Η μεταρρυθμιστική νίκη του Macron

Όταν οι Γάλλοι συνδικαλιστές απεργούν, το κοινό δίνει προσοχή. Οι δράσεις των βιομηχανικών εργαζομένων στο Παρίσι συνοδεύονται παραδοσιακά από διαμαρτυρίες ή διαδηλώσεις -θεατρικά, πανηγυρικά γεγονότα που συχνά περιλαμβάνουν το κτύπημα τύμπανων, φωτοβολίδες και υπαίθριες ψησταριές. Ιστορίες για απομονωμένους από συγκοινωνίες πολίτες και ασφυκτικά γεμάτους σιδηροδρομικούς σταθμούς γεμίζουν τα ερτζιανά κύματα, και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης του κόσμου στρέφουν το βλέμμα τους, φευγαλέα, στους γαλλικούς δρόμους.

Εργαζόμενοι της γαλλικής κρατικής σιδηροδρομικής εταιρείας σε διαδήλωση στο Παρίσι, τον Μάιο του 2018. BENOIT TESSIER / REUTERS
------------------------------------------------------------

Αλλά λίγοι ξένοι παρατηρητές εξακολουθούν να παρακολουθούν την στιγμή που μια απεργία φθίνει. Στις 3 Απριλίου, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις του γαλλικού εθνικού σιδηροδρόμου, ή Société Nationale des Chemins de fer Français (SNCF), ξεκίνησαν μια σειρά απεργιών και το κοινό έχασε το ενδιαφέρον του ακόμη πιο γρήγορα από όσο συνήθως. Αυτό που είναι πιο ενδιαφέρον για αυτές τις απεργίες, ωστόσο, δεν είναι το γιατί άρχισαν, αλλά το γιατί τελείωσαν. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν [1] αρνήθηκε να υποκύψει στο μακρόχρονο ταμπού της γαλλικής κουλτούρας που είναι ενάντια στο να αψηφούνται τα συνδικάτα της SNCF, όπως έδειξε η επιμονή του για τη μεταρρύθμιση των σιδηροδρόμων. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θα παραμείνουν μια ισχυρή δύναμη στην γαλλική πολιτική για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά η πρόσφατη νίκη του Macron [2] εναντίον των εργαζομένων στους σιδηροδρόμους υποδηλώνει ότι οι ημέρες της ανεξέλεγκτης δύναμής τους να μπλοκάρουν τις μεταρρυθμίσεις μπορεί να φθάνουν στο τέλος τους.

ΕΚΤΡΟΧΙΑΣΜΕΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Οι απεργίες των σιδηροδρομικών εργαζομένων αυτή την άνοιξη αξιολογήθηκαν ως η «στιγμή Θάτσερ» του Macron, διότι δοκίμασαν την ρεφορμιστική αποφασιστικότητα και την προθυμία του να αντιμετωπίσει τους ηγέτες των συνδικάτων. (Η Μάργκαρετ Θάτσερ [3] ήταν περίφημα γνωστή για την αποδυνάμωση της ισχύος των συνδικαλιστικών οργανώσεων κατά την διάρκεια της θητείας της ως πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου στην δεκαετία του 1980). Τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών επέλεξαν ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο να προκαλέσει τη μέγιστη σύγχυση: Οι απεργίες θα διαρκούσαν δύο μέρες κάθε πέντε μέρες, σε συνεχή βάση, συμπεριλαμβανομένων των Σαββατοκύριακων. Το παράπονό τους ήταν ένα νομοσχέδιο που εισήγαγε η κυβέρνηση του Macron τον Μάρτιο του 2018, το οποίο θεωρούν ως μέρος ενός μυστικού σχεδίου ιδιωτικοποίησης των γαλλικών σιδηροδρόμων και σταδιακής κατάργησης των υποχρησιμοποιούμενων σιδηροδρομικών υπηρεσιών σε απομακρυσμένες περιοχές. Η κυβέρνηση υποστήριξε αντίθετα ότι η μεταρρύθμιση είχε ως στόχο να προετοιμάσει την SNCF για τις αλλαγές που θα πραγματοποιηθούν το 2020, όταν οι εσωτερικοί επιβατηγοί σιδηρόδρομοι της ηπείρου θα ανοίξουν στον ανταγωνισμό, όπως λέει μια συμφωνία της ΕΕ που συνήφθη το 2016. Η πρόσφατη νομοθεσία του Macron -την οποία το κοινοβούλιο ψήφισε τον Ιούνιο- μετατρέπει το σώμα των σιδηροδρόμων σε ανώνυμη εταιρεία, ανακουφίζει το χρέος του των 35 δισεκατομμυρίων ευρώ (41 δισεκατομμύρια δολάρια) και θέτει τέλος στις προσλήψεις βάσει ευνοϊκών συμβάσεων που επιτρέπουν σήμερα σε ορισμένους υπαλλήλους της SNCF να συνταξιοδοτηθούν ήδη από την ηλικία των 50 ετών.

Τρεις μήνες μετά την έναρξη της απεργίας, η συμμετοχή μειώθηκε ραγδαία, από 34% του συνόλου των σιδηροδρομικών υπαλλήλων την πρώτη ημέρα σε μόλις 10% μέχρι τις 28 Ιουνίου. Το ποσοστό συμμετοχής των μηχανοδηγών μειώθηκε από 77% σε 36% στα τέλη Ιουνίου. Αρκετοί -συμπεριλαμβανομένης της κάποτε ισχυρής Confédération Générale du Travail, μιας ένωσης που έχει ιστορικούς δεσμούς με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας- συνέχισαν να απεργούν κατά την διάρκεια των διακοπών της καλοκαιρινής περιόδου, ειδικά στοχεύοντας τις πολυπληθείς μετακινήσεις του Σαββατοκύριακου. Το πρώτο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου υπήρξαν πολλές σκηνές χάους στους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Αλλά τα εναπομείναντα συνδικάτα -συμπεριλαμβανομένης και της πιο μετριοπαθούς Confédération Française Démocratique du Travail, η οποία είναι τώρα η μεγαλύτερη ένωση στον ιδιωτικό τομέα- έχουν κάνει έκκληση για τον τερματισμό των απεργιών και έχουν αποδεχθεί τον νέο νόμο του Macron. Ήσυχα, σχεδόν ανεπαίσθητα, η γαλλική κυβέρνηση απέδειξε ότι είναι δυνατό να σπάσει ένα μακροχρόνιο πολιτικό ταμπού (τη μεταρρύθμιση της SNCF), να αντιμετωπίσει τα συνδικάτα και να κερδίσει.

Τι λέει η επιτυχία του Macron για τον αντίκτυπο των απεργιών στις προσπάθειες μεταρρύθμισης στην Γαλλία σήμερα; Ιστορικά, τα γαλλικά συνδικάτα δεν απέκτησαν την ισχύ τους από τα μέλη τους. Η συνδικαλιστική πυκνότητα είναι μόνο 8% στην Γαλλία -κάτω από αυτήν των Ηνωμένων Πολιτειών (10%) και του Ηνωμένου Βασιλείου (24%). Η ισχύς των ηγετικών συνδικαλιστικών στελεχών της Γαλλίας στηρίζεται στην ικανότητά τους να κινητοποιούν διαδηλωτές, καθώς και στους θεσμοθετημένους ρόλους που απολαμβάνουν στα εργασιακά συμβούλια εντός των επιχειρήσεων και των οργανώσεων του δημόσιου τομέα και ως συνδιαχειριστές του συστήματος υγείας και κοινωνικής ασφάλισης της χώρας.

Πριν από δώδεκα χρόνια, ο Ντομινίκ Ντε Βιλπέν, πρωθυπουργός της κεντροδεξιάς, ο οποίος υπηρέτησε υπό τον γκωλιστή πρόεδρο Ζακ Σιράκ, προσπάθησε να αλλάξει την σύμβαση εργασίας για άτομα ηλικίας κάτω των 26 ετών (contrat première embauche ή «πρώτη σύμβαση εργασίας»). Οι προτεινόμενες αλλαγές θεωρήθηκαν ως αθέμιτες διακρίσεις εις βάρος των νέων και ως και τρία εκατομμύρια Γάλλοι κατέβηκαν στους δρόμους σε εθνική κλίμακα σε διαδηλώσεις στις οποίες ηγήθηκαν τα συνδικάτα. Ο Σιράκ υποχώρησε και ανακάλεσε τη νομοθεσία, μολονότι είχε ήδη ψηφιστεί σε νόμο.

