Κάνοντας κάποιον θόρυβο για τον Θεό

Η δέσμευση του Φραγκίσκου προς τους φτωχούς δεν είναι απλώς θέμα λέξεων. Έχει επίσης αναλάβει δράση [7]. Το 2016 ανακοίνωσε την δημιουργία Δικαστηρίου για την Προαγωγή της Ανεξάρτητης Ανθρώπινης Ανάπτυξης, επιφορτισμένο με το έργο να κάνει κεντρική την δουλειά της εκκλησίας «σε θέματα που αφορούν τους μετανάστες, όσους έχουν ανάγκη, τους άρρωστους, τους αποκλεισμένους και τους περιθωριοποιημένους, τους φυλακισμένους και τους ανέργους, όπως και τα θύματα των ένοπλων συγκρούσεων, των φυσικών καταστροφών και όλων των μορφών δουλείας και βασανιστηρίων«. Ο ίδιος ο Πάπας επιβλέπει προσωπικά το έργο του «δικαστηρίου« σχετικά με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, ένα ζήτημα που έχει ιδιαίτερη σημασία γι’ αυτόν. Κατά την διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης στην Ευρώπη το 2015, ο Φραγκίσκος κάλεσε τους κληρικούς και τους λαϊκούς να βοηθήσουν προσωπικά τους πρόσφυγες. Πιο πρόσφατα, το Βατικανό δημιούργησε ένα ταμείο για να βοηθήσει τους πολίτες να ξεφύγουν από τις πολιτικές αναταραχές και τις οικονομικές δυσκολίες στην Βενεζουέλα.

ΜΙΑ ΔΙΧΑΣΜΕΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ;

Ο Douthat αναγνωρίζει την «σταθερή έμφαση στα οικονομικά ζητήματα» του Φραγκίσκου, «ιδιαίτερα τα εγκλήματα των πλουσίων, την διεφθαρμένη επιρροή των χρημάτων, την δεινή κατάσταση των ανέργων, των μεταναστών και των φτωχών». Αλλά ο Douthat ενδιαφέρεται τελικά για άλλες πτυχές του παπισμού του Φραγκίσκου. Επικεντρώνεται κυρίως στην σύγκρουση μεταξύ των φιλελεύθερων και των παραδοσιακών που έφερε το Amoris laetitia. Οι φιλελεύθεροι αγκάλιασαν το έγγραφο, το οποίο ζητά από τους ιερείς να ασκούν «προσεκτική διάκριση» όταν πρόκειται για οικογενειακά και συζυγικά ζητήματα και να «αποφεύγουν αποφάσεις που δεν λαμβάνουν υπόψη την πολυπλοκότητα των διαφόρων καταστάσεων». Το έγγραφο προτείνει την εκπαίδευση των ιερέων για το πώς να κατανοούν καλύτερα και να αντιμετωπίσουν την οικογενειακή δυσλειτουργία και την οικογενειακή διαφωνία και ενθαρρύνει τους πάστορες να υποστηρίζουν εκείνους που είναι μόνοι γονείς. Παρόλο που επιβεβαιώνει ότι η Εκκλησία δεν «έχει απολύτως κανένα λόγο να θεωρεί ότι οι ενώσεις ομοφυλοφίλων είναι καθ’ οιονδήποτε τρόπο όμοιες ή ακόμη και απομακρυσμένα ανάλογες με το σχέδιο του Θεού για γάμο και οικογένεια», το έγγραφο καταγγέλλει επίσης την βία κατά των ομοφυλοφίλων ανδρών και γυναικών, δηλώνοντας ότι, «κάθε πρόσωπο, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό του, πρέπει να γίνεται σεβαστό στην αξιοπρέπειά του ή της, και να αντιμετωπίζεται με προσοχή».

Το έγγραφο αναφέρει επίσης ότι οι ιερείς έχουν το καθήκον να «συνοδεύουν» τους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους Καθολικούς και να τους βοηθούν «να κατανοήσουν την κατάστασή τους». Προτείνει τη μεταρρύθμιση της αργής διαδικασίας για την ακύρωση του γάμου, γεγονός που καθιστά δύσκολο για τους διαζευγμένους Καθολικούς να ξαναπαντρευτούν εντός της Εκκλησίας. Κάνει επίσης μια περαστική αναφορά στο γεγονός ότι οι ανατολικές καθολικές εκκλησίες επιτρέπουν στους ιερείς να παντρεύονται, υποδηλώνοντας ότι «η εμπειρία» αυτών των εκκλησιών θα μπορούσε να «αξιοποιηθεί» -κάτι που κάποιοι ερμηνεύουν ως σιωπηρή υπόδειξη ότι ίσως και οι ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας πρέπει να είναι ικανοί να παντρευτούν.

