Οι αενάως αναδυόμενες αγορές | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι αενάως αναδυόμενες αγορές

Γιατί αποτυγχάνουν οι οικονομικές προβλέψεις*

Το πρόβλημα με αυτές τις θεωρίες μοναδικού παράγοντα είναι ότι δεν έχουν καμία σχέση με τα τρέχοντα γεγονότα ή με μια εκτίμηση για τους άλλους παράγοντες που κάνουν κάθε χώρα μοναδική. Από τη μια πλευρά, τα θεσμικά και τα δημογραφικά στοιχεία αλλάζουν πάρα πολύ αργά για να προσφέρουν κάποια σαφή ένδειξη για το που οδεύει η οικονομία. Από την άλλη, οι αναλυτές οι οποίοι υποστήριξαν ότι ορισμένες εθνικές κουλτούρες είναι καλές ή κακές για την ανάπτυξη ξεχνούν το πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει μια κουλτούρα. Δείτε την Ινδονησία και την Τουρκία, μεγάλες δημοκρατίες με μουσουλμανική πλειοψηφία, όπου η ισχυρή ανάπτυξη έχει καταρρίψει την άποψη ότι το Ισλάμ είναι κάτι ασυμβίβαστο με την ανάπτυξη.

Οι σαρωτικές θεωρίες συχνά χάνουν αυτό που έρχεται στην συνέχεια. Όσοι έβλεπαν την γεωγραφία ως παράγοντα κλειδί απέτυχαν να προβλέψουν την ισχυρή αναπτυξιακή πορεία κατά την τελευταία δεκαετία σε ορισμένα από τα πιο γεωγραφικά αμφισβητούμενα έθνη της γης, συμπεριλαμβανομένων περίκλειστων χωρών όπως η Αρμενία, το Τατζικιστάν και η Ουγκάντα. Στο απομακρυσμένο Καζακστάν, η αύξηση των τιμών τού πετρελαίου τράβηξε την οικονομία από την μακρά μετα-σοβιετική ύφεσή της.

Η σαφήνεια των θεωριών μοναδικού παράγοντα τις καθιστά ελκυστικές. Αλλά επειδή αγνοούν τις ραγδαίες αλλαγές τού παγκόσμιου ανταγωνισμού, δεν παρέχουν κανένα πειστικό σενάριο στο οποίο να μπορεί να βασιστεί κάποιος σχεδιασμός για τα επόμενα πέντε έως δέκα χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι οι οικονομικοί κύκλοι είναι μικροί, συνήθως μόλις τρία έως πέντε έτη από το ανώτατο στο κατώτατο σημείο τους. Το ανταγωνιστικό τοπίο μπορεί να αλλάξει εντελώς σε αυτό το διάστημα, είτε μέσω της τεχνολογικής καινοτομίας είτε του πολιτικού μετασχηματισμού.

ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Πράγματι, αν και οι αναλυτές μισούν να το παραδέχονται, η επόμενη δεκαετία, συνήθως δεν μοιάζει σε τίποτα με την προηγούμενη, καθώς τα επόμενα οικονομικά αστέρια είναι συχνά οι απορριπτέοι της προηγούμενης δεκαετίας. Σήμερα, για παράδειγμα, το πρώην στάσιμο Μεξικό έχει γίνει μια από τις πιο ελπιδοφόρες οικονομίες στην Λατινική Αμερική. Και οι Φιλιππίνες, κάποτε περίγελος, είναι σήμερα από τις πιο καυτές οικονομίες στον κόσμο, με την ανάπτυξη να υπερβαίνει το 7%. Καταγεγραμμένο στο εξώφυλλο του περιοδικού The Economist πριν από πέντε χρόνια ως το «πιο επικίνδυνο μέρος του κόσμου», το Πακιστάν ξαφνικά δείχνει σημάδια χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Είχε μια από τις παγκοσμίως κορυφαίες επιδόσεις των χρηματιστηριακών αγορών το περασμένο έτος, παρότι ξεπεράστηκε από μια ακόμα πιο εκπληκτική μεγαλοπιασμένη χώρα: Την Ελλάδα. Μια σειρά από δείκτες της αγοράς υποβίβασαν πρόσφατα το καθεστώς στην Ελλάδα από «ανεπτυγμένη αγορά» σε «αναδυόμενη αγορά», αλλά η χώρα εφάρμοσε βάναυσες περικοπές στον κρατικό προϋπολογισμό της, καθώς και στις τιμές και τους μισθούς, κάτι που έκανε τις εξαγωγές της εκ νέου ανταγωνιστικές.

Αυτό που υπογραμμίζουν οι εμπειρίες των χωρών αυτών, είναι ότι οι πολιτικοί κύκλοι είναι εξίσου σημαντικοί για τις προοπτικές ενός έθνους όπως και οι οικονομικοί. Οι κρίσεις και οι υφέσεις συχνά οδηγούν σε μια περίοδο μεταρρύθμισης, η οποία μπορεί να ανθίσει σε μια αναγέννηση ή μια απογείωση. Αλλά μια τέτοια επιτυχία μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει στην αλαζονεία και τον εφησυχασμό -και στην επόμενη ύφεση. Η απογείωση της τελευταίας δεκαετίας φαινόταν να αναθεωρεί αυτό το σενάριο, καθώς σχεδόν όλες οι αναδυόμενες χώρες αναπτύχθηκαν από κοινού και η ύφεση σχεδόν εξαφανίστηκε. Αλλά το «μπιγκ μπανγκ» του 2008 ξανάβαλε τον κύκλο στην θέση του. Πάλαι ποτέ αστέρια όπως η Βραζιλία, η Ινδονησία και η Ρωσία τώρα ξεθωριάζουν χάρη στην κακή διαχείριση ή τον εφησυχασμό. Το πρόβλημα, όπως εξήγησε ο υπουργός Οικονομικών της Ινδονησίας, Muhammad Chatib Basri, είναι ότι «οι κακές περίοδοι είναι για καλές πολιτικές και οι καλές περίοδοι για κακές πολιτικές».

Το τέχνασμα για να ξεφύγουν οι κυβερνήσεις από αυτή την παγίδα είναι να διατηρήσουν τις καλές πολιτικές, ακόμη και όταν οι καιροί είναι καλοί -ο μόνος τρόπος ώστε μια αναδυόμενη αγορά να έχει μια πιθανότητα να πλησιάσει όντως τον ανεπτυγμένο κόσμο. Αλλά το να πράξουν κατ’ αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο. Στη μεταπολεμική εποχή, μόνο περίπου δώδεκα χώρες -μερικές στη νότια Ευρώπη (όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία) και την Ανατολική Ασία (όπως η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα)- έχουν επιτύχει αυτό το κατόρθωμα, και γι’ αυτό μόνο 35 χώρες θεωρούνται «αναπτυγμένες».

Εν τω μεταξύ, οι πιθανότητες είναι εναντίον πολλών άλλων κρατών στον δρόμο προς την κορυφαία βαθμίδα, δεδομένης της δυσκολίας να διατηρήσουν τις μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν την παραγωγικότητα. Είναι απλά στην ανθρώπινη φύση να παχαίνει κατά την διάρκεια της ευημερίας και να θεωρεί ότι οι καλές εποχές θα συνεχιστούν. Τις περισσότερες φορές, η επιτυχία αποδεικνύεται φευγαλέα. Η Αργεντινή, η Ελλάδα και η Βενεζουέλα, όλες τους έφθασαν σε επίπεδα Δυτικού εισοδήματος κατά τον τελευταίο αιώνα, αλλά στην συνέχεια υποχώρησαν.

Σήμερα, εκτός από το Μεξικό και τις Φιλιππίνες, το Περού και η Ταϊλάνδη κάνουν το σπριντ τους. Αυτές οι τέσσερις χώρες μοιράζονται ένα χαρακτηριστικό κοινό σε πολλές λαμπερές οικονομίες των τελευταίων δεκαετιών: Ένας χαρισματικός πολιτικός ηγέτης που καταλαβαίνει από οικονομικές μεταρρυθμίσεις και έχει την λαϊκή εντολή να τις εφαρμόσει. Παρ’ όλα αυτά, ο ενθουσιασμός θα πρέπει να μετριάζεται. Τέτοιες ρεφορμιστικές εκλάμψεις τείνουν να διαρκούν τρία έως πέντε έτη. Έτσι, μην περιμένετε την αυγή ενός αιώνα των Φιλιππίνων ή του Μεξικού.

ΠΡΑΞΗ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗΣ