μικρά, υπερ-αποδοτικά μικρο-εργοστάσια άνθρακα και ακόμη και οικιακούς αεριοστρόβιλους φυσικού αερίου για να διατηρήσουν το σύστημα εν ζωή.
Ο Lovins αναγνώρισε επίσης ότι ο βαθύς μετασχηματισμός της αμερικανικής ενεργειακής οικονομίας θα απαιτούσε χρόνο. Το όραμά του, ριζοσπαστικό όπως ήταν, οραματιζόταν ότι μόνο περίπου το ένα τρίτο του ηλεκτρικού δικτύου των ΗΠΑ θα τροφοδοτείτο από αιολική και ηλιακή ενέργεια το έτος 2000. Όπως συνέβη, το πραγματικό ποσοστό ήταν 0,5%.
Ο Jacobson, αντιθέτως, υποστηρίζει ότι ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία μπορεί να λειτουργήσει με διαλείπουσες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2050. Προς τούτο καλεί όλα τα είδη τεχνολογίας από το μέλλον, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης γεωθερμικής ενέργειας, για την θέρμανση και ψύξη όλων των οικιστικών και εμπορικών κτιρίων, μπαταρίες αλλαγής φάσης και αεροπλάνα με υδρογόνο, ακόμα και αν ισχυρίζεται ότι το σενάριό του βασίζεται αποκλειστικά στις υπάρχουσες τεχνολογίες. Προβλέπει περαιτέρω την δημιουργία ενός υπερμεγέθους ηλεκτρικού δικτύου, διπλάσιο ή και μεγαλύτερο από το μέγεθος του σημερινού συστήματος, προκειμένου να ηλεκτροδοτηθούν οι μεταφορές και άλλοι τομείς της οικονομίας ενεργειακής έντασης, και ικανού να μεταφέρει τεράστιες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας σε ηπείρους και ωκεανούς, με σκοπό την εξισορρόπηση και τον συγχρονισμό των άκρως μεταβλητών αιολικών και ηλιακών πόρων.

Περιφράξεις και χωράφια καλύπτονται από παγετό κοντά στον αυτοκινητόδρομο Α6, επίσης γνωστό ως «Autoroute du Soleil» (Αυτοκινητόδρομος του ήλιου), κοντά στη Ντιζόν της Γαλλίας, στις 6 Ιανουαρίου 2015. REUTERS/Yves Herman
--------------------------------------------------------------------------------

Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι βαθιά μεταμόρφωση θα αντιπροσώπευε ένα κυριαρχούμενο από ανανεώσιμες πηγές μέλλον αυτού του είδους. Τα ενεργειακά συστήματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πορεία και ενσωματώνονται σε ευρύτερα τεχνολογικά-οικονομικά παραδείγματα. Η άνοδος του άνθρακα δεν μπορεί να ξεχωριστεί από την ατμομηχανή, τις σιδηροδρομικές γραμμές και την ηλεκτρική ενέργεια. Η εποχή του πετρελαίου είναι αδιαχώριστη από την μηχανή εσωτερικής καύσης, τα σύγχρονα δίκτυα μεταφοράς και την αστικοποίηση. Τα κεντρικά ηλεκτρικά δίκτυα συνυπάρχουν με τις σύγχρονες πόλεις και την βιομηχανία.

Καθώς οι σύγχρονες οικονομίες αναπτύχθηκαν σε κλίμακα περίπου τον προηγούμενο αιώνα, έχουν γίνει όλο και περισσότερο συγκεντρωτικές, όπως και τα ενεργειακά συστήματα που τις τροφοδότησαν. Πριν από την βιομηχανική επανάσταση, όλα τα ενεργειακά συστήματα ήταν διάσπαρτα, αποκεντρωμένα, διάχυτα και ανανεώσιμα. Τα πρώιμα ηλεκτρικά συστήματα ήταν μικρής κλίμακας και οι ανταγωνιστικοί πάροχοι προσέφεραν ένα συνονθύλευμα υπηρεσιών στις λίγες επιχειρήσεις και κατοικίες που ήταν σε θέση να το αντέξουν οικονομικά. Το κεντρικό δίκτυο και οι ρυθμισμένες επιχειρήσεις κοινής ωφελείας ήταν οι «εφαρμογές-δολοφόνοι» (killer apps) που επέτρεψαν στην ηλεκτρική ενέργεια να μεταμορφώσει την μεταποίηση, την βιομηχανία και τελικά την αστική ζωή στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.

Τα πυκνά ορυκτά καύσιμα και οι ολοένα και πιο αποδοτικές τεχνολογίες καύσης και τελικής χρήσης συνέχισαν να καθιστούν τις σύγχρονες ενεργειακές υπηρεσίες όλο και πιο φθηνές, πιο άφθονες και όλο και πιο προσιτές σε περισσότερους ανθρώπους και σε περισσότερους κλάδους της οικονομίας. Για τους λόγους αυτούς, στο μεγαλύτερο μέρος των δύο αιώνων, η μακροπρόθεσμη εξέλιξη των ενεργειακών συστημάτων ήταν προς τα πυκνότερα καύσιμα και την πιο κεντρική παραγωγή και διανομή ενέργειας.

Η ιστορία των ενεργειακών μεταβάσεων είναι αδιαχώριστη από τις νέες τελικές χρήσεις και τις ριζοσπαστικές νέες παραγωγικές αποδοτικότητες που ενεργοποίησαν αυτές οι μεταβάσεις. Μέσα σε περίπου μια δεκαετία από τον πρώτο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής του Edison στην οδό Pearl, η μετασχηματιστική δύναμη της ηλεκτροδότησης για τις μετακινήσεις και τις κατασκευές ήταν ήδη σαφής. Μια δεκαετία αργότερα γεννήθηκε η ελεγχόμενη μονοπωλιακή επιχείρηση κοινής ωφελείας και δημιουργήθηκε η ηλεκτρική εποχή. Η ανώτερη ταχύτητα, εμβέλεια και ικανότητα μεταφοράς των σιδηροδρόμων και, στην συνέχεια, των αυτοκινήτων, οδήγησαν ομοίως στην ταχεία κατασκευή δημόσιων και ιδιωτικών υποδομών για να επωφεληθούν από αυτές.