Το παρελθόν του Πούτιν εξηγεί το μέλλον της Ρωσίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το παρελθόν του Πούτιν εξηγεί το μέλλον της Ρωσίας

Τι να περιμένει κανείς μετά τις εκλογές

Σε μια χώρα όπου το μέλλον λέγεται ότι είναι ξεκάθαρο –είναι το παρελθόν της που είναι απρόβλεπτο, σύμφωνα με το παλιό ρητό- το ποιού την ιστορική εκδοχή συζητάει κανείς έχει μεγάλη σημασία. Για τους Αμερικανούς που μελετούν τις ρωσικές γκάφες του παρελθόντος, η Σοβιετική Ένωση τυπικά είναι η μεγαλύτερη. Ωστόσο, οι Ρώσοι τείνουν να σκέφτονται [το ίδιο] για την δεκαετία του 1990, όταν οι στερήσεις φάνηκαν σε πολλούς ακόμα χειρότερες, επειδή ήταν επίσης προσωπικά ταπεινωτικές. Είναι ένα πράγμα αν δεν έχετε άλλη επιλογή από το να καθίσετε στην ουρά για χαρτί υγείας μαζί με όλους τους άλλους˙ αλλά είναι κάτι αρκετά διαφορετικό εάν ο γείτονάς σας βγαίνει για σούσι όταν εσείς είστε κολλημένοι στο σπίτι τρώγοντας βραστές πατάτες.

Η πεποίθηση ότι ήταν ο Πούτιν εκείνος που έφερε την οικονομική ανάκαμψη και κυριάρχησε επί του χάους της δεκαετίας του 1990, του επέτρεψε να μείνει αλώβητος. Αλλά συχνά παραβλέπεται ότι εκείνες τις μέρες η οικονομία ήδη αναζωογονείτο όταν ανέλαβε ο Πούτιν, παραδόξως χάρη στην κρίση του 1998 και τον μαζικό πληθωρισμό που προκάλεσε. Με ανανεωμένη ανταγωνιστικότητα λόγω του αδύναμου ρουβλίου, ορισμένοι από τους αναδυόμενους εγχώριους παραγωγούς άρχισαν να ανθίζουν. Όταν οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι κύριοι κινητήριοι μοχλοί της οικονομίας, άρχισαν επίσης να ανεβαίνουν, κανένας δεν κοίταξε πίσω -αλλά αυτό είχε ελάχιστα ή τίποτα να κάνει με την εμπλοκή του Πούτιν.

Πολλοί στο εσωτερικό και στο εξωτερικό πίστευαν ότι στις αρχικές αμαρτίες του Γέλτσιν συμπεριλαμβάνονταν οι δεσμοί του με τους λεγόμενους ολιγάρχες, την ομάδα των ισχυρών τραπεζιτών και βιομηχάνων που συγκέντρωσαν τεράστια πλούτη με αντάλλαγμα πολιτική υποστήριξη. Ωστόσο, ο Πούτιν, μακράν του να απαλλάξει την Ρωσία από την διαφθορά εναντίον της οποίας καταφερόταν -υποσχόμενος να θεσπίσει μια «δικτατορία του νόμου»- επέτρεψε την εκθετική επέκτασή της, εξασφαλίζοντας μόνο ότι το Κρεμλίνο κυβερνά τώρα την φωλιά της μαφίας. Η πραγματική του καινοτομία είχε να κάνει με την χρήση της διαφθοράς για την εγκαθίδρυση ενός φεουδαρχικού τύπου «από πάνω προς τα κάτω» διοικητικού ελέγχου της πολιτικής και της οικονομίας. Όσο οι περιφερειακοί κυβερνήτες και οι ηγετικοί μεγιστάνες πλήρωναν το Κρεμλίνο με πίστη και μετρητά, ήταν ελεύθεροι να επωφεληθούν από τα φέουδά τους κατά βούληση. Ο Πούτιν χρησιμοποίησε μεθόδους βίας και εκφοβισμό για να επανεθνικοποιήσει αποτελεσματικά την βιομηχανία πετρελαίου. Και εγκατέστησε έναν πιστό γραφειοκράτη, τον Αλεξέι Μίλερ, για να διευθύνει το κρατικό μονοπώλιο φυσικού αερίου, Gazprom, το 2001. Η επιχείρηση διοικείτο προηγουμένως από ένα αφεντικό με ανεξάρτητο πνεύμα, που συχνά ενεργούσε ενάντια στα συμφέροντα του Κρεμλίνου. Τώρα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για να ξεπλύνει [5] σημαντικά ποσά χρημάτων.

Ο Πούτιν συνέχισε να χρησιμοποιεί αυτό το «από πάνω προς τα κάτω» σύστημα για να διατηρήσει την λαβή του στην εξουσία στα χρόνια έκτοτε, και τώρα το τροποποιεί για να ταιριάζει στις εποχές. Πρόσφατα, άρχισε να αντικαθιστά τα πλέον υπερ-πλούσια μέλη της παρεοκρατίας του με αδύναμους νέους γραφειοκράτες που οφείλουν την πίστη τους μόνο σε αυτόν. Η ελπίδα είναι ότι θα συμβάλουν στην διατήρηση του εξατομικευμένου συστήματος διακυβέρνησής τους, το μόνο που γνωρίζουν.

18032018-2.jpg

Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, παίρνει συγχαρητήρια για τη νίκη του από τον πρώην πρόεδρο Μπόρις Γέλτσιν κατά την συνάντησή τους στην εξοχική κατοικία του Γέλτσιν στο Γκόρκι-9, λίγο έξω από τη Μόσχα, τον Μάρτιο του 2000. REUTERS
------------------------------------------------------------------------------

ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΙΣΧΥΡΟΥ ΑΝΔΡΑ

Μακροπρόθεσμα, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να αμφισβητηθεί η βιωσιμότητα της κλεπτοκρατίας του Πούτιν, η οποία απομόνωσε την χώρα, κατέστρεψε τους θεσμούς της και έκλεψε την φυσικών πόρων οικονομία της. Προς το παρόν, ωστόσο, η ατζέντα του Πούτιν από το 1999 συνεχίζει να ενημερώνει την εσωτερική λογική του Κρεμλίνου. Στην κορυφή της λίστας είναι το αδυσώπητο σφίξιμο της ισχύος του, που νομιμοποιείται με την τελειοποίηση της εικόνας του ως εθνικού ηγέτη, πιλότου μαχητικού [αεροσκάφους], γυμνόστηθου ιππέα και το είδος της πατρικής φιγούρας που ο κομμουνισμός υποχρέωνε τους Σοβιετικούς να ειδωλοποιούν. Αυτό ήταν μια υπαρξιακή επιταγή μετά τον διορισμό του ως κληρονόμο του Γιέλτσιν, ένας πολιτικός νεοφώτιστος που δεν διέθετε βάση ισχύος, καταγέλαστος ως η ύστατη προσπάθεια να κρατηθεί η διαμαρτυρόμενη αντιπολίτευση εκτός εξουσίας.

Όπως και με το μεγαλύτερο μέρος της συμπεριφοράς του από την ανάληψη των καθηκόντων του, η χρήση βίας και απειλών από τον Πούτιν για την καλλιέργεια μιας εικόνας ισχυρού άνδρα ήταν εξαιρετικά συνεπής. Ακόμη και πριν γίνει πρόεδρος, συσσώρευσε υποστήριξη ξεκινώντας έναν δεύτερο πόλεμο στην Τσετσενία ως ο νέος πρωθυπουργός το 1999, με την προσωπικότητά του τού σκληρού άνδρα να είναι μια σωτηρία για έναν ταπεινωμένο πληθυσμό. Ο πρώτος πόλεμος είχε τελειώσει με αποτυχία το 1996, όταν οι Τσετσένοι αντάρτες συνέθλιψαν τα ανεπαρκώς εκπαιδευμένα, κακώς εξοπλισμένα και συχνά μεθυσμένα στρατεύματα της κυβέρνησης. Την εποχή εκείνη, όταν η Ρωσία θεωρείτο ανίσχυρη για να καταπνίξει μια εξέγερση ακόμη και μέσα στα σύνορά της, οι περισσότεροι προέβλεπαν [ότι η νέα επίθεση θα ήταν] μια γιγαντιαία ανοησία, υποτιμώντας την ανελέητη βούληση του Πούτιν να σκοτώσει πολίτες.