Πώς η παροχή επιλογών μπορεί να σώσει την Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση [1], μωλωπισμένη και κακοποιημένη από χρόνια πολιτικών και οικονομικών κρίσεων, βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Σε μια πρόσφατη ομιλία του [2] προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε ότι οι σημερινές πολιτικές διαφορές στην Ευρώπη είναι σαν «ένας ευρωπαϊκός εμφύλιος πόλεμος». Αν και η δεκαετής κρίση στην ευρωζώνη έχει ξεθωριάσει στην συνείδηση της κοινής γνώμης, η συνεχιζόμενη προσφυγική κρίση, η διολίσθηση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας στον αντι-φιλελευθερισμό (illiberalism), και οι μετασεισμοί της ψήφου υπέρ του Brexit [3] εξακολουθούν να διχάζουν την ήπειρο. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ίδια η ΕΕ έχει γίνει όλο και πιο πολιτικοποιημένο θέμα μεταξύ των ψηφοφόρων, πολλοί από τους οποίους αμφισβήτησαν την ικανότητα και την ακεραιότητα των πολιτικών και οικονομικών τους αρχόντων στις Βρυξέλλες και εγχωρίως. Αν και η στήριξη για μια πλήρη έξοδο από την ΕΕ εξακολουθεί να βρίσκει μόνο περιορισμένη δημόσια στήριξη, ο ευρωσκεπτικισμός [4] έχει μετακινηθεί από το περιθώριο στην επικρατούσα τάση.

Σημαίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανεμίζουν έξω από την έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο, τον Μάρτιο του 2018. YVES HERMAN / REUTERS
--------------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, υπάρχει μια διέξοδος από τις τρέχουσες δυσκολίες των Βρυξελλών. Ξεκινά με την αναγνώριση ότι τόσο οι ομιλίες του Macron στην ΕΕ [5] όσο και οι ευρύτερες συζητήσεις μεταξύ του στρατοπέδου των φιλοευρωπαϊστών και εκείνου των σκληροπυρηνικών ευρωσκεπτικιστών, στηρίζονται σε μια εσφαλμένη διχοτόμηση της ΕΕ ως επιλογή μεταξύ «μέσα και έξω», μεταξύ της τυφλής υποστήριξης στο Ευρωπαϊκό σχέδιο και της περαιτέρω εναρμόνισης ή της υποχώρησης στον εθνικισμό.

Αντ 'αυτού, το μέλλον της ΕΕ πρέπει να οικοδομηθεί στην βάση της αναγνώρισης της ανάγκης κάποιας διαφοροποίησης μεταξύ των κρατών-μελών της -χωρίς να αφήσει [η ΕΕ] το βλέμμα της από το ευρύτερο κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο. Αυτή η λεπτή πράξη εξισορρόπησης απαιτεί την οικοδόμηση της ικανότητας για υγιή και ανοιχτό διάλογο σχετικά με συγκεκριμένες ευρωπαϊκές πολιτικές, και τις μεταβολές στην εθνική κυριαρχία που απαιτούν. «Τι είδους ΕΕ;», είναι το σωστό ερώτημα των πολιτών και των κομμάτων τους για να αναρωτηθούν προχωρώντας προς τα εμπρός -αντί να υπερασπίζονται ένα μονολιθικό όραμα για το μέλλον της διακυβέρνησης της ΕΕ ως είτε επεκτατική κλιμάκωση είτε ως γενικό κλείσιμο.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ

Στις πρώτες δεκαετίες της ύπαρξης της ΕΕ, η αποκαλούμενη «θεωρία του ποδηλάτου» που έλεγε ότι η ΕΕ πρέπει να συνεχίζει να προχωρά ασταμάτητα με την ολοκλήρωση μεταξύ όλων των μελών της αλλιώς θα πέσει και θα χτυπήσει, ίσως μέχρι θανάτου. Κατά παρόμοιο τρόπο, πολύ συχνά στις συζητήσεις για την Ευρώπη, η επιτυχής ενσωμάτωση εκλαμβάνεται μόνο με όρους εναρμόνισης ή ακόμη και ομογενοποίησης. Αν αυτά παραμείνουν οι μόνοι στόχοι, η ΕΕ θα συνεχίσει να σκοντάφτει από κρίση σε κρίση -η ποικιλομορφία των συνθηκών των κρατών-μελών και των πολιτικών τους προτιμήσεων είναι απλά πάρα πολύ μεγάλη. Η συνέχιση αυτής της πορείας θα οδηγήσει πιθανότατα σε περαιτέρω κατακερματισμό και θα αυξήσει την έλλειψη βαρύτητας των Βρυξελλών σε παγκόσμια κλίμακα.

Προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση, οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να είναι ειλικρινείς σχετικά με τον βαθμό στον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση καταπατά τους εθνικούς νόμους, τις ικανότητες [εφαρμογής] πολιτικής και την ταυτότητα ενός έθνους, αλλά επίσης να τονίζουν τα απτά υλικά οφέλη και την ευρύτερη γεωπολιτική ασφάλεια που αυτά συνεπάγονται. Οι ηγέτες και οι υποστηρικτές τους πρέπει να είναι ανοιχτοί στην δημοκρατική συζήτηση για μια ευέλικτη ένωση, η οποία θα είναι άνετη με την πολλαπλότητα και την ποικιλία, αντί για μια ένωση που μιμείται σιωπηρά ένα ενιαίο έθνος-κράτος. Ένας ευέλικτος τρόπος διακυβέρνησης θα συνδυάσει μια δέσμευση όλων των κρατών-μελών σε μια κοινή υπερεθνική βάση με προαιρετική ενσωμάτωση σε άλλους τομείς μέσω ανοικτών εταιρικών σχέσεων και επικαλυπτόμενων δικαιοδοσιών. Η κοινή βάση μπορεί να περιλαμβάνει βασικές πτυχές της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ, αλλά δεν θα απαιτεί από τα κράτη-μέλη να εναρμονιστούν σε κάθε πτυχή. (Αυτό συμβαίνει ήδη σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως με την συμφωνία ανοικτών συνόρων Σένγκεν ή με την ευρωζώνη).