Η μεγαλύτερη κρίση της Καθολικής Εκκλησίας μετά τη Μεταρρύθμιση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η μεγαλύτερη κρίση της Καθολικής Εκκλησίας μετά τη Μεταρρύθμιση

Γιατί ένα νέο κύμα αποκαλύψεων σεξουαλικής κακοποίησης έχει εμβαθύνει προϋπάρχοντα ρήγματα
Περίληψη: 

Ένα τυπικό σχίσμα στην Καθολική Εκκλησία είναι, αν και όχι αδύνατο, μάλλον απίθανο βραχυπρόθεσμα. Μια μεγαλύτερη πιθανότητα είναι ότι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία θα καταλήξει σε μια δομή παρόμοια με τις Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ορισμένες μεμονωμένες Ορθόδοξες εκκλησίες έχουν πολύ ισχυρές εθνικές ταυτότητες.

Ο MASSIMO FAGGIOLI είναι καθηγητής Θεολογίας και Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Villanova και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Catholicism and Citizenship: Political Cultures of the Church in the Twenty-First Century [1].

Η Καθολική Εκκλησία αντιμετωπίζει την σοβαρότερη κρίση της μέσα σε 500 χρόνια. Στους τελευταίους μήνες, ένα νέο κύμα αποκαλύψεων σεξουαλικής κακοποίησης σοκάρισε τον κόσμο. Από την Αυστραλία μέχρι την Χιλή κι από την Γερμανία μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες, τρομακτικές αναφορές αποκάλυψαν χιλιάδες περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών από μέλη του κλήρου. Μια έκθεση ενός σώματος ενόρκων στις ΗΠΑ τεκμηριώνει [2] ότι 1.000 παιδιά κακοποιήθηκαν από 300 ιερείς μόνο στην πολιτεία της Πενσυλβάνια και επί επτά δεκαετίες.

Το νέο κύμα αποκαλύψεων το 2018 ήταν ανησυχητικό όχι μόνο επειδή έδειχνε την επιμονή της κακοποίησης αλλά και επειδή εμπλέκονταν ανώτεροι αξιωματούχοι της εκκλησίας στην κακοποίηση και την κάλυψή της. Ο καρδινάλιος Theodore McCarrick, ο πρώην αρχιεπίσκοπος της Ουάσιγκτον, παραιτήθηκε από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων τον Ιούλιο, όταν εμφανίστηκαν αξιόπιστες κατηγορίες ότι είχε κακοποιήσει σεξουαλικά έναν ανήλικο και παρενοχλούσε μαθητές σε σεμινάρια που εποπτεύει. Οι αποκαλύψεις για τον McCarrick ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικές επειδή ο πρώην αρχιεπίσκοπος είχε διαδραματίσει ηγετικό ρόλο [3] στην απάντηση της Καθολικής Εκκλησίας στο τελευταίο σκάνδαλο της αμερικανικής σεξουαλικής κακοποίησης το 2002. Στα τέλη Αυγούστου, ο αρχιεπίσκοπος Carlo Maria Viganò, πρώην παπικός διπλωμάτης, δημοσιοποίησε μια επιστολή [4] με την οποία κατηγορεί τον πάπα Φραγκίσκο ότι γνώριζε για χρόνια τις σεξουαλικές κακοποιήσεις του McCarrick και βοηθούσε στην συγκάλυψή τους. Ο Viganò κατέληξε καλώντας τον πάπα να παραιτηθεί.

17102018-1.jpg

Ο Πάπας Φραγκίσκος κατά την διάρκεια της γενικής ακρόασης της Τετάρτης, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, τον Οκτώβριο του 2017. MAX ROSSI / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Η επιστολή του Viganò, και το ίδιο το σκάνδαλο, έστειλαν κύματα κρούσης σε έναν οργανισμό που είχε ήδη ραγίσει. Η εκκλησία είναι πικρά διχασμένη ανάμεσα σε μια προοδευτική και μια συντηρητική πτέρυγα. Αυτός ο διχασμός είναι ιδιαίτερα έντονος στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι εξαιρετικά κινητοποιημένοι, νεο-παραδοσιακοί Καθολικοί υιοθέτησαν [5] την έκκληση του Vigano για παραίτηση του Φραγκίσκου. Αυτή η πτέρυγα της εκκλησίας φοβόταν ήδη ότι ο Φραγκίσκος αποτελούσε μια προοδευτική απειλή για τις διδαχές της εκκλησίας σχετικά με τον γάμο και την σεξουαλικότητα. Η επιστολή φάνηκε να δικαιώνει αυτή την δυσπιστία, κατηγορώντας τον σημερινό παπισμό και τους υποστηρικτές του στην εκκλησία για εφησυχασμό προς αυτά που ο Viganò ονομάζει «φιλο-γκέι ιδεολογία» και «ομοφυλοφιλικά δίκτυα» μεταξύ των κληρικών. Κατά την άποψη του Viganò, αυτή ήταν η αιτία της κρίσης των κακοποιήσεων. Εν τω μεταξύ, οι προοδευτικοί της Εκκλησίας υπερασπίστηκαν τον Φραγκίσκο ενάντια στους ισχυρισμούς αυτούς, αλλά χωρίς την αποφασιστικότητα εκείνων που ζητούν την παραίτησή του -εν μέρει επειδή θεωρούν επίσης ότι οι γενικές του επιδόσεις για την κρίση της σεξουαλικής κακοποίησης είναι αδύναμες.