Ένας αριθμός συντηρητικών καρδιναλίων έχουν εκφράσει την απογοήτευσή τους για μερικά από αυτά τα αποσπάσματα. Ο Douthat επικρίνει αυστηρά αυτό που χαρακτηρίζει ως ασάφεια του εγγράφου σε τέτοια βασικά ηθικά ζητήματα. Είναι δυνατές πολλές ερμηνείες , υποστηρίζει ο Douthat, «και επειδή ο Πάπας. . . αρνήθηκε να επιλέξει ξεκάθαρα μεταξύ αυτών, υιοθετήθηκαν όλες» με διάφορους τρόπους από διαφορετικούς ανθρώπους. Ο Douthat ανησυχεί για τις φραξιονιστικές διαιρέσεις που έχει δημιουργήσει αυτό, για το οποίο φοβάται ότι θα πολώσει την εκκλησία, θέτοντας «επισκόπους εναντίον επισκόπων, θεολόγους εναντίον των θεολόγων» και θα διακινδυνεύσει έναν εκκλησιαστικό πόλεμο, όπως δεν έχει βιώσει η Εκκλησία εδώ και δεκαετίες. Ψέγει τον Φραγκίσκο επειδή επέτρεψε να ευδοκιμήσει αυτή η καταστροφική διαίρεση αρνούμενος να απαντήσει σε αιχμηρές αιτήσεις από αρκετούς καρδινάλιους για να διευκρινίσει μερικά από τα πιο αμφιλεγόμενα αποσπάσματα του Amoris laetitia. Ο Πάπας, έγραψε ο Douthat στην στήλη του στους New York Times πέρυσι, επέλεξε «τη μικρότερη κρίση της διένεξης μεταξύ επισκόπων και της μπερδεμένης διδασκαλίας αντί της μεγαλύτερης κρίσης που μπορεί να ερχόταν. . . εάν παρουσίαζε στους συντηρητικούς της εκκλησίας τις προσωπικές του απαντήσεις» στα ερωτήματά τους και τις κατηγορίες τους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Amoris laetitia άγγιξε μια χορδή. Όμως, είναι παραγνωρισμένο από την ευρεία κάλυψη του εγγράφου από τα ΜΜΕ και σε κάποιο βαθμό από τον Douthat, το γεγονός ότι για πολλούς Καθολικούς, το κείμενο αντιπροσώπευε μια πολυαναμενόμενη πρόσκληση για ανανέωση, επιτρέποντάς τους να συμφιλιωθούν με μια Εκκλησία από την οποία είχαν απομακρυνθεί. Το Amoris laetitia προωθεί το όραμα μιας συμμετοχικής Εκκλησίας που υπογραμμίζει το έλεος και την ενσωμάτωση έναντι της κρίσης και της αποκήρυξης. Χωρίς κατά κανέναν τρόπο να διαψεύδονται τα παραδοσιακά δόγματα όπως η αδιάλυτη σχέση του γάμου, η προτροπή σαφώς επικοινωνήθηκε σε διαζευγμένους Καθολικούς ότι δεν θα έπρεπε να θεωρούν τους εαυτούς τους ως εκδιωχθέντες από την εκκλησία, ότι εξακολουθούν να έχουν μια θέση στην εκκλησιαστική κοινότητα. Το Amoris laetitia ανταποκρίνεται με ανοιχτό πνεύμα και συμπάθεια στις τεράστιες και ριζικές κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών. Αποκαλύπτει τον Φραγκίσκο ως θρησκευτικό ηγέτη ευαίσθητο στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Καθολικοί που θέλουν να ξεκινήσουν οικογένειες και να μεγαλώσουν παιδιά. Απορρίπτει μια ψυχρή, γραφειοκρατική ηθική, παραλυμένη από κανόνες.