Η πραγματική ιστορία της φιλελεύθερης τάξης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πραγματική ιστορία της φιλελεύθερης τάξης

Ούτε μύθος ούτε ατύχημα
Περίληψη: 

Καθώς ο κόσμος εισέρχεται σε μια εποχή μεγαλύτερου διεθνούς ανταγωνισμού, οι Αμερικανοί πολιτικοί θα πρέπει να προσέχουν να μην υποτιμούν την σημασία του μεταπολεμικού συστήματος. Η τάξη απέχει πολύ από το να είναι ένας μύθος.

Ο MICHAEL J. MAZARR είναι ανώτερος Πολιτικός Επιστήμων στην RAND Corporation.

Επί 70 έτη, οι Αμερικανοί σχολιαστές υποστήριξαν, σε γενικές γραμμές, την ιδέα μιας διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Ωστόσο, πρόσφατα, όλο και περισσότεροι μελετητές [1] και ειδικοί [2], συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού επιστήμονα Graham Allison που έγραψε στο Foreign Affairs [3], άρχισαν να την απορρίπτουν [4] ως "μύθο” [5]. Το επιχείρημά τους έχει κάτι περισσότερο από ακαδημαϊκή σημασία: Δεδομένης της επιταχυνόμενης επίθεσης στους θεσμούς και τις πρακτικές της μεταπολεμικής τάξης από πολιτικούς σε όλο τον κόσμο, η ιδέα ότι το σύστημα είναι πιο μυθικό παρά πραγματικό, σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να περάσουν τέλεια και χωρίς αυτό.

08082018-1.jpg

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συνεδριάζει στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, τον Ιούλιο του 2015. MIKE SEGAR / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, αυτές οι κριτικές συσχετίζουν συνήθως τρεις διαφορετικές τάξεις: Τη μεταπολεμική θεσμική τάξη, τις συνιστώσες του συστήματος που υιοθετούν τις φιλελεύθερες αξίες, και την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παγκόσμια στρατιωτική τάξη με στόχο την υπεροχή των ΗΠΑ. Ο Allison ανησυχεί δικαίως ότι ένα «κύμα θριαμβολογίας» μετά το 1989 έβαλε σε πειρασμό τις Ηνωμένες Πολιτείες να υπερεκταθούν στην προώθηση των φιλελεύθερων αξιών και των φιλοδοξιών τους για υπεροχή. Αλλά η θεμελιώδης μεταπολεμική τάξη δεν είναι υπεύθυνη για αυτή την υπερέκταση. Το να αφεθεί αυτή η τάξη να διαλυθεί θα θυσιάσει ίσως το μεγαλύτερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που η ηγετική δύναμη έχει ποτέ απολαύσει.

ΟΧΙ ΑΤΥΧΗΜΑ

Το προσεκτικό δοκίμιο του Allison θέτει πολλά σημαντικά σημεία, αλλά κάνει λάθος με τρεις τρόπους: Παρερμηνεύει την ιστορία της μεταπολεμικής τάξης, υπερβάλλει τους στόχους της και εκλαμβάνει εσφαλμένα τον αδικαιολόγητο παγκόσμιο ακτιβισμό των ΗΠΑ ως επιχειρήσεις για την λειτουργία της ίδιας της τάξης.

Ας ξεκινήσουμε με την ιστορία. Ο Allison υποστηρίζει ότι η τάξη ήταν μια "ακούσια συνέπεια" του Ψυχρού Πολέμου, ουσιαστικά ένα ιστορικό ατύχημα. Αναδύθηκε από τον "φόβο", και την επιδίωξη μιας ισορροπίας δυνάμεων, και όχι από οποιαδήποτε πρόθεση να αναδιαμορφωθεί η παγκόσμια πολιτική. Ήταν, όπως υπονοεί, πάντα μια ρεαλιστική αρπαγή εξουσίας μεταμφιεσμένη ως ένας τρόπος για να εξαπλωθούν οι φιλελεύθερες αξίες.

Αυτό είναι στην καλύτερη περίπτωση η μονόπλευρη απεικόνιση μιας σύνθετης ιστορίας. Διαφορετικοί αξιωματούχοι είχαν διαφορετικές απόψεις της τάξης καθώς προχωρούσαν στην οικοδόμησή της, αλλά σε γενικές γραμμές οι Ηνωμένες Πολιτείες στην δεκαετία του 1940 επένδυσαν στα Ηνωμένα Έθνη, στο καθεστώς του διεθνούς εμπορίου και στους παγκόσμιους θεσμούς οικονομικής σταθερότητας, προκειμένου να διαμορφώσουν έναν πιο συντεταγμένο κόσμο που θα ήταν λιγότερο πιθανό να πέσει θύμα των καταστροφών της δεκαετίας του 1930. Αυτές οι έννοιες προηγήθηκαν της αναγνώρισης από τους διπλωμάτες των ΗΠΑ ότι η σχέση των ΗΠΑ με την Σοβιετική Ένωση προοριζόταν να χαλάσει. Ο Allison κάνει λάθος να λέει ότι ιδέες για τους μεταπολεμικούς θεσμούς εμφανίστηκαν "μόνο όταν [οι Αμερικανοί αξιωματούχοι] αντιλήφθηκαν μια σοβιετική προσπάθεια να δημιουργήσουν μια αυτοκρατορία”. Ο Αμερικανός πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ ήταν βαθιά μέσα σε συζητήσεις με τον Βρετανό πρωθυπουργό Ουίνστον Τσόρτσιλ και άλλους για την δημιουργία του ΟΗΕ το 1941, και οι επίσημοι οργανισμοί του ΟΗΕ είχαν τεθεί σε λειτουργία το 1943. Η σύνοδος του Bretton Woods, η οποία δημιούργησε τη μεταπολεμική νομισματική και οικονομική τάξη, πραγματοποιήθηκε το 1944.

Ο μελετητής Stewart Patrick, ένας ειδικός στους διεθνείς οργανισμούς, εξετάζει λεπτομερώς αυτή την ιστορία στο βιβλίο του με τίτλο "The Best Laid Plans". Το ενδιαφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών για την πολυμέρεια, εξηγεί, "όχι μόνο προηγήθηκε της ανάσχεσης ως το οργανωτικό πλαίσιο για την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και επιβίωσε πέραν αυτής στην δεκαετία του 1990". Ο στόχος, όπως κάνει ξεκάθαρο, "ήταν να δημιουργήσει έναν ανοικτό κόσμο -μια βασισμένη σε κανόνες παγκόσμια τάξη στην οποία οι χώρες που αγαπούν την ειρήνη θα μπορούσαν να συνεργαστούν για να προωθήσουν τους κοινούς σκοπούς τους μέσω διεθνών θεσμών”. Μόνο όταν η ελπίδα να συμπεριληφθεί η Σοβιετική Ένωση σε αυτή την τάξη πέθανε, τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες κινήθηκαν “για να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία και την ευημερία μιας πιο περιορισμένης κοινότητας του ‘ελεύθερου κόσμου’". Μέσα σε αυτό το όραμα, οι θεσμοί του Bretton Woods πήραν γρήγορα τον πιο περίτεχνο χαρακτήρα. Όπως επισημαίνει ο ιστορικός Mark Mazower στο [βιβλίο του, του 2012] Governing the World, η μεταπολεμική οικονομική τάξη "αντιπροσώπευε μια συντονισμένη παρέμβαση για να διευθετείται ο διεθνής καπιταλισμός πολύ πέρα από ό, τι είχε ποτέ επιχειρήσει η Κοινωνία [των Εθνών]".

Η σημασία αυτών των μηχανισμών τάξης εμφανίζεται στα εθνικά έγγραφα ασφαλείας των ΗΠΑ από πολύ νωρίς. Ο Allison αναφέρει το NSC-68, ένα σημαντικό έγγραφο πολιτικής για την εθνική ασφάλεια της κυβέρνησης Truman, το οποίο γράφτηκε το 1950, αλλά παραλείπει το ότι εγκρίνει εμφατικά τους μηχανισμούς της τάξης. “Ακόμα κι αν δεν υπήρχε Σοβιετική Ένωση”, υποστήριζε το έγγραφο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξακολουθούσαν να “αντιμετωπίζουν το γεγονός ότι σε έναν συρρικνούμενο κόσμο η απουσία τάξης μεταξύ των εθνών γίνεται όλο και λιγότερο ανεκτή”.