Σε απελπιστική ανάγκη θεσμικής μεταρρύθμισης και αντιμετωπίζοντας αυξανόμενα πολιτικά, θεολογικά και γεωπολιτικά ρήγματα, η εκκλησία δεν έχει βιώσει τόσο μεγάλη κρίση μετά την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Σε αντίθεση με εκείνη του 16ου αιώνα, η σημερινή κατάσταση πιθανώς δεν θα οδηγήσει σε σχίσμα ή στην ίδρυση νέων Εκκλησιών. Αλλά για να κατανοήσουμε το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του τι συμβαίνει τώρα, πρέπει να κοιτάξουμε πολύ πίσω, και σε μια αντίστοιχα σημαντική ρήξη.

ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΔΙΧΑΣΜΕΝΗ

Όπως και η Μεταρρύθμιση, η σημερινή κρίση εκτυλίσσεται σε ένα φόντο διάχυτης θεσμικής διαφθοράς. Τότε και τώρα, η θεσμική εκκλησία, και συγκεκριμένα ο παπισμός, απωθούσε βασικές μεταρρυθμιστικές προτάσεις κατά τις δεκαετίες πριν ξεσπάσει η κρίση.

Στις αρχές του 15ου αιώνα, μετά από μια περίοδο σχίσματος, συγκλήθηκε μια σειρά συμβουλίων για την ενοποίηση της Καθολικής Εκκλησίας. Πρότειναν ένα σύστημα με το οποίο ένα συμβούλιο εκπροσώπων των τοπικών εκκλησιών θα παρείχε έλεγχο στην παπική εξουσία και διαφθορά. Αλλά ο παπισμός ήταν γρήγορος στο να δηλώσει ότι αυτό το δόγμα, γνωστό ως συμβιβασμός (conciliarism), είναι ασύμβατο με τον Καθολικισμό. Αυτή η ανατροπή ήταν ένας παράγοντας που κατέστησε δυνατή την διαφθορά στην εκκλησιαστική ηγεσία που είδε ο Μαρτίνος Λούθηρος όταν επισκέφθηκε την Ρώμη το 1510. Οι πάπες της Αναγέννησης ενθάρρυναν τη μεταρρύθμιση, αλλά ποτέ μια μεταρρύθμιση που θα επεκτεινόταν στον παπισμό.

Στα χρόνια μετά το τέλος του Δεύτερου Συμβουλίου του Βατικανό το 1962-1965, ο παπισμός απώθησε και πάλι τις μεταρρυθμίσεις. Το «Βατικανό ΙΙ» είχε τεράστιο αντίκτυπο στην κουλτούρα και την θεολογία της εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής της γλώσσας για τις μάζες από τα λατινικά στην καθομιλουμένη, και συμπεριλαμβάνοντας περισσότερο τους λαϊκούς και τους νέους στην ζωή της εκκλησίας. Ωστόσο, είχε πολύ λίγη επιτυχία στη μεταρρύθμιση της θεσμικής δομής της εκκλησίας και του παπισμού. Αν και οι προτάσεις των επισκόπων του «Βατικανό ΙΙ» για ριζικές αλλαγές στην Ρωμαϊκή Κουρία (την κεντρική κυβέρνηση της εκκλησίας) ακούστηκαν προσεκτικά από τον Παύλο VI (ήταν κι ο ίδιος δημιούργημα της Ρωμαϊκής Κουρίας), αποφάσισε τελικά να αποσύρει την ατζέντα από το «Βατικανό ΙΙ».