Πώς η «οξεία ισχύς» απειλεί την «ήπια ισχύ»

Η Ουάσιγκτον παλεύει με έναν νέο όρο που περιγράφει μια παλιά απειλή. Η «οξεία ισχύς» (Sharp Power) [2], όπως την εισηγήθηκαν ο Christopher Walker και η Jessica Ludwig του Εθνικού Ιδρύματος για την Δημοκρατία (γράφοντας στο Foreign Affairs και μια ευρύτερη έκθεση), αναφέρεται στον πόλεμο πληροφόρησης που διεξάγεται από τις σημερινές εξουσιαστικές δυνάμεις, ειδικότερα δε την Κίνα και την Ρωσία. Κατά την τελευταία δεκαετία, το Πεκίνο και η Μόσχα έχουν ξοδέψει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για να διαμορφώσουν τις αντιλήψεις και την συμπεριφορά του κόσμου ανά την υφήλιο -χρησιμοποιώντας νέα και παλιά εργαλεία που εκμεταλλεύονται την ασυμμετρία ανοικτότητας μεταξύ των δικών τους περιοριστικών συστημάτων και των δημοκρατικών κοινωνιών. Οι επιπτώσεις είναι παγκόσμιες, αλλά στις Ηνωμένες Πολιτείες η ανησυχία επικεντρώθηκε στην ρωσική παρέμβαση [3] στις προεδρικές εκλογές του 2016 και στις κινεζικές προσπάθειες [4] για τον έλεγχο των συζητήσεων για ευαίσθητα θέματα στις αμερικανικές εκδόσεις, ταινίες και αίθουσες διδασκαλίας.

Στην έκθεση του National Endowment for Democracy, οι Walker και Ludwig υποστηρίζουν ότι η επέκταση και τελειοποίηση της κινεζικής και της ρωσικής οξείας ισχύος πρέπει να παρακινήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες δημοκρατίες να επανεξετάσουν τα εργαλεία που χρησιμοποιούν για να ανταποκριθούν. Αντιπαραθέτουν την οξεία ισχύ, η οποία «διαπερνά, διεισδύει ή διατρυπά το πολιτικό και ενημερωτικό περιβάλλον στις στοχευμένες χώρες» με την «ήπια ισχύ» η οποία χρησιμοποιεί την γοητεία του πολιτισμού και των αξιών για να ενισχύσει την ισχύ μιας χώρας. Και οι δημοκρατίες, υποστηρίζουν, δεν πρέπει απλώς να «εμβολιάζονται μόνο ενάντια στην κακοήθη αυταρχική επιρροή» αλλά και να «υιοθετούν μια πολύ πιο δυναμική στάση για λογαριασμό των δικών τους αξιών».

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, χειροκροτεί τον πρόεδρο της Κίνας, Xi Jinping, ο οποίος πραγματοποιεί ομιλία στην διάσκεψη κορυφής των BRICS το 2017 στην Xiamen της Κίνας, τον Σεπτέμβριο του 2017. KENZABURO FUKUHARA / REUTERS
------------------------------------------------------------------------------

Σήμερα, η πρόκληση που θέτει ο κινεζικός και ο ρωσικός πληροφοριακός πόλεμος είναι πραγματικός. Ωστόσο, μπροστά σε αυτή την πρόκληση, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις και κοινωνίες πρέπει να αποφύγουν κάθε πειρασμό να μιμηθούν τις μεθόδους των αντιπάλων τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσέξουν να μην αντιδράσουν υπερβολικά στην οξεία ισχύ με τρόπους που υποβαθμίζουν το πραγματικό τους πλεονέκτημα. Ακόμη και σήμερα, το πλεονέκτημα αυτό προέρχεται από την ήπια ισχύ.

Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΗΠΙΑΣ ΙΣΧΥΟΣ

Στην διεθνή πολιτική, η ήπια ισχύς (soft power, ένας όρος που χρησιμοποίησα για πρώτη φορά σε ένα βιβλίο το 1990) είναι η ικανότητα να επηρεάζονται οι άλλοι με την ελκυστικότητα και την πειθώ, και όχι με την σκληρή δύναμη (hard power) του εξαναγκασμού και της πληρωμής. Η ήπια ισχύς είναι σπάνια επαρκής από μόνη της. Αλλά όταν συνδυάζεται με την σκληρή δύναμη, είναι ένας πολλαπλασιαστής ισχύος. Αυτός ο συνδυασμός, αν και δύσκολα [μπορεί να θεωρηθεί] νέος (η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βασίστηκε τόσο στην δύναμη των λεγεώνων της Ρώμης όσο και στα θέλγητρα του πολιτισμού της Ρώμης), ήταν ιδιαίτερα κεντρικός στην ηγεσία των ΗΠΑ. Η ισχύς εξαρτάται από το ποιος στρατός κερδίζει, αλλά εξαρτάται και από το ποιού η ιστορία κερδίζει. Μια ισχυρή αφήγηση είναι μια πηγή ισχύος.

Η ήπια ισχύς δεν είναι καλή ή κακή από μόνη της. Δεν είναι κατ’ ανάγκην καλύτερο να αλλάζεις τα μυαλά κάποιου από το να τον πιέζεις [να συνεργαστεί]. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ούτε απειλούσε ούτε πλήρωνε τους άνδρες που έριξαν τα αεροσκάφη στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου -τους είχε προσελκύσει με τις ιδέες του. Αλλά αν και η ήπια ισχύς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κακό σκοπό, τα μέσα της εξαρτώνται από τον εθελοντισμό, κάτι προτιμότερο από την άποψη της ανθρώπινης αυτονομίας.

Η σκληρή δύναμη, αντίθετα, στηρίζεται στην παρακίνηση με πληρωμή ή στον εξαναγκασμό με απειλή. Εάν κάποιος βάζει ένα όπλο στο κεφάλι σας και απαιτεί το πορτοφόλι σας, δεν έχει σημασία τι θέλετε ή τι νομίζετε. Αυτή είναι η σκληρή ισχύς. Εάν το άτομο αυτό προσπαθεί να σας πείσει να δώσετε ελεύθερα το πορτοφόλι σας, όλα εξαρτώνται από αυτό που εσείς θέλετε ή νομίζετε. Αυτή είναι η ήπια ισχύς.

Η οξεία ισχύς, η παραπλανητική χρήση πληροφοριών για εχθρικούς σκοπούς, είναι ένας τύπος σκληρής ισχύος. Η χειραγώγηση ιδεών, πολιτικών αντιλήψεων και εκλογικών διαδικασιών έχει μακρά ιστορία. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Σοβιετική Ένωση κατέφυγαν σε τέτοιες μεθόδους κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι αυταρχικές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει από καιρό να χρησιμοποιήσουν ψεύτικες ειδήσεις και κοινωνικές αναταραχές για να μειώσουν την ελκυστικότητα της δημοκρατίας. Στην δεκαετία του '80, η KGB διέσπειρε την φήμη ότι το AIDS ήταν προϊόν πειραμάτων της κυβέρνησης των ΗΠΑ με βιολογικά όπλα˙ η φήμη ξεκίνησε με ένα ανώνυμο γράμμα σε μια μικρή εφημερίδα του Νέου Δελχί και στην συνέχεια μεταδόθηκε παγκοσμίως με ευρεία αναπαραγωγή και συνεχή επανάληψη. Το 2016, μια ανανεωμένη έκδοση της ίδιας τεχνικής χρησιμοποιήθηκε για να δημιουργήσει το «Pizzagate», την ψεύτικη φήμη ότι ο διευθυντής της εκστρατείας της Χίλαρι Κλίντον είχε κακοποιήσει παιδιά σε εστιατόριο της Ουάσινγκτον.