Η ασύμμετρη απειλή της μετανάστευσης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ασύμμετρη απειλή της μετανάστευσης

Η παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών και το οργανωμένο έγκλημα
Περίληψη: 

Οι απειλές που σχετίζονται με την παράνομη διακίνηση των λαθρομεταναστών, αφενός μεν επηρεάζουν την γεωοικονομία του ευρωπαϊκού χώρου (παρουσιάσθηκε η «επιχείρηση» διακίνησης σαν οικονομική δραστηριότητα στον χώρο), αφετέρου δε την γεωστρατηγική του και ειδικότερα το υποσύνολο της εσωτερικής ασφάλειας.

Ο Δρ. ΝΙΚΟΣ ΔΕΝΙΟΖΟΣ είναι ανώτατος αξιωματικός Λ.Σ. ε.α., M.Sc. Περιφερειακής Ανάπτυξης, M.Sc. «Ποσοτικές Μέθοδοι στη Λήψη Αποφάσεων», Οικονομολόγος, Πτυχιούχος Αμυντικών και Στρατηγικών Σπουδών, τ. Διοικητής Κλιμακίου Ειδικών Αποστολών Λ.Σ., τ. Επικεφαλής Δίωξης Ναρκωτικών Λ.Σ., τ. Επικεφαλής Ελληνικής Αντιπροσωπίας στην EUROPOL, διδάσκων στο Μ.Π.Σ. «Γεωπολιτική Ανάλυση και Γεωπολιτική Σύνθεση» του ΕΚΠΑ, Ανώτερος Ερευνητής / Εργαστήριο Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και Τουρκίας ΤΤΣΣΑΣ /ΕΚΠΑ και μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο ΤΝΕΥ Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Τα κέρδη που άντλησαν οι διακινητές ανθρώπων εκμεταλλευόμενοι το κύμα μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, ανήλθαν κατά το έτος 2015 σε πάνω από 5 δισεκατομμύρια ευρώ, όπως ανέφερε πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εγκληματολογικής Αστυνομίας (Ιντερπόλ) και της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας (Europol). Εννέα στους δέκα πρόσφυγες και μετανάστες που εισήλθαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2015 βασίστηκαν σε «υπηρεσίες διευκόλυνσης», κυρίως δίκτυα εγκληματιών που προσαρμόζουν και επεκτείνουν την δράση τους σε όλο το μήκος των προσφυγικών διαδρομών, ενώ αυτό το ποσοστό αναμένεται να είναι μεγαλύτερο φέτος, υπογραμμίζει η έκθεση. Οι περισσότεροι από τους ένα εκατομμύριο και πλέον μετανάστες και πρόσφυγες που εισήλθαν σε κράτη–μέλη της ΕΕ τον περασμένο χρόνο, πλήρωσαν από 3.000 ευρώ έως 6.000 ευρώ, με αποτέλεσμα ο μέσος όρος του συνολικού κέρδους να κυμαίνεται από 5 έως 6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Για να ξεπλύνουν και να νομιμοποιήσουν τις εισπράξεις τους, οι διακινητές διέσχιζαν τα σύνορα μεταφέροντας τεράστιο όγκο ρευστού και επένδυαν τα παράνομα κέρδη τους σε αντιπροσωπείες αυτοκινήτων, οπωροπωλεία, εστιατόρια και εταιρείες μεταφορών. Οι κύριοι οργανωτές των δικτύων αυτών είχαν την ίδια υπηκοότητα με αυτή των μεταναστών, αλλά συχνά διέθεταν άδεια παραμονής στην ΕΕ, ή διαβατήρια.

09072018-1.jpg

Μετανάστες σε σκάφος που ανατρέπεται, στην διάρκεια επιχείρησης διάσωσης από τα ιταλικά πολεμικά πλοία Bettica και Bergamini, στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης, σε αυτή την φωτογραφία που δημοσιοποιήθηκε από την ιταλική Marina Militare στις 25 Μαΐου 2016. Marina Militare/Handout via REUTERS
--------------------------------------------------------------------------------

«Η βασική δομή των δικτύων διακίνησης προσφύγων περιλαμβάνει επικεφαλής που συντονίζουν τις ενέργειες καθ' όλο το μήκος της προγραμματισμένης διαδρομής, οργανωτές που διαχειρίζονται δραστηριότητες τοπικά, μέσα από προσωπικές επαφές και καιροσκόπους διαμεσολαβητές, που βοηθούν κυρίως τους οργανωτές και ενδεχομένως να βοηθούν στην στρατολόγηση νέων μελών των δικτύων», αναφέρει η έκθεση. Διεφθαρμένοι αξιωματούχοι μπορεί να επιτρέπουν την διέλευση οχημάτων από σημεία συνοριακού ελέγχου, ή να απελευθερώνουν πλοία δωροδοκούμενοι, καθώς κατεγράφη μεγάλη ποσότητα χρημάτων στο εμπόριο διακίνησης. Περίπου διακόσιοι πενήντα (250) κύριοι τόποι παράνομης διακίνησης –όπως σιδηροδρομικοί σταθμοί ή αεροδρόμια– έχουν ταυτοποιηθεί από τις Διωκτικές Αρχές κατά μήκος των διαδρομών, εκ των οποίων 170 εντοπίζονται εντός της ΕΕ και 80 εκτός της Ένωσης.
Το 2015, η μεγάλη πλειοψηφία των λαθρομεταναστών πραγματοποίησε επικίνδυνα ταξίδια διασχίζοντας με πλοιάρια την Μεσόγειο, από την Τουρκία ή την Λιβύη και έπειτα ταξίδεψε οδικώς. Περίπου 800.000 βρίσκονται ακόμη στην Λιβύη περιμένοντας να ταξιδέψουν στην ΕΕ, σημειώνει η έκθεση. Οι αυξημένοι συνοριακοί έλεγχοι πιθανώς θα έχουν ως αποτέλεσμα να επιλέγονται περισσότερο οι αερομεταφορές ως μέσο μεταφοράς από τους πρόσφυγες οι οποίοι θα ταξιδεύουν με πλαστά έγγραφα που τους χορηγούν οι διακινητές. Όπως τονίζεται, οι οδοί διακίνησης μεταναστών μπορεί να χρησιμοποιηθούν και για την διακίνηση ναρκωτικών ή όπλων, ενώ υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι ξένοι μαχητές μπορεί να τους επιλέξουν για να εισέλθουν στην ΕΕ.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Σχετικά με το προαναφερθέν τελευταίο νέο χαρακτηριστικό δηλαδή το διασυνοριακό και διεθνικό οργανωμένο έγκλημα που έχει λάβει τις διαστάσεις των ασύμμετρων απειλών, γίνεται κατ’ αρχάς μια προσπάθεια εννοιολογικής προσέγγισης του διασυνοριακού και διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος. Επισημαίνεται ιδιαίτερα η ανάλυση της έννοιας του οργανωμένου εγκλήματος το οποίο αποτελεί και το πεδίο εφαρμογής της παράνομης διακίνησης λαθρομεταναστών. O όρος «οργανωμένο έγκλημα» έχει χρησιμοποιηθεί με διαφορετικές έννοιες από ερευνητές και εισαγγελικούς λειτουργούς σε διαφορετικές χώρες. Μερικοί συγγραφείς χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο προκειμένου να ορίσουν ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ παράνομων οργανώσεων, ενώ άλλοι τον χρησιμοποιούν προκειμένου να καταδείξουν ένα σύνολο από παράνομες δραστηριότητες που γίνονται από ένα δεδομένο αριθμό μεσαζόντων ή μεσολαβητών. Για παράδειγμα, ο ορισμός που χρησιμοποιήθηκε από την Ομάδα Ειδικών Καθηκόντων για το Οργανωμένο έγκλημα της Επιτροπής του Προέδρου των ΗΠΑ το 1967, ήταν ο εξής: « Ο πυρήνας της δραστηριότητας του οργανωμένου εγκλήματος είναι η προμήθεια παράνομων αγαθών και υπηρεσιών – χαρτοπαιξία, απάτη περί τα δάνεια, ναρκωτικά και άλλες μορφές φαυλότητας – σε πολύ μεγάλο αριθμό πολιτών πελατών» [1].

Ο Schelling [2] υποστηρίζει ότι ο παραπάνω ορισμός του οργανωμένου εγκλήματος δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός γιατί δεν δίνει έναν κεντρικό ρόλο σε εκείνες τις δραστηριότητες που εμπλέκουν την απειλή και / ή την άσκηση βίας εναντίον άλλων νόμιμων ή παράνομων δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τον Schelling, η διαφορά μεταξύ των συνηθισμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων – που μπορεί να διέπονται από υψηλό βαθμό οργάνωσης – και του «οργανωμένου εγκλήματος» είναι ότι μόνο το τελευταίο ζητάει να εξουσιάζει και να ελέγχει την όλη οικονομική διάρθρωση του υποκόσμου [3]. Σχετικά πρόσφατα, το Reuters το 1983 δίνει έναν τρίτο ορισμό του οργανωμένου εγκλήματος, ο οποίος ανεπιφύλακτα απορρίπτει και τις δύο προηγούμενες προσεγγίσεις: «Το οργανωμένο έγκλημα αποτελείται από οργανισμούς που έχουν διάρκεια, ιεραρχία και εμπλοκή σε ένα πλήθος εγκληματικών δραστηριοτήτων» [4].

Στις 12. 12. 2000 υπεγράφη στο Παλέρμο της Ιταλίας από 154 χώρες η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του υπερεθνικού οργανωμένου εγκλήματος. Στο άρθρο 3 παρ. 2 της Σύμβασης καθορίζεται ότι ένα αδίκημα έχει υπερεθνικό χαρακτήρα, στις περιπτώσεις που: