Οι κακές μέρες της Κίνας επανήλθαν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι κακές μέρες της Κίνας επανήλθαν

Γιατί ο Xi Jinping επιτείνει την καταστολή

Τον τελευταίο καιρό συμβαίνουν στην Κίνα ανησυχητικά πράγματα. Εκατοντάδες χιλιάδες Μουσουλμάνοι Ουιγούροι έχουν σταλεί σε Οργουελιανά στρατόπεδα επανεκπαίδευσης [1] στην δυτική επαρχία Xinjiang. Ένα πολιτικό κόμμα στο Χονγκ Κονγκ [2] έχει τεθεί εκτός νόμου παρά το ειδικό καθεστώς και το ιστορικό ελεύθερου λόγου της πόλης. Οι δάσκαλοι σε μια νότια πόλη-λιμάνι κλήθηκαν να παραδώσουν τα διαβατήριά τους έτσι ώστε οι κινήσεις τους να τυγχάνουν προσεκτικότερης παρακολούθησης. Σε έναν αντιφρονούντα ασθενή, τον βραβευμένο με Νόμπελ, Liu Xiaobo, απαγορεύτηκε η αναζήτηση ιατρικής περίθαλψης στο εξωτερικό. Κατά το ταξίδι του στην πατρίδα του στην Κίνα, ο αρχηγός του διεθνούς οργανισμού για την καταπολέμηση του εγκλήματος, Interpol, εξαφανίστηκε, μόνο για να επανεμφανιστεί υπό κρατική επιτήρηση, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες περί διαφθοράς. Και η λίστα συνεχίζεται.

31102018-1.jpg

Η αστυνομία αφαιρεί οδοφράγματα που τοποθέτησαν διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας στο Χονγκ Κονγκ, τον Οκτώβριο του 2014. CARLOS BARRIA/REUTERS
--------------------------------------------------------------------------

Καθώς οι αναφορές για τέτοιου είδους γεγονότα διαρρέουν, η κάθε μια [αναφορά] μπορεί να είναι συγκλονιστική από μόνη της αλλά πολύ εύκολο να απορριφθεί ως [ότι είναι μια] απόκλιση από πιο θετικές τάσεις. Αν εκληφθούν συνολικά, όμως, οι κουκίδες συνδέονται για να παρουσιάσουν μια σαφή -και απογοητευτική- εικόνα της πορείας της Κίνας υπό τον πρόεδρο Xi Jinping. Παρ’ όλη την ρητορική σχετικά με την πορεία προς τα εμπρός, η χώρα επανέρχεται με πολλούς τρόπους στο παρελθόν, με τους αξιωματούχους και τους ηγέτες της να εμφανίζουν μια νέα θρασύτητα στην καταστολή τους. Το να μαντρωθεί το 5% έως 10% μιας ολόκληρης εθνικής ομάδας, όπως έχει κάνει η κυβέρνηση στην Xinjiang, είναι μια μέθοδος που φαίνεται να ανήκει στον προηγούμενο αιώνα και όχι σε αυτόν.

Αλλά αυτά τα σκληρά μέτρα δεν πήγαν απλώς πίσω τις μεταρρυθμίσεις και το άνοιγμα των περασμένων δεκαετιών. Το Πεκίνο διευρύνει το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής αυτών των μέτρων, επεκτείνοντάς τα από τις δυτικές παραμεθόριες περιοχές σε περιοχές που κάποτε φαίνονταν σχετικά ελεύθερες συγκριτικά, και χρησιμοποιώντας μεθόδους αιχμής για την εξυπηρέτηση παλαιών ολοκληρωτικών φιλοδοξιών. Αυτό που παρατηρούμε, εν ολίγοις, δεν είναι μια συνέχεια του καταπιεστικού κατεστημένου της Κίνας, αλλά η εμφάνιση κάτι ανησυχητικού και νέου.

ΤΑ ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ

Στο τεράστιο δυτικό έδαφος της Xinjiang, η εγχώρια αντιπολίτευση στην κινεζική κυριαρχία έχει μακρά ιστορία, όπως και οι κινεζικές προσπάθειες για την καταστολή αυτής της αντίστασης μέσω ελέγχων των μετακινήσεων, του λόγου και της πολιτιστικής έκφρασης. Αλλά τα τελευταία δύο χρόνια, οι Αρχές έχουν κάνει πρωτοφανή βήματα για να αφομοιώσουν τους Ουιγούρους της περιοχής και άλλες εθνοτικές μειονότητες στην εθνοτική κινεζική κουλτούρα των Χαν. Το κράτος δημιούργησε ένα δίκτυο από πάνω από 180 στρατόπεδα «μεταμόρφωσης μέσω εκπαίδευσης», όπου μέχρι και ένα εκατομμύριο Ουιγούροι και άλλες εθνοτικές μειονότητες έχουν κρατηθεί χωρίς καμιά κατηγορία ποινικής δίωξης. Οι Αρχές ισχυρίζονται ότι τα κέντρα αυτά είναι για επαγγελματική και νομική κατάρτιση. Οι πρώην έγκλειστοι περιγράφουν ένα σύστημα πειθαρχίας στρατιωτικού τύπου και εκτεταμένες καταχρήσεις, όπου οι κρατούμενοι ψάλλουν συνθήματα του κόμματος και μελετούν την σκέψη του Xi Jinping [3]. Εν τω μεταξύ, οι Αρχές έχουν στρατολογήσει τεράστιους αριθμούς Κινέζων πολιτών Χαν για να εισέλθουν σε σπίτια Ουιγούρων, να ελέγξουν οικογένειες και να επιλέξουν άτομα για επανεκπαίδευση. Συμπεριφορές, όπως το κόψιμο του καπνίσματος, ο μη χαιρετισμός των τοπικών αξιωματούχων ή η ρύθμιση του ρολογιού σε τοπική ώρα, αναφέρονται όλα ως αναμφισβήτητες ενδείξεις «εξτρεμισμού» -και λόγοι για κράτηση επ’ αόριστον. Σύμφωνα με τους τοπικούς αξιωματούχους, ο στόχος είναι να εξαλειφθούν τα «ζιζάνια» και οι «όγκοι» που έχουν «μολυνθεί από ιδεολογικές ασθένειες».

Εάν η Xinjiang καταδεικνύει το πώς εντείνεται η καταπίεση του Πεκίνου, το Χονγκ Κονγκ δείχνει το πώς εξελίσσεται σε νέες γεωγραφικές περιοχές, ακόμα και χωρίς μεγάλες εθνοτικές μειονότητες. Οι πολίτες του ημιαυτόνομου Χονγκ Κονγκ απολάμβαναν πλήθος αστικών και πολιτικών ελευθεριών που απουσιάζουν στην κινεζική ενδοχώρα. Και όμως το Εθνικό Κόμμα του Χονγκ Κονγκ, ένας μικρός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2016 και ζητά ξεκάθαρα την πλήρη ανεξαρτησία από το Πεκίνο, έχει απαγορευτεί επειδή οι πεποιθήσεις του είναι επικίνδυνα ανατρεπτικές. Ομάδες αντιπολίτευσης επί πολύ καιρό συνηθιζόταν να τίθενται υπό απαγόρευση στην κινεζική ενδοχώρα, αλλά για το Χονγκ Κονγκ η απαγόρευση ήταν μια εκπληκτική πρωτιά στα 21 χρόνια της ανεξαρτησίας του από τον βρετανικό έλεγχο. Η αντιπαράθεση κατέδειξε επίσης τις προσπάθειες των αξιωματούχων να δαιμονοποιήσουν τους ηγέτες του Hong Kong National Party (HKNP) ως «αυτονομιστές» που, αν και μη βίαιοι, δεν ήταν καλύτεροι από «τρομοκράτες». Στο Θιβέτ, οι Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν χρησιμοποιήσει εδώ και καιρό αυτή την ρητορική για να δυσφημήσουν τους υποστηρικτές του Δαλάι Λάμα˙ στο Χονγκ Κονγκ, μια τέτοια ρητορική ήταν άνευ προηγουμένου.

Εν τω μεταξύ, οι ξένοι δημοσιογράφοι που ταξιδεύουν στο Πεκίνο γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι οι βίζες τους μπορούν να ανακληθούν εάν το ρεπορτάζ τους ενοχλήσει τους αξιωματούχους. Αυτό δεν είχε συμβεί ποτέ στο Χονγκ Κονγκ -μέχρι τον Οκτώβριο, όταν ανακλήθηκε η βίζα του συντάκτη των Financial Times Asia, Victor Mallet. Οι Αρχές αρνούνται να εξηγήσουν την απόφαση, αλλά η προφανής εξήγηση είναι ότι ήταν μια πράξη αντιποίνων εναντίον του Mallet επειδή συντόνισε μια εκδήλωση με τον επικεφαλής του μόλις απαγορευμένου Εθνικού Κόμματος του Χονγκ Κονγκ (HKNP) στην Λέσχη Ξένων Ανταποκριτών του Χονγκ Κονγκ.

Μέχρι πρόσφατα, οι Αρχές δεν εφάρμοζαν τους νόμους της ηπειρωτικής χώρας στο Χονγκ Κονγκ, αλλά αυτό αλλάζει επίσης. Για παράδειγμα, σε ένα σημείο ελέγχου μετανάστευσης στον σταθμό West Kowloon στο Χονγκ Κονγκ, από όπου μια σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας κατευθύνεται προς την ηπειρωτική χώρα, ηπειρωτικοί αξιωματούχοι της ασφάλειας εφαρμόζουν κανόνες της ηπειρωτικής χώρας.

Το Πεκίνο εξάγει την πίεση και αλλού, επίσης. Το 2015, το κράτος άρχισε να εμποδίζει τους γονείς στην Xinjiang να δίνουν στα παιδιά τους ονόματα που σχετίζονται με το Ισλάμ. Τώρα, αυτός ο τύπος πολιτιστικής αστυνόμευσης εξαπλώνεται στην γειτονική επαρχία Ningxia, η οποία παραδοσιακά κυβερνάτο με ηπιότερο τρόπο. Τον Σεπτέμβριο, οι Αρχές της Ningxia ανακοίνωσαν ότι θα μετονομάσουν ένα τοπικό ποτάμι για να το αποστερήσουν από κάθε πιθανή αναφορά σε ένα ισλαμικό παρελθόν. Επειδή το παλιό όνομα του ποταμού, Aiyi, ήταν ύποπτο ότι υπαινισσόταν την Aisha, την σύζυγο του προφήτη Μωάμεθ, τώρα θα ονομάζεται Diannong.

Δεν χρειάζεται καν να ταξιδέψουν σε αυτές τις απομακρυσμένες επαρχίες στην δυτική περιφέρεια της χώρας: Στα τέλη Σεπτεμβρίου, αξιωματούχοι κάλεσαν τους δασκάλους στη νοτιοανατολική πόλη Xiamen να παραδώσουν τα διαβατήριά τους πριν από την Εθνική Ημέρα του Οκτωβρίου, εμποδίζοντάς τους να ταξιδέψουν στο γειτονικό Χονγκ Κονγκ ή στο εξωτερικό χωρίς επίσημη άδεια. Αυτή είναι μια τακτική που είναι γνωστή από το Θιβέτ και την Xinjiang, αλλά είναι νέα στις ηπειρωτικές πόλεις της ανατολικής ακτής.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Μαζί αυτές οι ιστορίες, μαζί με άλλες που εμφανίστηκαν τα πέντε χρόνια από τότε που ο Xi ανέλαβε την εξουσία, δείχνουν ότι το κινεζικό κράτος ανταποκρίνεται στις σύγχρονες δυσαρέσκειες και στις πολιτικές εντάσεις με κατασταλτικά εργαλεία που είχε αρχίσει να απορρίπτει. Η χώρα έκανε μαζικά βήματα στην τεχνολογία και την οικονομική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Στο πολιτικό μέτωπο, περπατάει σε κύκλους.

Ο Xi δεν είναι ο Μάο Τσε Τουνγκ. Εκεί που ο Μάο χρησιμοποίησε μαζικά κινήματα για να κινήσει τα πράγματα, ο Σι τονίζει την σταθερότητα και την τάξη. Ο Μάο καθύβριζε τον Κομφούκιο ως μια «φεουδαρχική» φιγούρα του οποίου οι πεποιθήσεις είχαν κρατήσει την Κίνα πίσω˙ ο Xi εκθειάζει τις παραδοσιακές αξίες του Κομφούκιου. Και όμως το παρελθόν κάνει κάποιες αξιοσημείωτες επιστροφές. Τα στρατόπεδα επανεκπαίδευσης, ένας αγαπημένος μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, σταδιακά έπαψαν να χρησιμοποιούνται. Αυτές τις μέρες, είναι και πάλι στη μόδα. Οι πολιτικοί κρατούμενοι κάποτε απαγορευόταν να πάνε στο εξωτερικό για ιατρική περίθαλψη, αλλά από την δεκαετία του 1990 οι φυλακισμένοι αντιφρονούντες όπως ο Wei Jingsheng και ο Wang Dan έλαβαν ιατρική αναστολή [της ποινής τους] και επετράπη να φύγουν από την Κίνα. Όταν ο αείμνηστος βραβευμένος με Νόμπελ, Liu Xiaobo, αρρώστησε με καρκίνο το 2017, η άρνηση του Πεκίνου να τον αφήσει να αναζητήσει θεραπεία στο εξωτερικό έδωσε την αίσθηση μιας δυσοίωνης αναδρομής στην προ-μεταρρυθμιστική περίοδο. Οι προκάτοχοι του Xi είχαν εισαγάγει όρια θητείας για τον ηγέτη της χώρας˙ ο Xi ήρθε και διέλυσε αυτή την προστασία. Το Μικρό Κόκκινο Βιβλίο μπήκε στο περιθώριο -αυτή είναι η εποχή της σκέψης του Xi Jinping.

Η άλλη πλήρης ανατροπή σε σχέση με τις πρόσφατες δεκαετίες είναι ο τρόπος με τον οποίο οι τεχνικές που κάποτε είχαν κρατηθεί μόνο για τα πιο στενά ελεγχόμενα μέρη της χώρας, έχουν μεταναστεύσει σε περιοχές που ως τώρα ήταν λιγότερο αυστηρά ελεγχόμενες. Προηγουμένως, οι θύλακες της σχετικής ελευθερίας φαινόταν να επεκτείνονται: Οι εφημερίδες σε μέρη μόλις πέρα από τα σύνορα με το Χονγκ Κονγκ, για παράδειγμα, άρχισαν να λειτουργούν ολοένα και περισσότερο όπως οι αντίστοιχες στην πρώην βρετανική αποικία. Σε ορισμένες πόλεις του Θιβέτ και της Xinjiang, η καθημερινή ζωή άρχιζε να μοιάζει, τουλάχιστον επιφανειακά, με την ζωή σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της ηπειρωτικής χώρας. Τώρα, αντιθέτως, η τάση είναι προς την άλλη κατεύθυνση.

Συνολικά, η επανεκκίνηση των κακών παλιών πρακτικών και η μετανάστευση των μηχανισμών ελέγχου προς ανατολάς θα πρέπει να συνεγείρουν τους παρατηρητές της κινεζικής πολιτικής και καλούν για επανεξέταση πολλών από όσα είχαν υποτεθεί σχετικά με την συνολική τροχιά της χώρας από την αρχή της εποχής της μεταρρύθμισης σχεδόν σαράντα χρόνια πριν.

Αυτό είναι εν μέρει μια ιστορία της οικονομικής αλλαγής. Η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης ανάγκασε το Κομμουνιστικό Κόμμα να αναζητήσει νέα αφηγήματα για να εξηγήσει γιατί αξίζει να παραμείνει στην εξουσία, και η ικανότητά του να διατηρεί την κοινωνική σταθερότητα έχει αναδειχθεί ως κεντρικό σημείο πώλησης [των ιδεών του]. Για τον ίδιο λόγο, η προπαγάνδα του κράτους βασίζεται όλο και περισσότερο σε θέματα εθνοτικού εθνικισμού και υπερηφάνειας για τα επιτεύγματα των Χαν. Δεν είναι τυχαίο ότι όσοι υποφέρουν από τα σκληρότερα μέτρα ανήκουν σε εθνικές ομάδες μη-Χαν ή, στην περίπτωση του Εθνικού Κόμματος του Χονγκ Κονγκ, παρουσιάζονται ως Χαν οι οποίοι έχουν προδώσει την εθνότητά τους. Αυτές οι μεταβολές άρχισαν κατά την πορεία προς την άνοδο του Xi στην ηγεσία του Κόμματος στα τέλη του 2012, τέσσερις μήνες πριν γίνει πρόεδρος. Μετά επιταχύνθηκαν δραματικά στην θητεία του, εν μέρει λόγω της προσωπικής του εμμονής με την τάξη.

Οι πρόσφατες καταστολές έχουν επίσης ενεργοποιηθεί από διεθνείς παράγοντες. Έχει σημασία το ότι το κόμμα έχει πληρώσει σχετικά μικρό τίμημα στο εξωτερικό για τις εγχώριες κατασταλτικές κινήσεις του. Στο παρελθόν, οι μικρές φιλελευθεροποιητικές κινήσεις έδειξαν μια επιθυμία του Πεκίνου να αποφύγει ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσει την αντίδραση από άλλες χώρες, ξένους επενδυτές και διεθνείς οργανισμούς σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τώρα, ο Xi και όσοι βρίσκονται κοντά του είναι λιγότερο ανήσυχοι, όντες βέβαιοι ότι ο πλούτος και η στρατηγική σημασία της Κίνας θα περιορίσουν οποιαδήποτε επίπτωση από την εσωτερική καταστολή –ο ίδιος υπολογισμός που ενθάρρυνε άλλους αυταρχικούς ηγέτες, όπως η κυβερνώσα οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας. Προσθέστε σε αυτά την χαοτική πολιτική κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη και είναι ξεκάθαρο το γιατί οι ηγέτες στο Πεκίνο υποθέτουν ότι μπορούν να κάνουν με ατιμωρησία αυτό που απέφυγαν οι προκάτοχοί τους. Εκτός κι αν οι ηγέτες αλλού μπορέσουν να συγκεντρώσουν αρκετή οργή για να αντιδράσουν στις παραβάσεις του Πεκίνου, και εκτός κι αν οι παρατηρητές αναγνωρίσουν ότι τα φαινομενικά ξεχωριστά περιστατικά αποτελούν μέρος ενός ενιαίου κύματος καταστολής, μην περιμένετε να αλλάξουν σύντομα τα νέα που έρχονται από την Xinjiang ή το Χονγκ Κονγκ.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-10-30/chinas-bad-old-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-06-20/reeducation-ret...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-01-26/hong-kong-and-d...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-11-02/meaning-xi-jinp...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition