Γιατί τα ποσοστά δημοφιλίας του Πούτιν μειώνονται ραγδαία

Ίσως καμιά προσωπικότητα δεν έχει εμφανιστεί πιο ανησυχητική στην παγκόσμια σκηνή από τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν [1]. Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής [2] με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στο Ελσίνκι, οι αμερικανικές ανησυχίες για μια μελλοντική ρωσική παρέμβαση μετά τις προεδρικές εκλογές του 2016, η ανάδυση του Κρεμλίνου ως καθοριστικός παράγων στη Μέση Ανατολή και, φυσικά, η εύκολη επανεκλογή του Πούτιν τον Μάρτιο, όλα φαίνεται να δείχνουν την συνεχιζόμενη δύναμή του. Εντούτοις, μπορεί επίσης να κρύβουν μια αυξανόμενη αδυναμία.

Η προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία, τον Μάρτιο του 2014, ήταν ένα δώρο για τα ποσοστά αποδοχής του Πούτιν. Κυμαινόμενα περίπου 61% έως 65 % πριν από την κατάληψη, ανέβηκαν σε δυσθεώρητα ύψη άνω του 80% μετά από αυτήν. Για πολλούς Ρώσους, η αρπαγή των εδαφών από τον Πούτιν αποκατέστησε το εθνικό μεγαλείο της χώρας και γι’ αυτό τον αντάμειψαν με αυξημένη υποστήριξη. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, οι εντεινόμενες απογοητεύσεις του κοινού σχετικά με την εγχώρια πολιτική, και μια κυβερνητική πρόταση για την αποδυνάμωση του δικτύου κοινωνικής ασφάλισης οδήγησαν σε απότομη πτώση της δημοτικότητας του Πούτιν. Για την πολιτική τάξη της Ρωσίας, αυτή η πτώση είναι ένα σημάδι ότι τα ποσοστά του Πούτιν έχουν χάσει τον μανδύα που τα έκανε άτρωτα, μια εξέλιξη που θα μπορούσε να έχει πραγματικές επιπτώσεις για τη νέα του θητεία και για την πιθανή μάχη διαδοχής που θα ακολουθήσει.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, επιθεωρεί πολεμικά πλοία στον ποταμό Νέβα κατά την διάρκεια της παρέλασης την Ημέρα του Ναυτικού, στην Αγία Πετρούπολη, τον Ιούλιο του 2018. MIKHAIL KLEMENTYEV / SPUTNIK VIA REUTERS
------------------------------------------------------------------

ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ BOYTIA;

Η πρόσφατη μείωση των ποσοστών δημοφιλίας του Πούτιν ήταν απότομη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε το Levada Center, ένας ανεξάρτητος ρωσικός οργανισμός δημοσκοπήσεων, μόλις το 67% των ερωτηθέντων Ρώσων [3] δήλωσαν ότι ενέκριναν τις δραστηριότητές του τον Ιούλιο του 2018, έναντι 82% τον Απρίλιο και 79% τον Μάιο. Άλλα στοιχεία του Levada δείχνουν ότι το ποσοστό εμπιστοσύνης στον Πούτιν μειώθηκε από 60% τον Ιανουάριο του 2018 σε 48% τον Ιούνιο. Ορισμένοι από τους δημοφιλέστερους αξιωματούχους της Ρωσίας είδαν παρόμοιες πτώσεις: Κατά το ίδιο εξάμηνο, το ποσοστό εμπιστοσύνης για τον υπουργό Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου, μειώθηκε από 31% σε 19% και για τον υπουργό Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, από 25% σε 14%.

Σε μια δημοσκόπηση του Levada τον Ιούλιο του 2018, το 40% των Ρώσων δήλωσαν ότι πιστεύουν πως η Ρωσία οδεύει προς την λάθος κατεύθυνση, από 26% τον Απρίλιο αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές. Ο αριθμός του Ιουλίου είναι συγκρίσιμος με τις δημοσκοπήσεις που έγιναν λίγο πριν την προσάρτηση της Κριμαίας (41% τον Ιανουάριο του 2014). Επιπλέον, το 58% πιστεύει ότι η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να βελτιώσει την οικονομική κατάσταση κατά το επόμενο έτος. Τι πήγε λάθος, λοιπόν;

Ο κύριος λόγος για την πτώση των ποσοστών είναι η πρόταση της κυβέρνησης να αυξηθεί η ηλικία συνταξιοδότησης από 60 σε 65 για τους άνδρες και από 55 σε 60 για τις γυναίκες. Η ανακοίνωση συνέπεσε με την έναρξη του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου που φιλοξένησε η Ρωσία, και η άμεση δημόσια αντίδραση είχε αναγκάσει την κυβέρνηση να αναδιπλωθεί υπονοώντας ότι ο Πούτιν δεν είχε εμπλακεί προσωπικά στην διαδικασία λήψης αυτής της απόφασης. Ήταν προφανές ότι οι αρχές προσπαθούσαν να μετριάσουν την πιθανώς μαζική δυσαρέσκεια και να προστατέψουν την δημοτικότητα του Πούτιν. Αλλά υποτίμησαν το βαθμό ευαισθησίας του κοινού στο θέμα, και βρέθηκαν αντιμέτωποι με σκληρή αντίσταση από διάφορες κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες.

Ο λόγος για την δημόσια οργή είναι ότι η πρόταση συνιστά παραβίαση του άγραφου κοινωνικού συμβολαίου της Ρωσίας, στο οποίο η κυβέρνηση συντηρεί την λεγόμενη σταθερότητα, διατηρεί μετριοπαθή κοινωνικά οφέλη και προωθεί τα αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας έναντι της πολιτικής υποστήριξης και της αδιαφορίας του κοινού για την εκτεταμένη διαφθορά στην κορυφή της πολιτικής πυραμίδας. Επειδή το κράτος έχει εδώ και πολλά χρόνια καλλιεργήσει τάσεις εξάρτησης στο ρωσικό κοινό, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότεροι θεωρούν ότι είναι καθήκον του κράτους να διατηρήσει το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας όπως είναι. Μια κοινή μελέτη [4] από το Carnegie Moscow Center και το Levada Center που πραγματοποιήθηκε το 2017 έδειξε ότι πολλοί ερωτηθέντες δεν επιθυμούν να δεχθούν ακόμη και μικρές αλλαγές στα κεκτημένα: Το 77% των ερωτηθέντων δεν επιθυμούσε σήμερα να παραιτηθεί από ορισμένα ωφελήματα σε αντάλλαγμα για βελτιωμένο μέλλον (σε σύγκριση με το 16% προηγουμένως) και το 75% αρνήθηκε να δεχθεί υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης. Αυτό είναι κατανοητό, καθώς μια τέτοια αλλαγή θα μπορούσε να πλήξει σκληρά το εισόδημα των ρωσικών νοικοκυριών: Το ένα τρίτο των σημερινών συνταξιούχων εξακολουθούν να εργάζονται και δεν επιθυμούν να χάσουν την σύνταξή τους ως δεύτερη πηγή εισοδήματος.