Η -19ου αιώνα- υψηλή στρατηγική του Trump | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η -19ου αιώνα- υψηλή στρατηγική του Trump

Τα θέματα της ομιλίας του στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έχουν βαθιές ρίζες στην ιστορία των ΗΠΑ

Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, μιλώντας [προ]χθες στην Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, σηματοδότησε εσκεμμένα μια οριστική ρήξη με την διεθνιστική συναίνεση που καθοδήγησε την υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. «Ποτέ δεν θα παραδώσουμε την αμερικανική κυριαρχία σε μια μη εκλεγμένη, ανεξέλεγκτη παγκόσμια γραφειοκρατία», δήλωσε. «Τα κυρίαρχα και ανεξάρτητα έθνη είναι το μόνο όχημα όπου η ελευθερία έχει επιζήσει ποτέ, η δημοκρατία έχει αντέξει ποτέ, ή η ειρήνη έχει ευημερήσει ποτέ. Και πρέπει να προστατέψουμε την κυριαρχία μας και την αγαπημένη μας ανεξαρτησία πάνω απ’ όλα». Επιτέθηκε ψυχροπολεμικά στην πολυμέρεια και στην παγκόσμια διακυβέρνηση -και τα σχόλια που ακολούθησαν σημείωναν δεόντως το πόσο έντονα το μήνυμά του απέκλινε από εκείνο των προκατόχων του.

Αλλά το είδος του Trump δεν είναι στην πραγματικότητα εκτός γραμμής με μεγάλο μέρος της ιστορίας των ΗΠΑ. Αντί γι’ ατό, απορρίπτει τις βασικές αρχές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπέρ ενός παλαιότερου τρόπου σκέψης για τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο. Όπως υποστήριξα στο τεύχος Μαρτίου/Απριλίου 2018 αυτού του περιοδικού («Η σύγκρουση των εξαιρετικοτήτων», [The Clash of Exceptionalisms]) [1], το «Πρώτα η Αμερική» έχει βαθιές ρίζες στο παρελθόν των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι μια έκκληση για επιστροφή σε μια εποχή πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο -σε μια προηγούμενη επανάληψη της αμερικανικής εξαιρετικότητας και ενός παλιού είδους πολιτικής τέχνης. Η εχθρότητα απέναντι στην συμμετοχή των ΗΠΑ σε διεθνή σύμφωνα, ο οικονομικός προστατευτισμός, η αποστροφή προς την προώθηση της δημοκρατίας, ο ρατσιστικά χρωματισμένος εθνικισμός, ο απομονωτικός πειρασμός- αυτές οι πτυχές της προσέγγισης του Trump «Πρώτα η Αμερική», είναι ακριβώς έξω από το σενάριο που συνέθετε την εξωτερική πολιτική στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των ΗΠΑ πριν από την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.

27092018-1.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, απευθύνεται στην 73η σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2018. CARLOS BARRIA / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Δεδομένου ότι ο Trump δεν είναι γνωστός για το βάθος και το εύρος των ιστορικών του γνώσεων, είναι πιο πιθανό ότι δεν βασίζει την εξωτερική πολιτική του σε μια στενή ανάγνωση του παρελθόντος των Ηνωμένων Πολιτειών. Φαίνεται, όμως, ότι έχει μια εκπληκτική ικανότητα να παίζει με μια κεντρική [εκλογική] βάση της χώρας που αισθάνεται ότι βρίσκεται σε μειονεκτική θέση λόγω της παγκοσμιοποίησης, της μετανάστευσης και μιας εκτεταμένης αντίληψης των διεθνών υποχρεώσεων -και η οποία, ως εκ τούτου, λαχταρά τις Ηνωμένες Πολιτείες του παρελθόντος.

Στην ομιλία του ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης, ο Trump επιτέθηκε στην πολυμέρεια της μεταπολεμικής εποχής και τόνισε ότι η κορυφαία του προτεραιότητα είναι να ανακτήσει την εθνική κυριαρχία. Συνέχισε με το να στοχεύει τον έναν κανονιοβολισμό μετά τον άλλον κατά διεθνών θεσμικών οργάνων όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών. Στην ομιλία του στο ίδιο σώμα πέρσι, το θέμα του ήταν παρόμοιο: Επανειλημμένα κάλεσε για έναν κόσμο «ισχυρών, κυρίαρχων εθνών», που το καθένα προσπαθεί να βρεθεί πρώτο.

Ο Trump υποστήριξε αυτή την ρητορική με δράση. Έχει αποσυρθεί από το ένα σύμφωνο μετά το άλλο, από την συμφωνία του Παρισιού μέχρι την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Έχει ορίσει έναν σύμβουλο για την εθνική ασφάλεια, τον John Bolton, γνωστό για την εχθρότητά του σε συμφωνίες που παραβιάζουν την αμερικανική κυριαρχία. Ο Trump είναι εχθρικός ακόμη και για θεσμούς των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μέλος: Υποστηρίζει την απόσυρση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ευθυγραμμίζεται με τις λαϊκιστικές κυβερνήσεις στην Ιταλία, την Πολωνία και την Ουγγαρία, οι οποίες είναι εχθρικές προς το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η μονομέρεια του Trump είναι ένα απότομο ρήγμα με το μεγαλύτερο μέρος του πρόσφατου παρελθόντος, αλλά αυτό δεν την καθιστά κάτι νέο. Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες προτίμησαν να προχωρήσουν μόνες τους, αποφεύγοντας το ένα διεθνές σύμφωνο μετά το άλλο -συμπεριλαμβανομένης της Κοινωνίας των Εθνών, πνευματικό τέκνο του Αμερικανού προέδρου Woodrow Wilson. Όπως το έθεσε ο George Washington στην Αποχαιρετιστήρια Ομιλία του, «Ο μεγάλος κανόνας συμπεριφοράς για εμάς όσον αφορά τα ξένα έθνη είναι, στην επέκταση των εμπορικών σχέσεών μας να έχουμε μαζί τους όσο το δυνατόν λιγότερη πολιτική σύνδεση».

Ο Trump επικεντρώνεται στις εμπορικές σχέσεις του έθνους, αλλά προτιμά τον προστατευτισμό και την αμοιβαιότητα αντί το ελεύθερο εμπόριο. Χθες στον ΟΗΕ, επέμεινε ότι το εμπόριο πρέπει να είναι «δίκαιο και αμοιβαίο». Ο Trump πυροδότησε μια σειρά εμπορικών πολέμων επιβάλλοντας δασμούς στις εισαγωγές για να προστατεύσει τους κατασκευαστές των ΗΠΑ και θέλει οι εμπορικοί εταίροι να προσφέρουν μεγαλύτερη πρόσβαση στα εμπορεύματα των ΗΠΑ.

Και αυτό δεν είναι κάτι νέο. Η Συνθήκη Μοντέλο (Model Treaty), που συντάχθηκε πρωτίστως από τον John Adams και εγκρίθηκε από το Ηπειρωτικό Κογκρέσο (Continental Congress) στις 17 Σεπτεμβρίου 1776, ζητούσε αμοιβαίο, όχι ελεύθερο, εμπόριο με άλλα έθνη. Και οι δασμοί προστάτευσαν την αναπτυσσόμενη βιομηχανική βάση των Ηνωμένων Πολιτειών από την εποχή της ίδρυσής τους μέχρι την ανάδυσης του έθνους ως μεγάλη δύναμη.

Η άποψη του Trump για την προώθηση της δημοκρατίας μοιάζει και με εκείνη της προγενέστερης εποχής περισσότερο απ’ ό, τι κάνει με την συναίνεση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχει απομακρυνθεί από αυτό το είδος δέσμευσης, και κάλεσε τα μεμονωμένα έθνη να καταγράψουν την δική τους πολιτική πορεία. Όπως το έθεσε χθες στον ΟΗΕ, «τιμώ το δικαίωμα κάθε έθνους σε αυτή την αίθουσα να ακολουθήσει τα δικά του έθιμα, τις πεποιθήσεις και τις παραδόσεις του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα σας πουν πώς να ζείτε ή να εργάζεστε ή να λατρεύετε. Ζητάμε μόνο να σέβεστε την κυριαρχία μας σε αντάλλαγμα». Ο Trump μάλιστα φαίνεται να έχει κάποια στοργή για τον αυταρχισμό, προτιμώντας τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, και τον ανώτατο αρχηγό της Βόρειας Κορέας, Kim Jong Un, από δημοκρατικούς συμμάχους όπως η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, και ο Καναδός πρωθυπουργός, Justin Trudeau.

Οι ιδρυτές [των ΗΠΑ] δεν μοιράζονταν καθόλου την στοργή του Trump για τον αυταρχισμό. Αλλά όντως μοιράζονται το σκεπτικισμό του προς την παρέμβαση στις εγχώριες υποθέσεις άλλων εθνών: Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν ένας φάρος δημοκρατίας, αλλά όχι ένας σταυροφόρος. Είτε στην Λατινική Αμερική την δεκαετία του 1820 είτε στην Ευρώπη στην δεκαετία του 1840, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπέρασαν τη μια ευκαιρία μετά την άλλη για να παρέμβουν υπέρ των φιλελεύθερων αιτιών. Η λογική πίσω από αυτό ήταν ξεκάθαρη. Η παρέμβαση στις υποθέσεις των άλλων ήταν ασυμβίβαστη με τις αξίες των ΗΠΑ και διακινδύνευε να βυθίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε περίπλοκες μακρινές συγκρούσεις. Ο Τραμπ θα συμφωνούσε ολόψυχα.

Η φυλετικά χρωματισμένη αντίληψη του Trump σχετικά με την αμερικανική ταυτότητα και την εχθρότητα προς τους μη λευκούς μετανάστες έχει εξίσου βαθιές ρίζες στην ιστορία των ΗΠΑ. Από τον Επαναστατικό Πόλεμο μέχρι την εποχή της Ανασυγκρότησης, οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν επανειλημμένες προσπάθειες (που όλες απέτυχαν) να προσαρτήσουν τον Καναδά, εν μέρει επειδή κατοικείτο κυρίως από λευκούς. Αλλά κατά την διάρκεια των ίδιων δεκαετιών, το Κογκρέσο απέρριπτε τη μια προσπάθεια μετά την άλλη για να επεκταθεί η νότια εμβέλεια του έθνους -για παράδειγμα, στον Άγιο Δομίνικο, την Αϊτή ή την Κούβα- κατά κύριο λόγο επειδή αντιδρούσε στην προοπτική ενσωμάτωσης των «κατώτερων λαών» στο πολιτικό σώμα. Η μεταναστευτική πολιτική ακολούθησε αυτό το παράδειγμα.

Ο απομονωτισμός των ιδρυτών -η πεποίθησή τους ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξυπηρετούνταν καλύτερα με το να αποφεύγουν εμπλοκές στο εξωτερικό- ήταν ένα κομμάτι από το όραμά τους για τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ένα εξαιρετικό έθνος. Η διαφύλαξη της ασφάλειας του έθνους και η προστασία του μοναδικού δημοκρατικού πειράματός του απαιτούσαν να στέκεται μακριά από έναν επικίνδυνο κόσμο. Ο Τραμπ δεν έχει κατά κανέναν τρόπο ξαναφέρει το έθνος σε απομονωτική στάση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν ένα παγκόσμιο φάσμα στρατηγικών δεσμεύσεων κατά την διάρκεια της θητείας του. Αλλά τα ένστικτα του Trump -και κυβερνάει όντως από ένστικτο- είναι σαφώς απομονωτικά. Διαρκώς διαμαρτύρεται ότι οι σύμμαχοι εκμεταλλεύονται τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει εκφράσει την επιθυμία του να αποσυρθεί από το ΝΑΤΟ, τη Νότια Κορέα, το Αφγανιστάν και την Συρία. Δεν έχει εκπληρώσει καμία από αυτές τις δεσμεύσεις -προφανώς οι σύμβουλοί του τον έπεισαν ότι το κόστος για τη μεταφορά των στρατευμάτων στην πατρίδα ξεπερνά τα οφέλη. Όμως, ο Trump αποδείχθηκε αρκετά αξιόπιστος όταν πρόκειται να τηρήσει τις υποσχέσεις του. Ας δούμε τι θα φέρει το υπόλοιπο της προεδρίας του.

Η πολιτική άνοδος του Trump βασίζεται σαφώς στην ικανότητά του να προσελκύει ένα δυσαρεστημένο εκλογικό σώμα, με το να υπόσχεται να γυρίσει πίσω το ρολόι σε μια πιο κυρίαρχη, πιο λευκή, πιο βιομηχανοποιημένη και πιο γεωπολιτικά ανεξάρτητη χώρα. Παρ’ όλα αυτά, η προσπάθειά του να αναπροσανατολίσει την στρατηγική των ΗΠΑ χρησιμοποιώντας μια παλαιότερη εκδοχή της εξαιρετικότητας (exceptionalism) προορίζεται να αποτύχει. Τα απομονωτικά του ένστικτα και η επίθεσή του στην πολυμέρεια, την παγκοσμιοποίηση, την προώθηση της δημοκρατίας και τη μετανάστευση, έχουν προκαλέσει παθιασμένη αντιπαράθεση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Και για καλό λόγο. Μια υψηλή στρατηγική που δημιουργήθηκε για τον 19ο αιώνα είναι ακατάλληλη για τον 21ο.

Ο Trump άνοιξε μια σημαντική συζήτηση για τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο. Αλλά η απάντηση δεν είναι να πάμε πίσω. Αυτό που χρειάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια ανανεωμένη εκδοχή της εξαιρετικότητας για τις νέες εποχές -και μια υψηλή στρατηγική που να ταιριάζει σε αυτήν.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-09-26/trumps-nineteenth-cen...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2018-02-13/clash-e...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition