Μην ακολουθείτε τα χρήματα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μην ακολουθείτε τα χρήματα

Το πρόβλημα με τον πόλεμο κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας*

Αυτή η προσέγγιση απέτυχε για δύο λόγους. Πρώτον, τα χρήματα των τρομοκρατών είναι δύσκολο να βρεθούν. Ο ηγέτης της Αλ Κάιντα, Ayman al-Zawahiri, και ο αυτοαποκαλούμενος χαλίφης του ISIS, Abu Bakr al-Baghdadi, ασφαλώς δεν έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς με τα ονόματά τους, ενώ τα μέλη με χαμηλότερη κατάταξη και οι μεσάζοντες τείνουν να μην χαρακτηρίζονται επισήμως ως τρομοκράτες από κυβερνήσεις ή διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ. Χωρίς τα ονόματα ή την ταυτότητα των τρομοκρατών ή των χρηματοδοτών τους, οι τράπεζες αγωνίζονται να απαλλαγούν από ύποπτες συναλλαγές. Εάν οι τράπεζες έπρεπε να διερευνήσουν κάθε κίνηση χρήματος για την οποία δεν μπορούσαν να δουν αμέσως ένα νόμιμο οικονομικό σκεπτικό, θα έπρεπε να ελέγχουν καθημερινά δεκάδες εκατομμύρια συναλλαγές. Δεδομένου ότι οι τρομοκρατικές ενέργειες είναι φθηνές -καμία από τις πρόσφατες επιθέσεις στην Ευρώπη δεν κοστίζει περισσότερα από 30.000 δολάρια- θα πρέπει να διενεργήσουν εμπεριστατωμένες έρευνες για τις συνθήκες πίσω από εκατομμύρια συναλλαγές κάτω των 1.000 δολαρίων. Όσο οι κυβερνήσεις δεν επιθυμούν να μοιραστούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους ύποπτους και τις ύποπτες οντότητες με τις τράπεζες, η έκκληση προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα να καταστείλει την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας δεν εξυπηρετεί τίποτα περισσότερο από την πολιτική ρητορική.

Δεύτερον, μεγάλα ποσά των ταμείων των τρομοκρατών δεν εισέρχονται ποτέ στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Σομαλία, η Συρία και η Υεμένη, όπου η al-Qaeda και το ISIS έχουν τα οχυρά τους, μόνο ένα μικροσκοπικό ποσοστό του πληθυσμού κατέχει τραπεζικούς λογαριασμούς. Ακόμη και μεγάλες και νόμιμες συναλλαγές πραγματοποιούνται σε μετρητά, πράγμα που σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αλληλεπιδρούν ποτέ με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα, λίγες από τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές τρομοκρατικών ομάδων εμφανίζονται σε τραπεζικούς λογαριασμούς.

Στην πραγματικότητα, όχι μόνο έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική η εστίαση στον χρηματοπιστωτικό τομέα˙ έχει επίσης βλάψει αθώους ανθρώπους και επιχειρήσεις. Για να αντιμετωπιστούν οι απαιτήσεις των πολιτικών, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν «απο-ρισκάρει» τα χαρτοφυλάκιά τους, απορρίπτοντας επενδύσεις και πελάτες που μπορεί να συνδέονται με την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Χωρίς πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένα άτομα και οντότητες, οι τράπεζες βασίστηκαν σε βάσεις δεδομένων ανοιχτού κώδικα για το δικό τους due diligence. Αλλά αυτές οι βάσεις δεδομένων περιέχουν ανακριβείς και ξεπερασμένες καταχωρήσεις. Η αποφυγή του ρίσκου, εξάλλου, είχε ως αποτέλεσμα τον de facto αποκλεισμό ολόκληρων χωρών, κυρίως φτωχών, όπως το Αφγανιστάν και η Σομαλία, από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι τραπεζικοί λογαριασμοί των προσφύγων, των φιλανθρωπικών οργανώσεων που λειτουργούν σε περιοχές που έχουν καταστραφεί από τον εμφύλιο πόλεμο και ακόμη και των Δυτικών πολιτών με οικογενειακούς δεσμούς με τις λεγόμενες «χώρες κινδύνου», έχουν κλείσει. Στην πραγματικότητα, καμία Δυτική τράπεζα δεν προσφέρει τώρα μεταβιβάσεις μετρητών, για παράδειγμα, στην Σομαλία, αν και το 40% του πληθυσμού εξαρτάται από εμβάσματα από το εξωτερικό. Όταν η τελευταία τράπεζα των ΗΠΑ προσφέρει τέτοιες πληρωμές τερμάτισε την υπηρεσία της στις αρχές του 2015, οι Σομαλο-αμερικανοί ξεκίνησαν μια καμπάνια στο Twitter χρησιμοποιώντας το hashtag #IfundFoodNotTerror.

Εκτός από την αναστάτωση των ζωών αμέτρητων ανθρώπων και την υπονόμευση του έργου των νόμιμων φιλανθρωπικών οργανώσεων, η αποφυγή του ρίσκου πυροδότησε μια έκρηξη στις ανεπίσημες -και μη ρυθμιζόμενες- χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Αντί να χρησιμοποιούν τις Δυτικές τράπεζες, οι μετανάστες στην Δύση βασίζονται όλο και περισσότερο σε ανεπίσημα συστήματα μεταφοράς χρημάτων, γνωστά ως δίκτυα hawala στον μουσουλμανικό κόσμο, για να στείλουν τα εμβάσματα στην πατρίδα τους. Σε αντίθεση με τις τράπεζες, τα δίκτυα αυτά εξαρτώνται από την εμπιστοσύνη, απαιτούν ελάχιστη ταυτοποίηση, δεν διατηρούν συστηματικά ή συγκεντρωτικά αρχεία και βρίσκονται εκτός των αρμοδιοτήτων των κυβερνητικών ρυθμιστικών Αρχών. Με άλλα λόγια, η απομάκρυνση των τρομοκρατών από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει διευκολύνει ακούσια την μεταφορά χρημάτων σε ολόκληρο τον κόσμο.

27072018-3.jpg

Τα αποτελέσματα της επίθεσης στο Bataclan, στο Παρίσι, τον Νοέμβριο του 2015. PHILLIPE WOJAZER / REUTERS
-----------------------------------------------------

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΧΡΗΜΑΤΩΝ