Ο φρέσκος πρίγκιπας

Η μακροπρόθεσμη επίδραση του τεχνάσματος του πρίγκιπα-διαδόχου θα εξαρτηθεί από το είδος του ηγέτη που είναι πραγματικά ο MBS. Εάν είναι όπως ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, θα χρησιμοποιήσει την εκστρατεία κατά της διαφθοράς όχι μόνο για να διευθετήσει πολιτικούς λογαριασμούς αλλά και για να μεταρρυθμίσει πραγματικά την οικονομία. Στην περίπτωση αυτή, ένας ανασυγκροτημένος και εξαγνισμένος ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε, με τα κατάλληλα κίνητρα και με υγιή κυβερνητική πολιτική, να αποτελέσει κινητήρα της ανάπτυξης. Από την άλλη πλευρά, αν ο MBS μοιάζει περισσότερο με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, απλώς θα αντικαταστήσει τους παλιούς ολιγάρχες με νέους της δικής του επιλογής. Η πορεία αυτή είναι σίγουρα ανοιχτή: Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας έχει αποκτήσει ουσιαστικό μερίδιο σε τουλάχιστον μια μεγάλη εταιρεία, τον κατασκευαστικό γίγαντα του ομίλου Saudi Binladin Group, ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του διευθύνοντος συμβούλου της, και ίσως να κάνει το ίδιο και με το Κέντρο Τηλεόρασης της Μέσης Ανατολής (Middle East Broadcasting Center). Αυτή η προσέγγιση θα σταθεροποιούσε την εξουσία του πρίγκιπα, αλλά θα υπονόμευε την δυναμική για ουσιαστική μεταρρύθμιση.

Εξίσου ανησυχητικά, θα μπορούσε να είναι περισσότερο σαν τον βασιλιά Ερρίκο VIII. Αντιμέτωπος με αυξανόμενα έξοδα από την διεξαγωγή πολέμων στο εξωτερικό και την εδραίωση της κυριαρχίας του εγχωρίως, ο βασιλιάς της Αγγλίας κατάσχεσε μοναστήρια και άλλα θρησκευτικά κληροδοτήματα όταν δήλωσε τον εαυτό του ως επικεφαλής της Εκκλησίας της Αγγλίας. Αλλά αντί να διατηρήσει αυτούς τους θεσμούς ως σταθερή πηγή εισοδήματος, πούλησε τα περισσότερα από αυτά για μια εφάπαξ εισροή κεφαλαίων. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ο MBS αισθάνεται παρόμοιες δημοσιονομικές πιέσεις. Η εφημερίδα Wall Street Journal ανέφερε ότι ο βασιλιάς Σαλμάν παρακάλεσε ανεπιτυχώς τους κορυφαίους επιχειρηματίες να συνεισφέρουν στα ταμεία της κυβέρνησης πριν από το μάντρωμα του Νοεμβρίου. Ο κόμπος δεν έχει φτάσει στο χτένι: Η κυβέρνηση έχει αποθεματικά ύψους περίπου 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ορισμένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια του πρίγκιπα, όπως η οικοδόμηση μιας φουτουριστικής πόλης που θα ονομάζεται Neom, δεν προκάλεσαν πολύ ενθουσιασμό στην σαουδική επιχειρηματική ελίτ. Ο εκβιασμός επιχειρηματικών ηγετών θα αποφέρει χρήματα για αγαπημένα σχέδια, αλλά αυτή η τακτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο μια φορά. Εάν οι ξένοι επενδυτές και οι εγχώριοι επιχειρηματικοί ελίτ θεωρήσουν ότι διατρέχουν διαρκώς τον κίνδυνο να συλληφθούν ή να κατασχεθούν τα περιουσιακά τους στοιχεία, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να επενδύσουν στην χώρα.

Τουλάχιστον ο πρίγκιπας-διάδοχος έχει επαναπροσδιορίσει το τι σημαίνει διαφθορά στο βασίλειο. Το πρόβλημα είναι ότι οι παρατηρητές, τόσο εγχώριοι όσο και ξένοι, δεν είναι ακόμη ξεκάθαροι σχετικά με τον νέο ορισμό. Το μονοπάτι που επιλέγει ο MBS μετά την καταστολή του Ritz-Carlton θα καθορίσει το μέλλον της χώρας του.

Το ξενοδοχείο Ritz-Carlton στο Riyadh, τον Ιανουάριο του 2018. FAISAL NASSER / REUTERS
-------------------------------------------------------------------

ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΑΛΛΑΓΗ

Στο κοινωνικό μέτωπο, ο πρίγκιπας-διάδοχος έχει ήδη πάρει τολμηρές αποφάσεις. Τον Σεπτέμβριο, αντιμετώπισε το πιο φορτισμένο κοινωνικό θέμα της Σαουδικής Αραβίας, δηλώνοντας ότι, από τον Ιούνιο του 2018, οι γυναίκες της Σαουδικής Αραβίας θα έχουν το δικαίωμα να οδηγούν [6]. Αυτή η απόφαση έχει προκαλέσει μόλις μια ελάχιστη αντίδραση της εγχώριας αντιπολίτευσης. Καθώς τα επίπεδα εκπαίδευσης ανέβηκαν και περισσότεροι Σαουδάραβες αποκτούν την εμπειρία της διαβίωσης στο εξωτερικό, το επιχείρημα ότι το βασίλειο δεν ήταν «έτοιμο» ή ήταν «υπερβολικά συντηρητικό» για αυτήν την αλλαγή ακουγόταν ολοένα και πιο κούφιο. Και οι αντιρρήσεις κάποιων κληρικών ότι η οδήγηση θα έθετε σε κίνδυνο την ηθική στάση των Σαουδαράβων γυναικών ήταν αστείες, δεδομένου ότι η εναλλακτική λύση ήταν ότι οι γυναίκες της Σαουδικής Αραβίας έπρεπε να οδηγούνται από άνδρες οδηγούς (είτε στα ταξί είτε στα αυτοκίνητα των οικογενειών τους) που δεν ήταν μέλη των οικογενειών τους. Η σαουδαραβική κοινωνία ήταν έτοιμη για αυτή την αλλαγή ήδη από κάποιο χρονικό διάστημα˙ οι ηγέτες της χώρας απλώς δεν είχαν την πολιτική βούληση να τραβήξουν την σκανδάλη. Ο πρίγκιπας-διάδοχος έχει αυτή την πολιτική βούληση, και με το παραπάνω.

Το να καθίσουν οι γυναίκες πίσω από το τιμόνι θα επιφέρει τεράστιες αλλαγές στην χώρα. Περισσότερες γυναίκες θα μπορούν να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό. Εκατοντάδες χιλιάδες ξένων εργαζομένων που απασχολούνται ως οδηγοί δεν θα χρειάζονται πλέον. Οι άνδρες δεν θα χάνουν παραγωγικές ώρες για να μεταφέρουν τις συζύγους, τις μητέρες και τις αδερφές τους σε ραντεβού με γιατρούς και σε άλλες συναντήσεις. Είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί ο αντίκτυπος αυτής της απόφασης.