Ήταν λάθος να επιτραπεί στην Κίνα να εισέλθει στον ΠΟΕ;

Όπως έχουν καταστήσει απολύτως σαφές οι πρόσφατοι εμπορικοί δασμοί του προέδρου Donald Trump κατά της Κίνας ύψους 60 δισ. δολαρίων ετησίως, υπάρχει αυξημένη δυσαρέσκεια στις Ηνωμένες Πολιτείες με την αποτυχία του Πεκίνου να συμμορφωθεί με τους φιλελεύθερους οικονομικούς και δημοκρατικούς κανόνες. Η απογοήτευση για τον κινέζικο προστατευτισμό και ο αρνητικός αντίκτυπός του στις ανεπτυγμένες οικονομίες προέρχονται όχι μόνο από τον Λευκό Οίκο, αλλά και από τους ψηφοφόρους καθώς και από διπλωματικές, εμπορικές και ακαδημαϊκές κοινότητες. Ο χορός της αγανάκτησης έχει δημιουργήσει αμφιβολίες για το αν η Δύση θα έπρεπε ποτέ να δεχθεί την Κίνα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), του οποίου το βασισμένο σε κανόνες σύστημα φαίνεται ότι επέτρεψε στο Πεκίνο να ευδοκιμήσει, ακόμη και καθώς φερόταν με μια αμφισβητούμενη συμπεριφορά. Το να επιτραπεί στην Κίνα να εισέλθει στον ΠΟΕ ήταν ένα στρατηγικό λάθος;

Το οικονομικό κέντρο της Σαγκάης, στις 12 Μαΐου 2013. CARLOS BARRIA / REUTERS
------------------------------------------------------------------------------

Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος, ο Εμπορικός Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ ισχυρίστηκε μάλλον προκλητικά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν πράγματι «κάνει λάθος στην υποστήριξη της ένταξης της Κίνας στον ΠΟΕ με όρους που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικοί στο να εξασφαλίσουν ότι η Κίνα θα υιοθετήσει ένα ανοικτό εμπόριο προσανατολισμένο προς την αγορά». Αλλά είναι όντως έτσι; Θα ήταν εσφαλμένη απόφαση η απόρριψη μιας πολιτικής μόνο με βάση τα δυσάρεστα αποτελέσματα που ακολούθησαν. Μια τέτοια προσέγγιση δεν απαντά στο κατά πόσον υπήρχαν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις κατά τον χρόνο που δημιουργήθηκε η πολιτική αυτή. Στην περίπτωση της ένταξης της Κίνας στον ΠΟΕ το 2001 [1], η πραγματικότητα είναι ότι ο εντοπισμός μιας προτιμότερης εναλλακτικής, ακόμη και με το πλεονέκτημα του να κρίνει κανείς εκ των υστέρων, είναι υπερβολικά δύσκολη.

ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Για να επανεξετάσουμε τα πλεονεκτήματα της υποστήριξης της συμμετοχής της Κίνας στον ΠΟΕ, πρέπει να ορίσουμε το σκηνικό. Κατά την διάρκεια των 15ετών διαπραγματεύσεων που διεξήχθησαν μέχρι το 2001, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες έθεσαν αρκετές προϋποθέσεις για την εισαγωγή της Κίνας, συμπεριλαμβανομένης μιας εκτεταμένης σειράς δεσμεύσεων [οικονομικής] απελευθέρωσης. Αυτές αφορούσαν παραχωρήσεις, όπως η κατάργηση των δασμών σε πολλές κατηγορίες αγαθών, το άνοιγμα του εμπορίου γεωργικών προϊόντων και το να επιτραπούν οι αλλοδαποί πάροχοι υπηρεσιών [στην κινεζική αγορά]. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρειάστηκε να προβούν σε νέες παραχωρήσεις για άνοιγμα της αγοράς τους˙ απλώς έπρεπε να εγγυηθούν ότι θα προσφέρουν στην Κίνα το καθεστώς του πλέον ευνοούμενου κράτους (most-favored-nation status, MFN) -βασικά, τα ίδια επίπεδα δασμών που οι Ηνωμένες Πολιτείες προσέφεραν στο Πεκίνο από το 1980. Πριν από την ένταξη της Κίνας στον ΠΟΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσέφεραν στην Κίνα μεταχείριση MFN μέσω της τακτικής παραίτησής τους από την τροπολογία Jackson–Vanik του 1974, έναν νόμο που αποσκοπούσε στον περιορισμό των εμπορικών ωφελημάτων που προσέφεραν οι Ηνωμένες Πολιτείες στα κομμουνιστικά έθνη. Έτσι, όταν η Κίνα προσχώρησε στον ΠΟΕ [2], το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών ψήφισε να διακοπεί η τακτική αναθεώρηση [του νόμου] και να καταστήσει μόνιμα τα προνόμια που είχε παραχωρήσει στο Πεκίνο τα τελευταία 20 χρόνια.

Ποιές, λοιπόν, ήταν οι πολιτικές εναλλακτικές εκείνη την στιγμή;

Μία από τις επιλογές θα ήταν η άρνηση του μόνιμου καθεστώτος της Κίνας ως MFN [3], διατηρώντας ταυτόχρονα την υφιστάμενη εμπορική πολιτική. Το 2000, η χορήγηση μόνιμου καθεστώτος MFN στην Κίνα ήταν εξαιρετικά αμφισβητούμενη για το Κογκρέσο των ΗΠΑ, εξαιτίας αντιρρήσεων σχετικά με τις κινεζικές πρακτικές επί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιχειρηματολογώντας υπέρ, ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον δήλωσε: «Το Κογκρέσο δεν θα ψηφίσει για το κατά πόσον η Κίνα θα ενταχθεί στον ΠΟΕ. Το Κογκρέσο μπορεί μόνο να αποφασίσει εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετάσχουν στα οικονομικά οφέλη της προσχώρησης της Κίνας στον ΠΟΕ». Πράγματι, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν υποστήριζαν την είσοδο της Κίνας, δεν θα είχαν τα οφέλη από το άνοιγμα της Κίνας. Η Κίνα θα μπορούσε να διατηρήσει όλους τους μεγάλους εμπορικούς φραγμούς της για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ θα τους αφαιρούσε για τις άλλες χώρες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είχαν την δυνατότητα «εξαίρεσης» να εφαρμόζουν υψηλότερους δασμούς μη MFN στην Κίνα, αλλά είχαν ήδη αποφασίσει να μην το κάνουν κατά τις προηγούμενες δύο δεκαετίες.

Επομένως, μια πολιτική άρνησης του καθεστώτος MFN θα ήταν σαφώς κατώτερη, καθώς θα απέκλειε τα οφέλη από την ένταξη της Κίνας, διατηρώντας παράλληλα όλο το κόστος που συνοδεύει τα χαμηλά εμπόδια έναντι των κινεζικών αγαθών. Περαιτέρω, η κίνηση αυτή θα δίχαζε την διεθνή κοινότητα σχετικά με την Κίνα, δεδομένου ότι οι περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ υποστήριξαν την ένταξή της την εποχή εκείνη. Ο διχασμός αυτός θα είχε αποδυναμώσει δραματικά τον ΠΟΕ [4] στα πρώτα στάδιά του, υπονομεύοντας έτσι έναν σημαντικό στόχο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για την ενίσχυση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεγαν να αναστρέψουν το μακροχρόνιο άνοιγμά τους στα κινεζικά αγαθά, μια αυστηρότερη πολιτική θα ήταν να εγκαταλειφθεί η μεταχείριση με καθεστώς MFN και να αυξηθούν τα εμπόδια έναντι των εισαγωγών από την Κίνα. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους, αλλά όλοι φαίνονται ιδιαίτερα προβληματικοί.