Πώς μπορεί να διασπαστεί η ευρωζώνη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς μπορεί να διασπαστεί η ευρωζώνη

Θα μπορούσε η Γερμανία να γίνει ένας απρόθυμος ηγεμόνας;
Περίληψη: 

Οι δημιουργοί του ευρώ επιβάρυναν την Ευρώπη με ένα νόμισμα που μπορεί να αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό του μόνο με έναν βαθμό πολιτικής ολοκλήρωσης που φαίνεται να ξεπερνά την ικανότητα των συμμετεχουσών χωρών. Ωστόσο, είναι εξίσου αδύνατο να καταργηθεί η ευρωζώνη χωρίς να διακυβευθεί η ΕΕ και, μαζί της, η πολιτική σταθερότητα στην Ευρώπη.

Ο MARK BLYTH είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στην έδρα Eastman στο Brown University.
Ο SIMON TILFORD είναι ο επικεφαλής οικονομολόγος στο Tony Blair Institute.

Τον Φεβρουάριο του 2016, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) έκρινε ότι οι αναπτυξιακές προοπτικές των ανεπτυγμένων χωρών είχαν «ουσιαστικά ισοπεδωθεί» και ότι μόνο μια ισχυρότερη «δέσμευση για αύξηση των δημόσιων επενδύσεων θα ενίσχυε την ζήτηση και θα βοηθούσε στην στήριξη της μελλοντικής ανάπτυξης». Μετά από 24 μήνες και παρά το Brexit [1], την εκλογή του προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump [2] και την άνοδο του λαϊκιστικού κόμματος Alternative für Deutschland στην Γερμανία, το ευρώ φαίνεται να είναι ένα πολύ καλύτερο στοίχημα από ό, τι εδώ και πολύ καιρό.

Αλλά έχει το ευρώ πραγματικά ξεπεράσει την κρίση και βγήκε δυνατότερο; Σε αυτό το άρθρο, θέτουμε δύο αλληλένδετα επιχειρήματα σχετικά με το μέλλον της ευρωζώνης.
Το πρώτο είναι ότι ακόμη και αν συνεχιστεί η πρόσφατη οικονομική ανάκαμψη, η ευρωζώνη θα μπορούσε μεσομακροπρόθεσμα να χωριστεί στα δύο, χάρη σε ένα ενσωματωμένο σχεδιαστικό ελάττωμα στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για τους κυβερνήτες της ευρωζώνης να αντιμετωπίσουν τις επίμονες ανισορροπίες εξαγωγών και εισαγωγών μεταξύ των κρατών.

30042018-1.jpg

Κέρματα του ευρώ στην Zenica της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, τον Ιούνιο του 2015. DADO RUVIC / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Ως μια ζώνη ενιαίου νομίσματος [3], η ζώνη του ευρώ δεν έχει τυπικά εσωτερικές ανισορροπίες. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα επίμονα εξαγωγικά πλεονάσματα που έχει έναντι του υπόλοιπου κόσμου παράγονται στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της ευρωζώνης, ενώ στα νότια παράγονται συνεχιζόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα, μια ανισορροπία που ακόμη θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση την ευρωζώνη. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα η Γερμανία και τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης να διατηρήσουν το ευρώ ακόμα και αν η Γαλλία και οι νότιοι Ευρωπαίοι εγκαταλείψουν (bail out). Η Ευρώπη θα μείνει με δύο ομάδες χωρών: Εκείνες που βρίσκονται στον πυρήνα της ευρωζώνης, κυρίως στην βόρεια και ανατολική Ευρώπη, οι οποίες θα παραμείνουν στο ευρώ (ή το «πραγματικό ευρώ», real euro) και εκείνες στον νότο που θα πιεσθούν να υιοθετήσουν ένα νέο νόμισμα, το οποίο εμείς ονομάζουμε ως «nuevo euro» (νέο ευρώ). (Οι χώρες του nuevo euro θα ήταν απίθανο να επανέλθουν στα προ του ευρώ εθνικά νομίσματα, υπό τον φόβο ότι θα επιβαρύνουν την ήδη σοβαρή αναστάτωση που προκάλεσε η απόσπασή τους από το πραγματικό ευρώ).

Μια τέτοια διάσπαση θα ήταν μαζικά καταστροφική. Καθώς οι επενδυτές θα φοβηθούν την υποτίμηση του nuevo euro, τα περιουσιακά στοιχεία που εκφράζονται σε real euro θα γίνονται αμέσως πιο πολύτιμα. Τα τραπεζικά συστήματα των χωρών του νέου ευρώ θα υποχωρούσαν εξαιτίας της φυγής κεφαλαίων και το νόμισμα θα έχανε αξία. Το πιο σημαντικό είναι ότι η πλημμύρα κεφαλαίων που θα προέκυπτε στην κεντρική Ευρώπη θα προκαλούσε δραματική αύξηση της αξίας του πραγματικού ευρώ, καταστρέφοντας τις σημαντικές εξαγωγές των χωρών αυτών.

Σε έναν τέτοιο κόσμο, οι χώρες με το πραγματικό ευρώ θα αναγκαστούν να υιοθετήσουν την στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών στην διαχείριση χρεών. Μόλις το νέο ευρώ σταθεροποιηθεί σε μια χαμηλότερη πραγματική ισχύουσα συναλλαγματική ισοτιμία (real effective exchange rate, REER), οι επενδυτές από χώρες του νέου ευρώ θα θέλουν να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία σε πραγματικό ευρώ -ιδιαίτερα κρατικά ομόλογα σε πραγματικό ευρώ- ως εξασφάλιση έναντι περαιτέρω υποτίμησης του δικού τους νομίσματος. Ως αντιστάθμισμα έναντι μιας περαιτέρω υποτίμησης, οι επενδυτές του nuevo euro θα είναι πρόθυμοι να δεχθούν πολύ χαμηλές αποδόσεις των περιουσιακών στοιχείων τους σε real euro, εν πολλοίς όπως οι Ευρωπαίοι επενδυτές κατέχουν επί του παρόντος ελβετικά περιουσιακά στοιχεία χαμηλού επιτοκίου και οι ασιατικές χώρες κατέχουν έντοκα γραμμάτια του δημοσίου των ΗΠΑ. Και όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κάνει τα τελευταία 30 χρόνια, οι χώρες του real euro θα μπορούσαν με την σειρά τους να επενδύσουν τα έσοδα από αυτές τις πωλήσεις ομολόγων στο εξωτερικό, αναζητώντας υψηλότερες αποδόσεις.

Ωστόσο, για να επιδιώξουν αυτές τις αποδόσεις, οι χώρες του πραγματικού ευρώ θα ανοιχτούν σε σημαντικό ρίσκο [4] των νέων εξωτερικών επενδύσεών τους στο να χάσουν αξία εξαιτίας ενός νομισματικού σοκ ή άλλης κρίσης. Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να αντιμετωπίσουν τέτοιες διαταραχές δεδομένου του μεγέθους τους και του γεγονότος ότι εκτυπώνουν το δικό τους νόμισμα, καθιστώντας έτσι τα προβλήματα του χρέους τους πιο διαχειρίσιμα, η Γερμανία και άλλες χώρες του πραγματικού ευρώ δεν θα απολαμβάνουν τέτοια πολυτέλεια. Με την συσσώρευση τέτοιων περιουσιακών στοιχείων, θα εκθέσουν τον εαυτό τους σε πολύ μεγάλες κεφαλαιακές απώλειες [5] (σε σχέση με το ΑΕΠ τους) σε περίπτωση σοκ στην αγορά. Και επειδή αυτές οι χώρες δεν έχουν την δυνατότητα να εκτυπώνουν χρήμα για την διάσωση εκείνων που κατέχουν τέτοια περιουσιακά στοιχεία, ένα σοκ θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές. Ως εκ τούτου, οι χώρες του πραγματικού ευρώ θα μπορούσαν πιθανώς να αντισταθούν σε μια τέτοια συσσώρευση εξωτερικών περιουσιακών στοιχείων, προτιμώντας αντίθετα να επιτρέψουν στο νόμισμά τους να ανατιμηθεί έντονα, τουλάχιστον έως ότου πραγματικά αρχίσει να επηρεάζει τις εξαγωγές τους.