Ο Τραμπ δεν χρειάζεται μια υψηλή στρατηγική

Μια τέτοια επιτυχία ήταν η διαμόρφωση του λεγόμενου δόγματος της ανάσχεσης (containment doctrine) στην δεκαετία του 1940, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύτηκαν να αντιταχθούν στην σοβιετική επέκταση και στον παγκόσμιο κομμουνισμό. Η κυρίαρχη αφήγηση πιστώνεται στον Αμερικανό διπλωμάτη,George Kennan, με το σχεδιασμό της ανάσχεσης ως μια υψηλή στρατηγική, διάσημη στο «μακρύ τηλεγράφημα» του Kennan το 1946 (που δημοσιεύθηκε αργότερα ως άρθρο στο Foreign Affairs [11]). Σε αυτό, ο Kennan υποστήριξε ότι η «σοβιετική πίεση» θα μπορούσε να «ανασχεθεί με την προσεκτική και άγρυπνη εφαρμογή της αντίθετης δύναμης σε μια σειρά συνεχώς μεταβαλλόμενα γεωγραφικά και πολιτικά σημεία, που αντιστοιχούν στις μετατοπίσεις και τους ελιγμούς της σοβιετικής πολιτικής».

Ωστόσο, η άποψη ότι η ανάσχεση ήταν μια υψηλή στρατηγική βασίζεται περισσότερο στον μύθο παρά σε ιστορικά στοιχεία. Αν και οι ιδέες του Kennan συνέβαλαν κατά κάποιο τρόπο στην διαμόρφωση της αμερικανικής στρατηγικής στην δεκαετία του 1940, πολλά από τα πιο επιτυχημένα στοιχεία της πραγματικής πολιτικής ανάσχεσης του Truman, όπως το ΝΑΤΟ, το σχέδιο Marshall και το δόγμα Truman, βγήκαν από μια αναδυόμενη διαδικασία [5] και ήταν στην πραγματικότητα σε αντίθεση με τα υψηλά σχέδια του Kennan.

Ο Harry Truman με την σύζυγό του, Bess, και την κόρη του, Margaret, το 1951. NATIONAL ARCHIVES / REUTERS
----------------------------------------------------------

Η διοίκηση Truman έφτασε σε αυτά τα διαφορετικά στοιχεία μεταξύ του 1947 και του 1950 μέσω μιας διαδικασίας σταδιακής λήψης αποφάσεων και αναδυόμενης μάθησης. Δείτε τον σχηματισμό του ΝΑΤΟ. Σε μια έκθεση του 1948, ο Kennan υποστήριξε ότι η αμερικανική πολιτική πρέπει να κατευθύνεται «προς την ενδεχόμενη ειρηνική απόσυρση τόσο των Ηνωμένων Πολιτειών όσο και της ΕΣΣΔ από την καρδιά της Ευρώπης». Το να έρθουν οι ευρωπαϊκές χώρες που συμμετείχαν ήδη στο Σχέδιο Μάρσαλ στην συμμαχία, φοβόταν ο Kennan, θα σήμαινε «μια τελική στρατιωτικοποίηση της σημερινής διαχωριστικής γραμμής διαμέσου της Ευρώπης». Ο Kennan και το Προσωπικό Προγραμματισμού Πολιτικής του (Policy Planning Staff) υποστήριξαν επομένως ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει απλώς να προσφέρουν μια «μονομερή εγγύηση υπό τη μορφή μιας προεδρικής διακήρυξης παρόμοιας με το Δόγμα Monroe».

Ακόμη και καθώς ο Kennan επιχειρηματολογούσε εναντίον της διαμόρφωσης μιας μόνιμης στρατιωτικής συνθήκης, το ΝΑΤΟ προέκυψε ως αποτέλεσμα των προσπαθειών του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, Έρνεστ Μπέβιν, για να βρει έναν τρόπο [12] να «ανακόψει την περαιτέρω προέλαση της σοβιετικής παλίρροιας» στην Δυτική Ευρώπη. Αν και ποτέ δεν πρότεινε απευθείας στους Αμερικανούς ομολόγους του μια επίσημη συνθήκη ή στρατιωτική συμμαχία, το αίτημα του Bevin για «μια κατανόηση υποστηριζόμενη από ισχύ, χρήματα και αποφασιστικότητα» για να αντιταχθεί στην «σοβιετική διείσδυση» έθεσε σε κίνηση τις διαπραγματεύσεις με επικεφαλής τον Αμερικανικό διπλωμάτη John D. Hickerson και τους συμμάχους του στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, του Καναδά και της Ευρώπης κατά το επόμενο έτος οι οποίες οδήγησαν στην έγκριση της του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.

Εν ολίγοις, η δημιουργία του ΝΑΤΟ πραγματοποιήθηκε παρά, κι όχι λόγω του προγραμματισμού που έγινε στο Policy Planning Staff του Υπουργείου Εξωτερικών, και η ίδια η συνθήκη παραβίασε πολλούς κρατικούς στόχους του Κέναν. Ο Κέναν εστίασε στην περιορισμένη ανάσχεση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ ο Τρούμαν αποφάσισε να αντιταχθεί στην ίδια την κομμουνιστική ιδεολογία˙ ο Kennan ήθελε έναν κυρίως ψυχολογικό ψυχρό πόλεμο (κερδίζοντας μέσω της προπαγάνδας και επηρεάζοντας εκλογές), ενώ ο Truman τον στρατιωτικοποίησε μέσω του ΝΑΤΟ˙ ο Kennan θεώρησε ότι αξίζει να προστατευθεί η Ευρασία και η Ιαπωνία μόνο για να διατηρηθεί η ισορροπία ισχύος, ενώ ο Truman είχε μια παγκοσμιοποιημένη οπτική βασισμένη στην ιδεολογική απειλή κατά των ελεύθερων κοινωνιών παγκοσμίως˙ και ο Kennan ήθελε να προωθήσει την ανάδυση μιας ουδέτερης Δυτικής Ευρώπης, όχι, όπως αποφάσισε ο Truman, για να ηγείται η Ουάσιγκτον στην Δύση σε μια διπολική πάλη ενάντια στη Μόσχα.

Ο σχηματισμός του ΝΑΤΟ δεν είναι η μόνη απόφαση εξωτερικής πολιτικής που έχει την προέλευσή της σε μια διαδικασία αναδυόμενης μάθησης -το ίδιο συνέβη και με την δημιουργία του σχεδίου Marshall και τις διαπραγματεύσεις του Reagan με τον Σοβιετικό ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην σύνοδο κορυφής του Ρέικιαβικ το 1986, η οποία οδήγησε στην Συνθήκη Πυρηνικών Δυνάμεων Μεσαίας Εμβέλειας (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty) μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης το 1987. Σε κάθε μια από αυτές τις περιπτώσεις, τα σχέδια υψηλής στρατηγικής υποτάχθηκαν σε αυτό που έβγαζε νόημα εκείνη την στιγμή.

ΕΝΑ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟ ΔΟΓΜΑ ΤΡΑΜΠ;

Κατά την διάρκεια του περασμένου έτους, ο Τραμπ έχει επικριθεί τόσο για την επιδίωξη της λανθασμένης [13] υψηλής στρατηγικής [14] όσο και για την παντελή έλλειψη μιας τέτοιας [1]. Οι υπερασπιστές της διοίκησης έχουν υποδείξει [15] με την σειρά τους ορισμένα ελπιδοφόρα αποτελέσματα πολιτικής και υποστήριξαν ότι ο Trump ίσως να ακολουθεί ένα πιο παραδοσιακό [16] Ρεπουμπλικανικό σενάριο από ό, τι υποστηρίζουν οι επικριτές του. Ορισμένοι πιστεύουν ότι απλώς ήταν τυχερός [17].

Μια καλύτερη εξήγηση για τις πιο επιτυχημένες αποφάσεις της διοίκησης, όπως είναι το χαμήλωμα της ρητορικής και η διπλωματική πρωτοβουλία με την Βόρεια Κορέα και η ισχυρότερη από την αναμενόμενη πολιτική του έναντι των ρωσικών συμφερόντων στην Ουκρανία και την Συρία, είναι ότι το αυτοσχεδιαστικό στυλ του Trump συμβαδίζει με τις αρχές του αναδυόμενου μοντέλου στρατηγικής. Όντως αυτές οι αλλαγές στην Βόρεια Κορέα και την Ρωσία δείχνουν ότι η διοίκηση μαθαίνει και προσαρμόζεται, σε αντίθεση με την απλή εμπλοκή σε ad hoc εικασίες;