Ακόμα πιο εντυπωσιακό, το φθινόπωρο του 1995, τα συνδικάτα έθεσαν το Παρίσι και άλλες πόλεις σε ακινησία, καθώς οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους, τα ταχυδρομεία, τον ηλεκτρισμό και αλλού στον δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένων των καθηγητών, ενώθηκαν σε απεργίες κατά της μεταρρύθμισης των κοινωνικών παροχών που εισήγαγε ο Alain Juppé, άλλος ένας από τους πρωθυπουργούς του Σιράκ. Παρά την ιδιαίτερη παγωνιά τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους, περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι προσχώρησαν στις διαμαρτυρίες, αναγκάζοντας τον σκληρό και τεχνοκρατικό Juppé να αποσύρει συνολικά την προτεινόμενη συνταξιοδοτική του μεταρρύθμιση.

Ωστόσο, φέτος, τα σιδηροδρομικά συνδικάτα έχουν προσελκύσει πολύ λιγότερους ανθρώπους στους δρόμους. Το πολύ 500.000 διαδηλωτές συμμετείχαν στις πρώτες διαδηλώσεις εναντίον της μεταρρύθμισης της SNCF τον Μάρτιο. Καθώς οι απεργίες διαρκούσαν, οι αριθμοί εξασθενούσαν. Η αιτία των συνδικάτων απέτυχε να συλλάβει την φαντασία του κοινού, ακόμη και μεταξύ ενός πληθυσμού που είναι εξαιρετικά ανεκτικός στην καθημερινή αναστάτωση στο όνομα της αμφισβήτησης κυβερνητικών πολιτικών.

ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Τι άλλαξε από τότε που οι σιδηροδρομικές ενώσεις έθεσαν την πόλη σε αδιέξοδο το 1995; Πρώτον, οι σημερινοί απεργοί δεν κατάφεραν να κερδίσουν την κοινή γνώμη. Το 1995, ακόμη και όταν οι δημόσιες υπηρεσίες έκλειναν, η λαϊκή στήριξη για τους απεργούς διογκωνόταν καθώς περνούσαν οι εβδομάδες. Φέτος, η στήριξη προς την κυβέρνηση αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου: Από το 51% του γαλλικού πληθυσμού την παραμονή της πρώτης ημέρας των απεργιών στο 64% στις αρχές Ιουνίου. Παρά τις διαδηλώσεις των φοιτητών και τις καθιστικές διαμαρτυρίες στις πανεπιστημιουπόλεις αυτή την άνοιξη, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις απέτυχαν να επιφέρουν μια σύγκλιση των αγώνων, όπου οι εργαζόμενοι και οι σπουδαστές ενώνονται, όπως έκαναν τον Μάιο του 1968, σε μια στιγμή εργατικής-αστικής αλληλεγγύης. Οι σιδηροδρομικοί μπορεί να κατέχουν μια ρομαντική θέση στην συλλογική φαντασία της Γαλλίας. Ωστόσο, οι Γάλλοι πολίτες το βρίσκουν όλο και πιο δύσκολο να υπερασπιστούν αυτό που θεωρούν ως άδικα ευνοϊκές συνθήκες εργασίας που απολαμβάνουν οι μηχανοδηγοί και άλλοι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους. Η υπόθεση της κυβέρνησης έχει αποδειχθεί πιο πειστική. Οι Γάλλοι θέλουν τις πολύτιμες δημόσιες υπηρεσίες τους -οι σιδηρόδρομοι είναι οι πρώτοι ανάμεσά τους- να λειτουργούν καλά.

Μια δεύτερη διαφορά μεταξύ της σημερινής σιδηροδρομικής απεργίας και εκείνης του 1995 είναι ότι η ατζέντα του Macron έχει περισσότερη πολιτική νομιμοποίηση από ό, τι είχε ποτέ του Σιράκ. Το 1995, ο Σιράκ εκλέχτηκε με μια προεκλογική υπόσχεση για την αποκατάσταση του «κοινωνικού ρήγματος». Αλλά όταν ο πρωθυπουργός του συνέταξε ένα σκληρό πακέτο μέτρων που αποσκοπούσε στη μείωση των δημόσιων δαπανών και για να βοηθήσει την Γαλλία να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της σύγκλισης για την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση, οι ψηφοφόροι αισθάνθηκαν προδομένοι και κατέβασαν την δυσαρέσκειά τους στους δρόμους.

Ωστόσο, ο Macron δεν κράτησε μυστική την ρεφορμιστική του ατζέντα κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του για την προεδρία. Παράθεσε στους ψηφοφόρους τα ακριβή σχέδιά του για μεταρρυθμίσεις, μέχρι τις τελευταίες λεπτομέρειες των ειδικών «διαταγμάτων» που τελικά θα χρησιμοποιούσε για να επιταχύνει την ψήφιση ενός νομοσχεδίου μεταρρύθμισης των εργασιακών μέσω του Κοινοβουλίου το περασμένο έτος. Εκλεγμένος με 67% των ψήφων του δεύτερου γύρου την άνοιξη του 2017, εξασφάλισε σταθερή εντολή για αλλαγή. Η προσέγγισή του στις μεταρρυθμίσεις αποφεύγει την άμεση αντιπαράθεση με τα συνδικάτα, κάτι που μειώνει την αξία των συγκρίσεων με την Θάτσερ, η οποία επιδίωξε ενεργά την επίδειξη δύναμης για να διεκδικήσει την πολιτική ισχύ της. Κατά την σύνταξη της σιδηροδρομικής νομοθεσίας, η γαλλική κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό Edouard Philippe παρακολούθησε συναντήσεις με τους ηγέτες των συνδικάτων για να ακούσει τα παράπονά τους και να κάνει μικρές παραχωρήσεις. Ωστόσο, ο Macron ήταν σταθερός έναντι της SNCF, καθιστώντας σαφές ότι δεν υπήρχε «καμία πιθανότητα» να εγκαταλείψει τον νόμο.

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΑΝΟΝΩΝ

Τέλος, ο αντίκτυπος της δράσης των βιομηχανικών εργαζομένων στην Γαλλία μειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες εξαιτίας των τεχνολογικών αλλαγών. Στο παρελθόν, όταν οι σιδηρόδρομοι ή τα ταχυδρομεία έκλειναν, η δραστηριότητα σε μια πόλη έπαυε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Τώρα, οι καινοφανείς επιχειρήσεις, όπως η εφαρμογή μοιράσματος διαδρομών με ΙΧ (carpooling) BlaBlaCar, προσφέρουν λύσεις -είτε ηθελημένα είτε αθέλητα- σε εκείνους που ακινητοποιούνταν από τις απεργίες. Άλλες εφαρμογές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της ίδιας της SNCF, παρέχουν άμεσα ενημερωμένα χρονοδιαγράμματα σε smartphones πριν και κατά την διάρκεια απεργιών, κάτι που απαλείφει την δυσκολία της αναταραχής της τελευταίας στιγμής. Η κουλτούρα έχει επίσης προσαρμοστεί. Η τηλε-εργασία (η εργασία από το σπίτι), για παράδειγμα, έχει γίνει μια πιο αποδεκτή πρακτική. Οι φετινές σιδηροδρομικές απεργίες ήταν ενοχλητικές, έφεραν σύγχυση, και μερικές φορές εξόργισαν. Αλλά σε αντιδιαστολή με την παράδοση, δεν παρέλυσαν την Γαλλία.

Θα ήταν λάθος να υπονοήσουμε ότι τα γαλλικά συνδικάτα έχουν αφοπλισθεί εντελώς. Διατηρούν τον ρόλο τους στα συμβούλια των επιχειρήσεων και στην διαχείριση των δημόσιων συστημάτων υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και ως εκ τούτου παραμένουν παίκτες στην οργάνωση της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής στην Γαλλία. Οι απεργίες σίγουρα θα συνεχίσουν να διεξάγονται καθώς τα συνδικάτα ασκούν το δημοκρατικό δικαίωμά τους να υποστηρίζουν πιο ευνοϊκές συνθήκες εργασίας. Πενήντα χρόνια μετά την εξέγερση του Μαΐου του 1968, οι διαδηλώσεις παραμένουν σταθερά μέρος της γαλλικής ζωής. Όμως οι τρεις τελευταίοι μήνες έχουν δείξει ότι όταν τα συνδικάτα τυγχάνουν χειρισμού με ένα στρατηγικό μείγμα σεβασμού και σταθερότητας και όταν η κοινή γνώμη πείθεται ότι μια νέα πολιτική είναι καλή γι’αυτήν, οι κυβερνήσεις δεν χρειάζεται να συνθηκολογούν απέναντι στις απεργίες. Η Γαλλία είναι ικανή για μεταρρύθμιση υπό κυβερνητική καθοδήγηση -έστω και αν υπάρχουν λίγοι εξωτερικοί παρατηρητές για να την παρακολουθήσουν.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2018-07-24/macrons-reform...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-05-07/macrons-victory
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-12-12/macrons-world
[3] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/2013-08-21/margare...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition